İşletmenin örgütsel yapısı ve unsurları, yeniliği destekleyen ve motive eden bir özelliğe sahip olmadığı zaman, yeni fikirlerin üretilmesi, bunların yenilikçi çözümlere, ürün ve hizmetlere dönüşmesi ve yeni teknik ve uygulamaların işletmede benimsenmesi gibi yenilikçi eylemlerin başarısı da oldukça zorlaşmaktadır.

Bu faktörleri gruplandırmak gerekirse aşağıdaki gibi dört farklı sınıfta incelemek mümkündür:

• Örgütsel yapı ve örgütsel unsurlar
• Çevresel faktörler
• Yenilik stratejileri
• Örgütsel kültür

Yenilik sürecinde örgüt içerisinde farklı tepkilerle karşılaşmak mümkün olacaktır. Bu tepkilerin önemli bir kısmı örgütün sahip olduğu yapıdan ve örgütsel unsurlardan kaynaklanan tepkilerdir. Bu tepkiler bazen yeniliklerin benimsenmesi ve işletme içerisinde uygulanmasına yönelik çalışanlar tarafından direnç gösterme şeklinde olabileceği gibi bazen de isteksiz davranışlar şeklinde ortaya çıkabilecektir.

Örgütsel yapı açısından örgütler, mekanik ve organik örgütler olmak üzere iki grupta incelenirler.

Mekanik örgütlerin sahip olduğu özellikler şunlardır:

• Fonksiyonlara dayalı departmanlardan oluşan hiyerarşik örgüt yapısı
• Dikey iletişim
• Üst yönetim tarafından belirlenmiş katı görev tanımlar
• Kıdem esasına dayalı güç ve otorite

Organik örgütlerin sahip olduğu özellikler şunlardır:

• Özel projelere dayalı çalışma gruplarından oluşan düz örgüt yapısı
• Yatay iletişim
• Çalışanların etkileşimi sonucunda bireyler tarafından belirlenmiş esnek görev tanımları
• Bireylerin beceri ve yeteneklerine dayalı olarak, değişen durumlarda güç ve otoritenin de değişimi

Bir işletmede yenilik çalışmalarını, yeni fikirlerin üretilmesini, benimsenmesi ve uygulanmasını etkileyen örgütsel faktörleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Merkezileşme
  
• Uzmanlaşma
  
• Biçimselleşme
  
• Kişilerarası Bağlılık
  
• Serbest Kaynaklar
  
• Örgütsel Farklılaşma
  
• Yönetim Anlayışı
  
• İletişim/Etkileşim
  

Merkezileşme, güç ve kontrolün bir ya da birkaç yöneticinin elinde toplanmasını ifade eder.

Kişilerarası bağlılıktır. Kişilerarası bağlılık, örgütte çalışanların birbirleriyle iletişim ve etkileşiminin derecesini gösterir.

Biçimselleşme, kural ve prosedürlerin katı çizgilerle çizildiği ve çalışanların bunlara uymasının önemli olduğu bir yapıyı ifade eder.

Bir örgütte iletişim, iç ve dış iletişim olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşir. Dış iletişim, dışarıda üretilen yeni fikirlerin örgüte aktarılması için önemli bir imkan sağlayacaktır. İçsel iletişim ise yeni fikirlerin örgüt çalışanları tarafından paylaşılarak, yorumlanarak ve tartışılarak daha farklı ve yeni çözümlerin ortaya çıkmasında etkili olacaktır.

Örgütün yenilikçi yapısını etkileyen çevresel faktörleri, teknolojik çevre, sosyo-kültürel çevre, ekonomik çevre ve pazar çevresi olarak dört grupta incelemek mükündür.

Teknolojik gelişmelerin çok hızlı ve yoğun olduğu bir çevrede faaliyet gösteren işletmeler, bu gelişimelere ayak uydurabilmek ve rakipleri karşısında dezavantajlı duruma düşmemek için kullandıkları teknolojiyi yenilemek durumunda kalacaklardır. Bu da çalışanları değişen teknolojiyi kullanma konusunda daha yenilikçi ve esnek bir çalışma sistemine yöneltecek ve böylece işletmenin yenilikçi yapısı üzerinde olumlu etki yaratacaktır.

Teknolojik gelişmeler bazen sektörün yapısında da önemli değişimler yaratan bir etkiye sahip olacaktır. Bu da işletmeleri mevcut ürün ve hizmetlerinden vazgeçerek yeni ürün ve hizmet üretmeye yöneltecek ve işletmeleri, yenilikçi ve esnek olmaya zorlayacaktır.

İşletmeler genel olarak lider, taklitçi, savunmacı ve geleneksel olmak üzere dört farklı yenilik stratejisinden birisini uygularlar. Bu stratejiler de onların, nasıl bir yenilikçi çaba yürüteceğini ve işletme yapısıyla örgüt kültürünü hangi doğrultuda oluşturacaklarını tayin eder.

Liderlik stratejisi, işletmenin yenilikçi yapısı üzerinde olumlu etkiye sahip olan ve yenilik çabalarını teşvik eden bir strateji olarak değerlendirilmektedir. Çünkü pazarda yeniliklerle varolan ve yeni ürün ve hizmetleri pazara ilk sunan işletme stratejisine sahip olmak, yoğun bir yenilik çabasını gerektirecektir. Bu nedenle işletme, bir taraftan yeni ürün fikirleri geliştiriken diğer taraftanda dışarıda geliştirilmiş olan yeni ürün fikirlerini, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip etmek zorunda kalacaktır. Bu da işletmenin hem içeride çalışanlarını yenilikçi çalışmalar için motive ederken hem de işletmenin dışa açık bir yapıya kavuşmasını sağlayacaktır. Aynı zamanda işletmeleri sürekli yeni fikirlere açık ve yeni şartlara adapte olabilen yaratıcı ve esnek bir örgütsel yapı haline getirecektir. Bu nedenle yenilikçi lider stratejisi, işletmelerin yenilikçi yapılarını güçlendiren bir role sahip olacaktır.

Taklitçi strateji, genelde dışarıda başkaları tarafından geliştirilen yeni ürün ve hizmetlerin taklidine odaklanan ve lider firmaları bu konuda takip eden, onlar pazara girdikten bir süre sonra giren ve daha alt pazar bölümlerine hitap eden bir özelliğe sahiptir.

Bu uygulamalardan en önemlileri, pazar odaklılık, örgütsel öğrenme ve bilgi yönetimidir.

Pazar odaklılık, modern pazarlamanın temelini oluşturan bir kavram olarak karşımızı çıkmaktadır. Bu yönüyle pazar odaklılık, üstün müşteri değeri yaratarak rekabet üstünlüğü kazanmak için rakip ve müşteri odaklı bir anlayışı ifade etmektedir.

• Müşteri odaklılık
• Rakip odaklılık
• Fonksiyonlar arası koordinasyon

• Pazar bilgisinin üretilmesi
• Pazar bilgisinin paylaşımı ve yorumlanması
• Bu bilgiler doğrultusunda pazara tepki oluşturma

• Fonksiyonlar arası bilgi üretimi
• Stratejik ve taktik kararlar alma
• Bu kararları uygulama

Bu faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Deneyimlerin paylaşılması; başkalarının başarı ve hatalarından ders çıkarma.
• Yeni kavramlara açık olma; araç ve tekniklerle ilgili yeni fikirleri benimseme.
• Deneyim; yenilik yönetiminin temel problemlerinin çözümünde farklı yaklaşımları deneme.
• Yeniliğin nasıl yönetilmesi gerektiği konusunda sürekli gözden geçirme ve analizleri yapma
  

Yenilikçi örgütlerin öğrenen, düşünen ve deneyimlerini katma değere dönüştüren işletmeler olabilmesi için iç ve dış iletişime önem veren, yenilik stratejisi olan ve bunu iyi yönetebilen, yeni fikir ve bilgilere daima açık olan ve deneyimlerini paylaşarak bunlardan ders çıkaran ve sonraki süreçlere geri beslemede bulunan birer örgüt olmaları gerekmektedir.

Örgütsel öğrenmenin, bilgi edinme, paylaşma, yorumlama ve örgütsel bellek olmak üzere dört temel yapısal faktöre sahip olduğu söylenebilir.

• Bilgi, tecrübe, yargı, değer, inanç ve sezgilerden oluşan bir olgu olarak tanımlanmaktadır.
• Bilgi, öğrenme ve deneyim yoluyla kazanılan ve önceki bilgilerle bütünleştirilen bir değerdir.
• Bilgi, olay ve nesneleri yorumlamada bir perspektif kazandıran ve verinin düzenlenmiş hali olan enformasyonun, kişisel ve örgütsel olarak içselleştirilmiş halidir.

• Bilgi yönetimi, bilginin elde edilmesi, organize edilmesi, sınıflandırılması ve örgüt içerisinde paylaşımının ve yorumlanmasının sağlandığı bir süreçtir.
• Bilgi yönetimi, bilginin üretilmesi ve değer yaratması için doğru zamanda, doğru insanlara ulaşmasını sağlayan sistematik yaklaşımlar bütünüdür.
  
• Bilgi yönetimi, bilginin elde edilmesi, kişisel bilginin açık bilgi haline dönüştürülmesi, bilgi ve insan arasındaki bütünleşmenin sağlanmasıyla ilgili çabaların bütünüdür.
  

Bilgi yönetimi, örgüt içeisinde bireylerin tek tek sahip olduğu bilginin paylaşılmasını sağlayarak hem öğrenme sürecine hem de yeni fikir ve düşüncelerin ortaya çıkmasına neden olur. Bu da yenilik çalışmalarının temel süreçlerinden birinin yerine getirilmesinde önemli katkı sağlar.

Örgütsel bilgiyi aşağıdaki gibi beş farklı kategoride incelemek mümkündür. Bunlar:

• Zeki bilgi; çalışanların becerilerinden oluşan ve öğrenme potansiyelini ifade eden bilgi,
• Somut bilgi; pratik düşünmeyi ve yaparak/deneyerek öğrenmeyi ifade eden bilgi,
• Kültürel bilgi; sosyalleşme süreçlerinde, paylaşımlarda, kullanılan dilde ve örgüt içerisinde anlatılan hikâyelerde var olan bilgi,
• Özümsenmiş bilgi; günlük rutin işlemlerde ve teknolojilerde kullanılan bilgi,
• Kodlanmış bilgi; sembol ve işaretlerde gizli olan ve örgütün kullandığı kitap ve yol gösterici basılı araçlarda kullanılan bilgidir.