Özellikle yaşamdaki rollerimize, sorumluluklarımıza, koşullarımıza ve sahip olduğumuz özelliklerimize bağlı olarak yaşadığımız stresin dozu farklılaşmaktadır.

Aynı aileden bile olsa, bireylerin stresi algılamaları ve baş etme şekilleri farklılık göstermektedir.

Yaşla birlikte bilişsel, fiziksel bozuklukların ve sistematik hastalıkların ortaya çıktığı düşünüldüğünde, yaşlı ve hasta bireylere bakım vermek daha da zorlu bir süreç hâline gelmektedir.

Bakıcılık görevleri, yaşlıların problemli davranışlarını yönetme ve güvenliğini sağlama, iletişim kurarak duygusal sağlığını iyileştirme, alışveriş yapma, yemek hazırlama, ulaşımlarını sağlama gibi günlük aktivitelerine eşlik etme, yatmaya hazırlanma, tuvalete gitme, banyo yapma, elbisesini giyme, beslenme gibi kişisel aktivitelerine yardım etme gibi çok yönlüdür.

Stres, çevre ve birey arasındaki etkileşime dayanan, birey tarafından onun kaynaklarını aşan ve zorlayan, iyilik durumunu tehlikeye sokan bir durum olarak değerlendirilmektedir.

Bakıcıların, bakım verme sürecinde bakım verilen fiziksel çevre, bakım alan yaşlının özellikleri, bakıcının güçlü ya da zayıf yönleri, ailevi ve sosyal destek kaynakları, sosyo-kültürel faktörler olmak üzere pek çok faktörden etkilendiği belirtilmektedir.

Kişilerin özellikleri, yaşadığı koşullar ve bu koşullarla başedip edemeyeceğine yönelik kendi yeterliliklerini değerlendirmeleri stresle başa çıkmalarını etkilemektedir.

Yaşlı bakımında bakıcının kişilik özellikleri, bakıcının tükenmişlik ve depresyon düzeyini belirlerken, yaşlının yasam kalitesini de artırmaktadır.

Empatik beceriye sahip olma, iyimserlik, mizahi beceriyi kullanma gibi kişilik özellikleri.

Kişilik, bireyin doğuştan getirdiği ve yaşantı sonucu kazandığı, onu diğer bireylerden ayıran özelliklerin tamamı olarak tanımlanabilir.

Bireyin farklı durumlarda ortaya koyduğu davranışları açıklayan, sürekliliği olan, kişiler arası, duygusal, motivasyonel, deneyime dayalı etkileşim tarzı olarak tanımlanmıştır.

Kişiliği açıklayan Beş Faktör Kişilik Kuramı, A/B tipi kişilik özellikleri, iyimserlik-kötümserlik kişilik özellikleri gibi farklı yaklaşımlar vardır.

Beş Faktör Kişilik Kuramı’na göre kişilik özellikleri; dışa dönüklük, içe dönüklük, yumuşak başlılık, nörotizm, öz denetim ve gelişime açıklık olarak adlandırılmaktadır.

Sosyal etkileşim ve aktivitelere eğilim anlamına gelmektedir.

Enerjik, konuşkan, sıcakkanlı, heyecanlı, coşkulu ve sosyal olma gibi özelliklerden oluşmaktadır.

Dışa dönük bakıcılar, yaşlıyla iletişim kurarak onun hoşça zaman geçirmesini sağlarken kendileri de geniş sosyal çevrelerinden kolaylıkla destek alabilme özelliğindedirler.

İçe dönük bireyler içine kapanık, sosyalleşmeyi sevmeyen, insanlara karşı mesafeli duran, sessiz kalmaya eğilimli, utangaç ve tutuk bireyler olarak değerlendirilmektedirler.

Yumuşak başlılık, iyi kalpli, iyi huylu, nazik, saygılı, ince, güvenli, yardımsever, bağışlayıcı, esnek, açık kalpli, saf ve dürüst olarak tanımlanmaktadır.

Yumuşak başlılık düzeyi düşük olan bireyler kindar, kibirli, inatçı, rekabetçi, geçimsiz, uzlaşması zor bireylerdir.

Hastalarla iş birlikçi bir ilişki kurmakta güçlük yaşayabilmektedirler.

Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır.

Bu kişilik özelliğinde bakıcılar hastalara sabırsız, öfkeli ve rahatsız edici şekilde yaklaşmakta ve hasta ile oluşan problemleri görmezden gelerek ya da çevreyle ilgili belirsiz durumlarda karşı çıkarak baş etme eğilimindedirler.

Yeterlilik, düzen, görevşinaslık, başarı çabası, öz disiplin ve tedbirlilik gibi özelliklere sahiptir.

Bu kişilik özelliğindeki kişiler, stresli bakıcılık işini uzun süreli ve sabırlı bir şekilde sürdürebilirler.

Analitik, karmaşık, geleneksel olmayan, orijinal, hayal gücü kuvvetli, ilgileri geniş, cesur, değişikliği seven, meraklı, özgün, fikirlere açık ve sanata duyarlıdırlar.

Bu kişilik özellikleri, insanların strese yatkınlığını ya da stresten uzak kalmasını etkilemektedir.

Bu tip insanlar, agresif, sabırsız ve işlerine düşkündürler.

A tipi kişiler, hareketli, dürtü ve ihtiras sahibi, rekabeti seven, saldırgan, düşmanca duygulara ve benmerkezci özelliklere daha çok sahiptir.

B tipi kişilik özelliğine sahip bireyler ise bu özelliğe sahip olmayan kişilere göre, daha rahat, uysal, daha az rekabetçi ve daha az saldırgandırlar. Kolay kolay sinirlenmez ve tedirgin olmazlar. Yaptıkları işten zevk almayı bilirler.

A tipi kişilerin, B tipi kişilerle karşılaştırıldığında daha stresli oldukları ve stresin etkileriyle başa çıkamadıkları söylenebilir.

İyimserlik, olumsuz olaylardan çok, olumlu olayları algılama ve bu olaylarla karşılaşmayı beklemeye ilişkin temel eğilimdir.

Kötümserlik, olumludan çok olumsuza odaklanma, olayların olumsuz yanının olmasını beklemeye yönelik eğilim olarak açıklanmaktadır.

İyimserlerin daha çok problem odaklı başa çıkma stratejilerini kullandıklarını, eğer problem odaklı başa çıkma stratejisini kullanmak olanaklı değilse durumu kabul etme, mizahı kullanma ve duruma farklı yorumlar getirme gibi duygu odaklı başa çıkma stratejilerine yöneldiklerini göstermiştir.

Kötümserlerin, problem_ çözmek için yapılabilecek bir şeyler olup olmadığına bakmaksızın, ilgili hedeflerle zihinsel ve davranışsal olarak meşgul olmama ve durumu açıkça inkâr etme gibi çabalarla stresle başa çıkmaya çalıştıkları belirtilmektedir.

İyimser bakıcılar yaşama daha olumlu bakma eğiliminde olduklarından, her sorunun bir çözümü olduğunu düşünürler. Yaşlılara ve sorunlarına daha olumlu yaklaşırlar, daha problem çözücüdürler. Onların olumlu bakış açıları kendi psikolojik ve fiziksel sağlıklarına da iyi geldiğinden yaşlılarla daha rahat etkileşim içinde olabilmektedirler.

Yaşlıyla ilgilenen aile üyeleri ve bakıcıların sahip oldukları kendilik değeri, empatik beceri düzeyi, mizahı kullanma becerisi, düşünme yanlılığı, kişiler arası ilişki tarzı, bakıcı ustalığı ve öz yeterliliği gibi kişisel eğilimler.

Kendilik değeri, psikolojik sağlamlığı, empatik becerileri, mizahı kullanma becerisi, düşünme yanlılığı, kişiler arası ilişki tarzı, bakıcı öz yeterliliği ve bakıcı doyumu kişisel eğilimler başlığı altında ele alınabilir.

Kendilik değeri, bireyin kendine yönelik geliştirdiği olumlu ya da olumsuz olarak varsayılan bir tutum, görüş, davranış olarak ele alınmaktadır.

Kendilik değeri, insanların kendilerine ve hayata bakış açılarını, olaylar karşısındaki tavırlarını ve davranışlarını belirleyen en önemli kişilik özelliklerinden biridir.

Kendilik değeri, bireyin sahip olduğu özellikleri değerlendirmesi sonucu kendine yönelik hissettiği duygudur.

Kendilik değeri düşüklüğü, bireyin psikolojik problemler ve uyum sorunları yaşamasına, sağlıksız ilişkiler kurmasına, riskli davranışlara yönelmesine, okulda, problem çözümünde başarısızlıklar yaşamasına yol açmaktadır.

Sağlıklı ilişkiler kurma, hayatta karşılaştığı problemleri çözmede başarılı olma, bireyin riskli davranışlara yönelmesini önleme ve kişinin kendisini genel olarak iyi hissetmesiyle ilişkilidir.

Sağlıklı kendilik değeri, bireyin kendisini öznel ve gerçekçi olarak kabul etme çabalarına dayanmaktadır.

Kendilik değeri yüksek olan kişiler, hem kendileriyle hem de başkalarıyla barışıktırlar, sorunlarını iletişim kurarak çözme taraftarıdırlar.

Kendilik değeri düşük olan bakıcı ve aile üyeleri kendileri ve diğerleriyle sürekli çatışma hâlindedirler. Sorun yaşadıklarında etkili şekilde çözmek yerine stres yaşarlar. Kendilerini değersiz gördüklerinden diğerlerinin de onu değersiz gördüklerini düşünerek kapasitesini aşan durumlarda yardım almak istemezler.

Psikolojik sağlamlık, zorluklarla, stresle ve kayıplarla mücadele etme becerisi, sıkıntılı koşullar altındayken gösterilen içsel ve dışsal uyum, hoşa gitmeyen hayat olayları ya da yaşanan stresle başa çıkma ve bu olumsuz duruma uyum sağlama becerisi olarak tanımlanmaktadır.

Yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilerin psikolojik sağlamlıklarının yüksek olması durumla etkin şekilde baş etmesini kolaylaştırabilir. Tersine psikolojik sağlamlığın düşüklüğü ise kişilerin, stresli durumla etkili şekilde baş etmesini zorlaştıracaktır.

Empati, bireyin kendini diğer bireyin yerine geçici olarak koyarak onu anlaması ve bunu ona hissettirmesi sürecidir.

Empati; algılama, anlama, hissetme gibi psikolojik, bilişsel ve duygusal bileşenlerden oluşmaktadır.

Empatide karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlamak, sempatide duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak gerekir.

Empati, yaşlı bakımıyla ilgilenen bakıcıların, bakıcılık koşullarını değerlendirmesini etkileyen önemli bir kişilik özelliğidir. Empati, bakıcının bakıcılık koşullarını değerlendirmesinin yanında hangi başa çıkma stratejilerini kullandığını, bakıcılık sonrası yaşadığı duyguları belirleyen bakıcının sahip olduğu içsel kaynaklardan biridir.

Mizah, olayların farklı ve komik yönlerini görmemizi sağlayarak olduğundan farklı değerlendirmemize böylece başa çıkma gücümüzü kullanmamıza ortam yaratan bir özelliktir.

Mizah, kişilerin karşılaştıkları durumu stres verici olarak değerlendirmelerini engelleyerek sağlıklı başa çıkma tepkileri kullanmasını sağlayarak stresin olumsuz sonuçlarından koruyucu bir etki göstermektedir.

Mizahın kişiler arası ilişkilerde olumlu katkısı yapıcı mizah olarak adlandırılırken kişiler arası ilişkileri güçleştiren yanı ise yıkıcı mizah olarak adlandırılmaktadır.

Yapıcı mizah, kişiler arası ilişkilerde iletişimi kolaylaştırmak, çatışmaları ve gerilimleri azaltmak, diğer insanların yaşadıkları olumlu duyguları zenginleştirmek amacıyla kullanılmaktadır.

Saldırgan mizah, kişiler arası ilişkilerde saldırgan bir şekilde alay ve küçümseme amacıyla kullanılmaktadır.

Yapıcı mizahi becerisi yüksek aile üyeleri, yaşlı bakımı sırasında karşılaştıkları durumlara farklı açılardan bakarak daha olumlu değerlendirmeler yapmakta ve etkili başa çıkma yolları kullanmaktadırlar.

Mizahi yönü olmayan bakıcılar sadece görev olarak yaşlılara baktıkları için kendileri de stres yaşamakta ve iş yerinden kaynaklanan tükenmişlik duygularına karşı kendilerini koruyamamaktadırlar.

Bazen doğuştan getirdiğimiz ve içinde yaşadığımız çevrede edindiğimiz nedenlerden dolayı kişiler kendilerini, çevresindekileri ve olayları olduğundan farklı algılama, değerlendirme ve yorumlama eğilimindedirler. Bu duruma düşünme yanlığı denir.

İnsanların psikolojik güçlüklerini, yaşadıkları olaylar ve olayları yorumlama biçimleri belirlemektedir.

Stresli bir süreç olan yaşlı bakımıyla ilgili karşılaşacakları güçlükleri baş edilebilir ya da baş edilemez olarak algılamalarını ve sonucunda tercih edecekleri baş etme tepkilerini belirlemektedir.

Kişiler arası ilişki tarzı, bireyin çeşitli ilişki ve durumlarda sergilediği genel davranış eğilimi ve kişilik örüntüsünü temsil etmektedir.

Kişiler arası ilişkilerde saygı ve empatiden yoksun, karşılıklı çıkar ve üstünlük kurmaya dayanan bir ilişki tarzıdır.

Karşısındakinin görüşlerini dikkate almaz, insanlara sözle sataşır, kendini kolayca kaybedip öfkelenir, başkalarıyla alay eder, kendini başkalarından üstün görür ve her fırsatta bunu göstermekten çekinmezler.

Karşılıklı saygı ve empatiye dayalı bir ilişki tarzıdır.

İstek ve ihtiyaçlarını karşısındakine açıkça belli eder, ona saygı duyduğunu ve onu kabullendiğine ilişkin mesajlar verir, neşeli ve yapıcı şakalar yapar, otomatik tepkilerini erteleyebilir ve kendini kaybetmeden, düşünce ve duygularını dürüstçe paylaşabilir ve yapıcı konuşabilir.

Besleyici ilişki, karşılıklı anlayışla sağlanırken, ketleyici ilişkide zorlama, yönetme isteği ve baskı vardır.

Bakıcının, bakıcılıkla ilgili görev ve sorumluluklarını yerine getirmede kendine güvenmesi, bakıcılıkla ilgili görev ve sorumluluklarının üstesinden gelebileceğine olan inancıdır.

Öz yeterlilik duygusunun objektif ve sübjektif yönleri vardır.

Bakıcı bakıcılıkla ilgili rollerini, sorumluluklarını bilir, bu rolleri ustalıkla yerine getirmede başarılıdır.

Bakıcı rollerini ve sorumluluklarını yeterince bilmez ve bu sorumlulukları yerine getirmede yeterince başarılı olmadığı hâlde, kendini başarılı olarak görmektedir.

Bakıcılıkla ilgili sorumluluklarda kendine güvenen, üstesinden gelebileceğini düşünen kişilerin.

Bakıcı doyumu/memnuniyeti, bakıcının, bakıcılık etkinliklerinden ve sorumluluklarından dolayı olumlu duygular hissetmesidir.

Aile üyeleri birbirleriyle alay eder, birbirlerini eleştirir ve çıkışlarda bulunurlar. Bu tarz iletişim ise aile üyelerinin aidiyet duygularını hissetmelerini engelleyerek stres yaşamalarına neden olmaktadır.

Kriz durumunda bakıcının stres yaşamasına neden olur.

Etkisiz iletişim, duyguların ve sorumlulukların paylaşılmaması, sosyal desteğin olamaması gibi ögeleri içerir.

Aile üyeleri arasında mesajların açık olduğu, sosyal destek ve ilginin olduğu iletişim tarzıdır.

Aile içinde yaşlıların bağımlı ve edilgen bireyler olarak değil, kendi sorumluluklarını bilen ve tecrübeli bireyler olarak kabul edilmeleri yaşlılarla ilişkilerin kalitesini artıracaktır. Aile içinde yaşlılara güçlü yanlarını kullanabilecekleri sorumluluklar vermek, kendilerini değerli ve amaçlı hissetmelerini sağlayacaktır.

Yapılan araştırmalar her ne kadar bakıcı yaşı ile kendine bakım davranışları arasında ilişki bulmadıysa da, enerjik olmaları açısında genç bakıcıların, tecrübe açısından da yaşlı bakıcıların daha etkili bakım verdikleri söylenebilir.

Eğitim bakıcıların stresle başa çıkmasında önemli bir araçtır. Çalışmalar, eğitimli ve yaşlı bakıcıların fiziksel sağlık açısından daha sağlıklı ve yüksek yaşam doyumuna sahip olarak hissettiklerini belirtmiştir. Başka bir araştırmada ise düşük eğitim düzeyinin gelir düzeyinde düşüklüğe yol açtığı için diğer sorunları da beraberinde getirdiğini, psikolojik hastalıkları en çok hissedenlerin eğitim düzeyi düşük bakıcılar olduğunu ifade etmiştir.

Sosyo-ekonomik faktörler de bakıcılıktan dolayı ortaya çıkan stresi etkilemektedir. Yaşlının sağlık problemlerinden dolayı masrafların artışı ve ailenin ek masrafı karşılamada zorlanması nedeniyle bakıcılarda psikolojik sorunların artısına neden olmaktadır.

Enerjik olmaları açısından gençlerin, tecrübeli olmaları açısından ileri yaşlıların uygun olduğu söylenebilir.

Aile üyeleri ve profesyonel bakıcıların, bir uzman desteği olsun ya da olmasın sağlığı geliştirme ve koruma, hastalıkları önleme, hastalıkların üstesinden gelebilme etkinlikleri ya da yeterlikleridir.

Aktif başa çıkma, olumlu yeniden yapılandırma, kabul etme ve inkar etmedir.

Serbest zaman etkinliklerinin, stresli yaşamın etkilerine karşı tampon görevi gördüğü ve sonrasında kişinin ruh ve fiziksel sağlığını olumlu etkilediği belirtilmektedir. Serbest zaman aktivitelerinin kişinin duygusal boşalımını sağlayarak ve sosyal destek almasını kolaylaştırarak bakıcılık stresiyle başa çıkmayı sağladığı belirtilmektedir.

Sosyal destek, bireye; aile, arkadaş, komşular ve kurumdan sağlanan fiziksel ve psikolojik bir yardım olarak tanımlanır.

Günlük yaşamdaki sorumlulukların yerine getirilebilmesi için başkaları tarafından sunulan eylem, davranış veya araçlardır.

Bireyin sevgi, şefkat, saygı, bir gruba ait olma, kabul görme gibi temel sosyal gereksinimlerini karşılar.

Bireye kişisel ve çevresel birtakım sorunlarla ilgili olarak bilgi, yol gösterme ve rehberlik etme gibi davranışları kapsamaktadır.

Sosyal desteğin bireyin stresle baş etmesinde ve ruh sağlığı üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Kültür, toplumdaki bireylerin yaşama stillerini belirlediği gibi, bakıcılık görevlerini ve rollerini de belirlemektedir.

Geleneksel kültürler, geleneklerine, örf ve adetlerine bağlı olarak yaşamlarını sürdürmeye çalışırlar.

Bireysel kültürler, topluluğun belli aktarımlarla devamından çok bireysel düzeyde gelişmesine önem verirler.

Geleneksel kültürdeki bakıcıların aile bağlarına önem verdiği, aile bireylerinin birbirinden sorumlu olduğu algısının daha vasat olarak kabul edildiği görülmektedir.

Bireysel kültürde yaşlı bakımı, aile üyelerinin kişisel gelişimini engelleyeceği düşüncesiyle yaşlıların kendi talepleriyle kurumlarda yapılır.

Bakıcılar ne kadar sağlıklı ve enerjik olurlarsa yaşlılara verecekleri bakım da o kadar nitelikli olur.

Yaşlı bakımıyla ilgilenecek kişinin dikkatli olması, psikolojik sağlığının yerinde olması, karşılaştığı sorunlarla etkili başa çıkabilmesi gerektiğinden bu göreve depresif belirtileri olan kişiler seçilmemelidir.

Bakıcının fiziksel olarak sağlıklı olup olmaması, bakıcılık görevlerini uzun süreli olarak yerine getirmesini etkilemektedir.

Uyumlu, sakin, kendiyle ve çevreyle barışık, hobileri ve meşguliyetleri olan yaşlılarla birlikte yaşamak ve bakım vermek daha kolay görünmektedir. Bunun aksine kendisiyle ve diğerleriyle barışık olmayan, geçinemeyen, asabi, sürekli otorite kurmak isteyen yaşlılara bakım vermek oldukça stres verici olduğu gibi bakım verenlerin hayatını da yasam kalitesini de zorlaştırmaktadır.

Kişilik, bireyin doğuştan getirdiği ve yaşantı sonucu kazandığı, onu diğer bireylerden ayıran özelliklerin tamamı olarak tanımlanabilir. Kişilik, bireyin farklı durumlarda ortaya koyduğu davranışları açıklayan, sürekliliği olan, kişiler arası, duygusal, motivasyonel, deneyime dayalı etkileşim tarzı olarak tanımlanmıştır (McCrae ve Costa, 1989).

Yaşlı bakımında bakıcının kişilik özellikleri, bakıcının tükenmişlik ve depresyon düzeyini belirlerken, yaşlının yaşam kalitesini de artırmaktadır. Bireylerin yaşadıkları stres sürecini değerlendirmede ve başa çıkma sürecinde kişilik faktörleri önemli rol oynamaktadır. Empatik beceriye sahip olma, iyimserlik, mizahi beceriyi kullanma gibi kişilik özellikleri yaşamı olumlu algılamayı ve sağlıklı baş etmeyi sağlamaktadır (Dixon, 1980; Lee, 1997; Türküm, 2000). Araştırmacılar bu değişkenlerin tümünün etkileşimi sonucu bireyin bir
durumu stresli olarak değerlendirip-değerlendirmeyeceğini ve stresli olarak değerlendirirse bunun seçeceği başa çıkma stratejilerini de belirleyebileceğini ileri sürmektedirler. Örneğin yaşlılarla ilgilenmek ve birlikte yaşamak, iyimser, empatik ve mizahi beceriye sahip kişilerde daha baş edilebilir görünürken bu özelliklere sahip olmayanlarda ise daha üstesinden gelinemez olarak algılanmaktadır. 

Beş Faktör Kişilik Kuramı, “özellik yaklaşımına” dayanmaktadır ve kişiliğin ölçülmesinde bireylerin kendilerini ve diğerlerini tanımlamada kullandıkları “sıfatlardan” yararlanmaktadır.
Beş Faktör Kişilik Kuramı’na göre kişilik özellikleri; dışa dönüklük, içe dönüklük, yumuşak başlılık, nörotizm, öz denetim ve gelişime açıklık olarak adlandırılmaktadır

Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla
duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır (Bacanlı ve diğerleri, 2009; Benet-Martinez ve John, 1998). Nörotik kişiler, genellikle anksiyete, depresyon, kızgınlık, sıkıntı gibi olumsuz duygular ve mantıklı olmayan düşünceler ve başa çıkma mekanizmalarında yetersizlik hissetmektedirler. Bu kişiler sıklıkla karmaşık duygularla uğraşmak zorunda olduklarından, daha çok kuruntulu düşünceler ve düşmanca tepkiler gibi uygun olmayan başa çıkma mekanizmalarına
başvurmaktadırlar (McCrae ve Costa, 1987). Nörotik kişiler, belirsiz çevresel koşullarda olumsuz değerlendirmeler yapma eğilimindedirler. Bu kişilik özelliğinde bakıcılar hastalara sabırsız, öfkeli ve rahatsız edici şekilde yaklaşmakta ve hasta ile oluşan problemleri görmezden gelerek ya da çevreyle ilgili belirsiz durumlarda karşı çıkarak baş etme eğilimindedirler (Vugt ve diğerleri, 2004).

Kişilik özellikleri ve stres ilişkisini araştıran çalışmalar en çok A ve B tipi kişilik özelliklerini ele alarak yapılmıştır.

A tipi davranış biçimine sahip bireyler, agresif, sabırsız ve
işlerine düşkündürler. Pek çok güdüye sahiptir ve mümkün olduğu kadar çok kısa sürede mümkün olduğu kadar başarılı olmak istemektedirler (Moorhead/Griffin, 1992). Bu kişiler zaman baskısından hoşlanmakta ve aceleci tavır takınarak kendilerini sürekli bir şeyler yapmak zorunda hissetmektedirler. Bu özellikleriyle birlikte bu kişilerin, zamanlarını çok iyi yönettiği söylenemez (Aytaç, 2002).

B tipi kişilik özelliğine sahip bireyler ise bu özelliğe sahip olmayan kişilere göre, daha rahat, uysal, daha az rekabetçi ve daha az saldırgandırlar. Kolay kolay sinirlenmez ve tedirgin olmazlar. Yaptıkları işten zevk almayı bilirler. İşleriyle ilgili rahatlıkları onlara suçluluk duygusu vermez, sakin ve düzenli çalışırlar, çevreye açık ve sosyal yaşamı seven bir yapıları vardır (Aktaş, 2001). B tipi kişiler, insanlar ya da zamanla daha az çatışma hâlindedirler, yaşama karşı daha dengeli ve rahat bir yaklaşım içerisindedirler. Kararlı bir hızda çalışıp, kendilerini daha fazla güven içinde hissederler

Kendilik değeri, bireyin sahip olduğu özellikleri değerlendirmesi sonucu kendine yönelik hissettiği duygudur.

Benlik algısı, kişinin sahip olduğu fiziksel, bilişsel, sosyal, kişilik özelliklerini düşünerek kendine ilişkin olumlu ya da olumsuz algısıdır.

Kendilik değeri, yaşlı bakımıyla ilgilenen aile üyeleri ve bakıcıların davranışlarını da etkilemektedir. Kendilik değeri yüksek olan kişiler, hem kendileriyle hem de başkalarıyla barışıktırlar, sorunlarını iletişim kurarak çözme taraftarıdırlar. Bakımıyla ilgilendikleri yaşlılarla da sağlıklı iletişim kurarak sorunlarını çözebilirler. Kendi güçlü yönlerini ve güçsüz yönlerini bilirler, kapasitelerini aşan durumda yardım isteyerek stresle etkili başa çıkabilirler.
Kendilik değeri düşük olan bakıcı ve aile üyeleri ise kendileri ve diğerleriyle sürekli çatışma hâlindedirler. Sorun yaşadıklarında etkili şekilde çözmek yerine stres yaşarlar. Kendilerini değersiz gördüklerinden diğerlerinin de onu değersiz gördüklerini düşünerek kapasitesini aşan durumlarda yardım almak istemezler.

Empati, kişinin kendisini geçici olarak diğerinin yerine koymasını ve onun duygularını algılamasını sağlarken sempati ise onun yaşadıklarını uzun süreli yaşamasını sağlamaktadır.

Empatinin ön koşulu kişiyi tanımak ve onu farketmek olduğundan, yaşlı bakımında empati duygusu, ikili ilişki kurmaya yardımcı olan önemli bir faktördür (LaMonica ve diğerleri, 1987). Empati kurma becerileri, kurumdaki bakıcıların, yaşlılara bakış açısını da etkilemektedir. Empatik olanlar, hayata yaşlıların bakış açısıyla baktıkları için onlara karşı daha yumuşak, sıcak ve ihtiyaçlarına duyarlı olabilmektedirler. Empati becerisi yüksek olan bakıcılar, yaşlıların ihtiyaçlarını önceden farkedip doğru yönlendirmeler yapabilmekte ve yaşlıların yaşamlarını daha kaliteli geçirmelerini sağlayabilmektedirler. 

Mizah, olayların komik yönlerine odaklanarak olduğundan farklı görmemize, böylece başa çıkma gücümüzü kullanmamıza ortam yaratan bir özelliktir

Kişiler arası ilişki tarzı, bireyin çeşitli ilişki ve durumlarda sergilediği genel davranış eğilimi ve kişilik örüntüsünü temsil etmektedir (Buss ve Craik, 1983).

Kişiler arası ilişki tarzı, besleyici ve ketleyici ilişki tarzından oluşmaktadır.

Ketleyici ilişki tarzı, kişiler arası ilişkilerde saygı ve empatiden yoksun, karşılıklı çıkar ve üstünlük kurmaya dayanan bir ilişki tarzıdır. Ketleyici ilişki tarzına sahip olan kişiler, karşısındakinin görüşlerini dikkate almaz, insanlara sözle sataşır, kendini kolayca kaybedip öfkelenir, başkalarıyla alay eder, kendini başkalarından üstün görür ve her fırsatta bunu göstermekten çekinmezler (Şahin, Durak ve Yasak, 1994).

Besleyici ilişki tarzı, karşılıklı saygı ve empatiye dayalı bir ilişki tarzıdır. Besleyici ilişki tarzını benimseyenler, istek ve ihtiyaçlarını karşısındakine açıkça beli eder, ona saygı duyduğunu ve onu kabullendiğine ilişkin mesajlar verir, neşeli ve yapıcı şakalar yapar, otomatik tepkilerini erteleyebilir ve kendini kaybetmeden, düşünce ve duygularını dürüstçe paylaşabilir ve yapıcı konuşabilir (Şahin, Durak ve Yasak, 1994). Besleyici ilişki, karşılıklı anlayışla sağlanırken, ketleyici ilişkide zorlama, yönetme isteği ve baskı vardır. Dolayısıyla besleyici ilişki tarzları bireylerin birbirlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olurken, ketleyici ilişki tarzları tam tersi bir etki yaratarak sağlıklı bir ilişki sürdürmeyi güçleştirmektedir (Greenwald, 1999)

Bakıcı öz yeterliliği, bakıcının, bakıcılıkla ilgili görev ve sorumluluklarını yerine getirmede kendine güvenmesi, bakıcılıkla ilgili görev ve sorumluluklarının üstesinden gelebileceğine olan inancıdır.

Sosyal bir varlık olan insanoğlu, yaşam boyu sosyal desteğe ihtiyaç duymaktadır. Sosyal destek, bireye; aile, arkadaş, komşular ve kurumdan sağlanan fiziksel ve psikolojik bir yardım olarak tanımlanır. Sosyal destek, bireylerin sevgi, şefkat, yeterlik, benlik saygısı, bir gruba ait olma gibi sosyal gereksinimleri karşılayarak fizik ve ruh sağlığını olumlu bir biçimde etkilemektedir (Çakır ve Palabıyıkoğlu, 1997; Özgür, 1993). Bireyin ailesi, arkadaşları, komşuları, iş arkadaşları, akrabaları, bireyin içinde yaşadığı toplum ve uzman kimseler, o bireyin sosyal destek kaynaklarını oluşturmaktadır (Sorias, 1988; Yıldırım, 1997).

Yapılan çalışmalarda geleneksel kültürdeki bakıcıların aile bağlarına önem verdiği, aile bireylerinin birbirinden sorumlu olduğu algısının
daha başat olarak kabul edildiği görülmektedir. Geleneksel kültürde aile ve akraba bağları güçlü olduğundan yaşlılara iş birliği içinde ailede bakılmaya çalışılır. Aile üyeleri birbirine yakın mesafelerde oturarak, yaşlı bakımıyla ilgilenen kişinin iş yükünü hafifletmeye çalışırlar. Bu nedenle geleneksel kültürde yaşlılara bakım veren kişilerin daha az stres ve tükenmişlik yaşadıkları, yaşam doyumlarının daha yüksek olduğu görülmüştür (Javanic ve Connel,
2001)

Bireysel kültürde, kültürel aktarımın nesiller boyu devam etmesinden çok bireylerin gelişimlerine önem verilir. Bu kültürdeki bireyler, birbirlerinin gelişimlerini desteklemekten sorumludurlar. Yaşlıların bakımı geleneksel kültürlerde olduğu gibi aile üyeleri tarafından birincil görev olarak algılanmaz. Bu nedenle yaşlıların bakımı, aile üyelerinin kişisel gelişimini engelleyeceği düşüncesiyle yaşlıların kendi talepleriyle kurumlarda yapılır.