Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 2 Ara 6. Deneme Sınavı

Edebiyatın ana gayesini sanat olarak gören ve estetik kaygıları ön plana çıkaran ikinci kuşak sanatçıları, hem divan edebiyatının kalıplaşmış yapısına yönelik eleştirilerini dile getirirler hem de yeni edebiyatın kuramsal ve estetik zeminini inşa etme çabasında olurlar. Bu çerçevede edebiyat teorisi ve tenkit üzerinde yoğunlaşırlar.

Ta’lîm-i Edebiyat, Arap edebiyatının “bedî ve beyan”ıyla (edebi sanatlarıyla) hesap­laşmamızın başlangıç noktasıdır. Ta’lîm-i Edebiyat’tan önce söz sanatları hakkında gö­rüşlerini açıklayanlar, Arap edebiyatına ve belagatine bağlı bir tavır sergilerler. Ta’lîm-i Edebiyat’la birlikte bu anlayış kırılır (Tanpınar, 2003, s. 496-497). Ekrem, kitabında Fran­sız liselerinde okutulan teori kitaplarından da esinlenmiştir. Kendisi de Fransız edebiya­tından bazı eserlere başvurduğunu ve bizim edebiyatımıza fayda sağlayacağını düşündüğü konuları kitabına alırken çekinmediğini dile getirir (Recaizâde Mahmut Ekrem, 2011, s. 25). Bu bağlamda Ekrem’in hem konuları sınıflandırma biçiminde yenilik yapması hem de edebiyattan estetiğe ve psikolojiye doğru bir çıkış araması kitabın önemli taraflarından­dır.

Genç nesilde yeni bir edebiyat anlayışının oluşmasına etki eden Ta’lîm-i Edebiyat, se­bep olduğu tartışmalarla da söz konusu edebiyat anlayışının yerleşmesine ve Türk edebi­yatının modernleşme sürecinin hızlanmasına katkı sağlar (Sazyek, 2013, s. 2228). Ta’lîm-i Edebiyat’ın Türk edebiyatı açısından önemli noktalarından birisi de Recaizâde Mahmut Ekrem’in yenileşme yolunda önemli bir adım atması ve eski edebiyatın retorik gelene­ğinin dışına çıkarak modern edebiyat retoriğinin ilk örneğini vermiş olmasıdır. Kitapta Namık Kemal’in 1866 yılında Tasvir-i Efkâr’da yayımlanan “Lisân-ı Osmanî’nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Şâmildir” makalesindeki görüşlerden esinlenme söz konusu­dur. Ekrem’in Ta’lîm-i Edebiyat’ın başında ve sonunda bu makaleden bazı alıntılar yaptığı görülmektedir. Namık Kemal’in; ifadenin, külfetli sanatlardan arındırılması ve lisanımıza özgü bir belagat kitabı hazırlanmasına ilişkin görüşleri âdeta Ekrem’in de çıkış noktası olmuştur. 

Macerâ-yı Aşk 1873 yılında Abdülhak Hamit tarafından kaleme alınmıştır.

Recaizade Mahmut Ekrem’in zamanın en gözde okullarında edebiyat hocalığı yapması, çevresinde ondan etkilenen genç bir kitlenin yetişmesinde etkili olmuştur. Hocalığının ürünü olan, derslerde anlattığı ve geliştirdiği görüşlerden ortaya çıkan Talim-i Edebiyat adlı eseri de onun edebiyat dünyasındaki yerini pekiştirmiştir.

Abdül Hak Hamit’in Na-Kafi şiiri 1886 yılında yazılmıştır.

Tezat, iki düşünce, duygu ve hayal arasında birbirine karşıt olan nitelikleri ve benzerlikleri bir arada söyleme sanatıdır.

Seçeneklerde verilen tüm eserler Muallim Naci'ye aittir. Saadet gazetesinde yayımlanan yazılardan oluşan Demdeme, Recaizâde Mahmut Ekrem’in eleştirilerine karşı cevap niteliğindedir. Doğru cevap D'dir.

Sami Paşazade Sezai “Şir” ’den başka 1881 yılında Bir Düşmüş Kadın isimli bir tiyatro eseri daha yazmaya başlar ancak tamamlayamaz.

İntikad: Muallim Naci ile Beşir Fuad’ın birbirlerine gönderdikleri ve edebiyat konularını (dil, eleştiri, şiir, vezin vb.) tartıştıkları yedi mektuptan oluşur. B, C, D ve E seçeneklerindeki eserler Recaizade Mahmut Ekrem'e aittir.

“Zemzeme Mukaddimesi”nin eleştiri açısından önemli bir tarafı Ekrem’in Muallim Naci ile ilgili iğneleyici sözleridir. “Zemzeme Mukaddimesi”nde Recaizâde Mahmut Ekrem, Muallim Naci’ye imalarda bulunarak onun şiirlerinin hakiki yücelikten uzak olduğunu ve sönüp gidecek bir balona benzediğini dile getirir. Ekrem’e göre gerçeklikten nasibini almayan sözler unutulmaya mahkûmdur. Doğru cevap D'dir.

Şıklarda verilen eserlerin tamamı konusunu tarihten alan eserlerdendir.

Seçeneklerde verilen tüm eserler Muallim Naci'ye aittir. Istılâhât-ı Edebiyye'de Muallim Naci, edebiyat terimlerini örneklerle açıklar ve değerlendirmelerde bulunur. İntikad: Muallim Naci ile Beşir Fuad’ın birbirlerine gönderdikleri ve edebiyat konularını (dil, eleştiri, şiir, vezin vb.) tartıştıkları yedi mektuptan oluşur. Mektuplarım: Kime yazıldığı bilinmeyen mektuplardan oluşmaktadır. Muhaberât ve Muheverât: Muallim Naci ve Ahmet Midhat Efendi’nin birbirlerine yazdıkları mektuplardan oluşmaktadır. Muallim: Muallim Naci’nin Tercüman-ı Hakikat gazetesine gönderilen şiirlerin dil ve üslup değerlendirmelerini ve bu şiirlerden önemli gördüklerini topladığı kitabıdır. Doğru cevap E'dir.

Edebî eserlere hakikate ve tabiata uygunluk düşüncesiyle yaklaşan Ekrem, eski edebiyatı da bu noktadan eleştirir. Ona göre, “edîbâne” bir şey yazmak için sadece söz ve mana yollarını aramak, yani fikirler ve üsluplara dikkat etmek yeterli değildir. Zihnimize çarpan şeylerden, kalben etkilenmemiz ve düşündüğümüz şeyleri hissetmemiz gerekir. Hislerin hakiki ve tabii olmadıkça kıymetlerinin olmayacağını dile getirir. Bir yazarın ne kadar hünerli olursa olsun kendi kalbinde hissetmediği bir heyecanı başkasının kalbinde uyandıramayacağını iddia eden Ekrem, hisleri dörde ayırır: Hissiyât-ı sâde-dilâne (sade/saf hisler), hissiyat-ı rakîke (ince/hassas hisler), hissiyat-ı müheyyice (heyecan verici hisler), hissiyat-ı âliyye (yüce hisler). Recaizâde Mahmut Ekrem, sıraladığı his türlerini açıklarken Namık Kemal, Abdülhak Hâmit, Âkif Paşa ile Refik Bey’den örnekler verir (Recaizâde Mahmut Ekrem, 2011, s. 42- 46). Doğru cevap C'dir.

Genç nesilde yeni bir edebiyat anlayışının oluşmasına etki eden Ta’lîm-i Edebiyat, sebep olduğu tartışmalarla da söz konusu edebiyat anlayışının yerleşmesine ve Türk edebiyatının modernleşme sürecinin hızlanmasına katkı sağlar. Ta’lîm-i Edebiyat’ın Türk edebiyatı açısından önemli noktalarından birisi de Recaizâde Mahmut Ekrem’in yenileşme yolunda önemli bir adım atması ve eski edebiyatın retorik geleneğinin dışına çıkarak modern edebiyat retoriğinin ilk örneğini vermiş olmasıdır. Kitapta Namık Kemal’in 1866 yılında Tasvir-i Efkâr’da yayımlanan “Lisân-ı Osmanî’nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Şâmildir” makalesindeki görüşlerden esinlenme söz konusudur. Ekrem’in Ta’lîm-i Edebiyat’ın başında ve sonunda bu makaleden bazı alıntılar yaptığı görülmektedir. Namık Kemal’in; ifadenin, külfetli sanatlardan arındırılması ve lisanımıza özgü bir belagat kitabı hazırlanmasına ilişkin görüşleri âdeta Ekrem’in de çıkış noktası olmuştur. 

Talim-i Edebiyat Recaizâde Mahmut Ekrem’in edebiyat hocalığının ürünü olan, derslerde anlattığı ve geliştirdiği görüşlerinden ortaya çıkan eseridir.

Tariz, edebiyatta birini küçük düşürmek veya onunla alay etmek için söylenecek sözü tam tersi olan bir söz ile nükte yaparak anlatma sanatıdır. 

Seçeneklerde belirtilen bilgiler Recaizade Mahmut Ekrem ile ilgilidir. 

Yukarıda Abdülhak Hamit’in Makber adlı eserinden söz edilmektedir.

 Nağme-i Seher Recaizâde Mahmut Ekrem’in ilk şiir kitabıdır.

Doğru cevap A dır. ''Kediler'' hikayesinin yazarı Recaizâde Mahmut Ekrem değil, Sami Paşazâde Sezai'dir.