Mitlerin temel konuları şu şekilde sıralanabilir: Mitler, tanrıların, evrenin ilk insanların yaratılışı ve ortaya çıkışları ile birlikte, ilk günahı; ölümün kökenini; tufan; tanrıların insanları nasıl cezalandırdıklarını; avcılığın başlangıcını; hayvancılığın ortaya çıkışını; bitkilerin ilk olarak nasıl ortaya çıktığını; ateşin kökeni ve elde edilişini; cinsel hayatın başlangıcını; yeryüzünün ilk çiftini, ilk ailesini; âdetlerin, kurumların, törenlerin, teknik bilgilerin kökenlerini konu edinirler. Mitler Tanrıların nasıl cezalandırıldığını değil, tanrıların insanları nasıl cezalandırdığını konu edinmişlerdir.

Türk mitolojisindeki efsanevi kanatlı uçan ata tulpar denir.

Türk kültüründe doğumda bebekle birlikte gelen plesentaya geçmişte “umay” da denildiği gibi “son” veya “eş” adı verilir. Bebeğin eşine veya sonuna saygı gösterilip rastgele yere atılmaz. Bebeğin eşi gömülürken İleride ne olması isteniyorsa ona göre gömülür.

Aynı nedenlerle filozof Platon miti “gerçeklerle ilişkisiz, uydurma, boş ve gülünç bir masal” olarak niteler.

Taş Devri’nin anaerkil karakterli bahçe tarımı ve yerleşiklik yaşantısının ortaya çıkmasından sonra Tunç Devri’nde ataerkilliğe boy veya klan düzenine yöneliş olmuştur.

Güneşin bir insanın üzerine doğmasının uğursuzluk getireceğine, evdeki bet ve bereketi kaçıracağına inanılır. Bu nedenle erken kalkmak, güneşin ilk ışıklarıyla bağda bahçede olmak, dükkanı açmak; uğur, kazancın bereketli olması açısından istendik davranışlar olarak geleneksel dünya görüşümüzde yer alır.

Tanrıların doğuşu ve oluşumunu anlatan mitlere teogoni denir

Dahhâk’ın baskıları zirveye ulaştığında, şehrin demircisi Kâve’nin, on sekiz oğlundan geriye kalan sonuncusunun beynini çıkartarak yılanlarına sunmak için Dahhâk’a götürdüler. Bunun üzerine Kâve, son derece kızgın olarak Dahhâk’ın makamına çıktı. İleri gelenlerin de huzurunda pefltamal olarak kullandığı deriyi de mızrağının ucuna takarak halkı kendisine destek vermeye ve zulme karşı direnişe çağırdı. Kendisini destekleyenlerle birlikte Feridûn’u tahta çıkardılar.

İnsan›n “ihtiyaçları” önem sırasına göre, “fizyolojik, emniyet, sevgi, itibar” ve “kendini gerçekleştirme” şeklindedir. Muhakeme bunlar içerisinde yer almamamktadır.

Türk mitolojisinde güneş, ay ve yıldız, Gök Tanrıya bağlı kültlerd

İlkel insanın kafasında oluşturduğu sorulara cevap vermeyi soyut ve somut her türlü varlığın kökenini izah edip açıklamayı amaçlayan mitlere, ‘etiyolojik mit’ denir. Teogoni miti ise, tanrıların ve tanrısal varlıkların kökenini ve nereden geldiklerini konu edinir. Evrenin, dünyanın ve özellikle de gök ve gök cisimlerinin nasıl oluştuğunu konu edinen mitler, ‘kozmogoni mitleri’dir. Antropogoni miti ise, insanların nereden geldiklerini veya nasıl oluştuklarını konu edinir. Tüm bu mit türleri, ‘Köken
ve Yaratılış Mitleri’nin alt konularıdır. Eskatoloji mitleri’nin ana konusu ise, ‘insanın ve dünyanın geleceği veya sonu’ ile ilgilidir.

Türk mitolojisinde “yer” ve “yeryüzü” yaratan, hayat veren ve koruyan bir mitolojik varlık olarak karşımıza çıkar. “Ulu Ana”, “Kan Nine” gibi adlandırmalar, bugün “Toprak Ana” dediğimiz toprak iyesinin eski adlarıdır. En eski Türkçe kaynaklarda da “ıduk yir sub” şeklinde karşımıza çıkan kutsal yer ve su, Yer Ana inancıyla ilişkilidir. Yer ulu ve ilk başlangıçtır. Bu nedenle Umay tanrıça, yer veya toprağı temsil eden bir
yaratıcıdır. Altay destanlarında mitolojik “Yer Ana” kahramanlara yardım eder. Saha Türklerinin efsanelerinde de, yer ve toprağın sahibi sayılan “Yer Ana” ruhu yer alır. Bazı Türk boylarında ise, rüzgar, yel, kasırga, çiğ ve kırağı gibi doğal olgular çeşitli ruhların işi olarak kabul edilir. Azerbaycan Türkleri bütün fırtına, rüzgar ve yelleri yöneten “Yel Baba” adlı mitolojik bir varlığa inanırlar. Yel iyesi ve Yel Baba inancı, Macar mitolojisinde ise, karşımıza “Sel Ane” adıyla çıkar. Suyla ise, gökyüzünde yaşayan güneş ve ayın bir parçası olarak kabul edilen mitolojik bir figürdür. İnanışa göre, at gözlü olan Suyla çok iyi gören bir ruhtur ve insanın yeryüzündeki koruyucusudur. Buna göre, Sel Ane ve Suyla, Toprak Ana’nın eski mitolojik adları ile ilişkilendirilemez.

Türk mitolojisinde dünyanın şekliyle ilgili düşünceler onun dörtgen olduğu yönündedir. Bu kare şeklinde dünya, evrensel bir nehirle sınırlanmaktadır.

Olağanüstü güçlerle iletişime geçme yeteneği olduğuna inanılan kişiye kam ya da şaman adı verilir.