Türk devlet felsefesinin Batıdan temel farkı devletin topluma biçim verme niteliğidir.

Aydınla entelektüel aynı kimse midir? Hayır. Entelektüel ya zamanını doldurmuş değerlerin aktarıcısı, ya yeni bir dünya kurmaya çalışan bir içtimai sınıfın yol göstericisidir.

Baltacıoğlu, din-millet ayrımına karşı çıkarak bu ikilinin birbirinden ayrılamayacağını sürekli vurgulamıştır. Toplumu yaratan temel unsurları kültür birliği, uygarlık birliği ve sosyal işbölümü olarak göstermiştir.

Ziyaeedin Fahri Fındıkoğlu’nun çalışmalarının “çeşitliliği” ve “çok yönlülüğü”ne dikkat edilirse onun temel hedefinin “Türkiye’de yerli ve millî bir düşünce geleneği kurmak” olduğu görülür. Bu amaca yönelik olarak çeşitli monografik çalışmalar yapmış, çeviri faaliyetlerinde bulunmuş, Türkiye’nin güncel problemleriyle ilgili temel eserler ortaya koymuş, çeşitli sivil toplum kuruluşlarını ve yayın organlarını kurarak bilimsel ve felsefi birikime katkıda bulunmuştur.

İzzet, milliyet duygusunun insanları birlikte harekete sevk eden bir dürtü olmasının yanı sıra bazen milliyet duygusunun birleştirici değil, ayrıştırıcı olabileceğinin altını çizer. Milliyet bir ülküdür yani bizden kayıtsız şartsız ve mutlak bir surette fedakârlık talep eden, itaat isteyen kutsi bir amaçtır (İzzet, 1969: 14). Her ne kadar maddi ve manevi bazı temellerin milliyetin ortaya çıkmasında etkisi varsa da ne bunlardan biri ne de hepsi milliyetin aslını ifade edebilir ve etmesine imkân yoktur, çünkü milliyet bir olgu olmaktan ziyade ülküdür. E seçeneğinde belirtilen düşünce İzzet’in karçı çıktığı bir düşüncedir. İzzet, milliyet duygusunun fırsat düşünce, düş- mana karşı kullanılması gereken bir gülle olduğu eleştirisini yaparak kendisinin bu tür bir düşünceye yabancı olduğunu belirtir (İzzet, 1969: 12).

Gökalp’e göre millet; soyla, budunla, coğrafya ile, siyasetle ilgili bir topluluk değildir. Millet; dil, din, ahlak ve estetik bakımdan ortak olan, yani ortak duygular taşıyan, aynı eğitimi almış bireylerden oluşan kültürel bir topluluktur. İnsanın kendisini bağlı saymadığı herhangi bir toplum onun ulusu olamaz. Önemli olan bir insanın hangi kanı taşıdığı, hangi ırka mensup olduğu değil, hangi kültüre bağlı olduğudur. Bir insan hangi eğitim sürecinden geçmişse, kendisini hangi ulusa bağlı hissediyorsa ve hangi ulusun ülküsünü taşıyorsa o millete mensuptur. Diğer şıklarda belirtilen görüşler Ziya Gökalpe aittir.

Şerif Mardin’e göre “sivil toplum” kavramının, bir medenilik anlayışı, Batı Avrupa’nın toplumsal tarihinde çok önemli bir sosyal tarih aşaması, tarih felsefesi alanındaki bir tartışma ile ilgili olduğu görülmektedir. Mardin’e göre, Türkiye’de sivil toplum kavramının gelişimi, Batıdaki toplumsal tabandaki çatışma ve uzlaşmalara dayanmaksızın, “havada” gelişen bir eğilim göstermiştir. Şerif Mardin’e göre, demokrasi kültürümüz ve geleneğimiz açısından, sivil toplum ve kamuoyu kavramları çerçevesinde şu değerlendirmelerde bulunulması mümkündür: “demokratik geleneğimiz”, “sivil toplum” eksikliğinden kaynaklanan bir boşluğa; Batı’daki anlamıyla “kamuoyu”nun tarihsel temeli olmadan gelişen bir “biçim”ine sahiptir ve devletin sınırlandırılması noktasında, İslami bir popülizmin etkileri altında şekillenmiştir.

Yasa bir sosyolog olarak önemli bir tespitte bulunur. Ona göre, toplumsal sorunları anlayabilmek için, ileri toplumlarda uygulanan yöntemlerin toplumsal yapıya uygun olup olmadığı tartışılmalıdır. Bu hallerde toplumsal yapıyı suçlamak yerine yöntem ile toplumsal yapı arasındaki ilişkileri irdelemek toplumsal sorunlarımızı analiz etmenin bir yolu olabilir.

Prens Sabahattin’in temsil ettiği Science Sociale ekolü, yöntem anlayışı ve özellikle siyasal görüşleriyle etkili olmuştur. Prens Sabahattin’in Science Sociale ekolü adına savunduğu fikirler, Ziya Gökalp’in toplumsal değişme adına önerdiği ara aşamalara gerek duymadan, ülkenin siyasal-toplumsal düzenini toptan Anglo-Sakson Batı dünyasına benzetmeye çalışan düşünceleri içerir.Prens Sabahattin’in sosyolojik görüşleri de Türkiye’de bir çok devamcı bulmuştur. Ekolün ve Prens Sabahattin’in görüşlerini sosyolojide izleyenler arasında Meh met Ali Şevki Sevündük, Selahattin Demirkan, Tahsin Demiray, Nezahat Nurettin Ege yer almaktadır. Nurettin Şazi Kösemihal, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Cahit Tanyol, Cavit Orhan Tütengil, Hilmi Ziya Ülken ve Ankara ekolü sosyologları da Science Sociale’den ve dolayısı ile Prens Sabahattin’in özellikle yöntem anlayışından etkilenmişlerdir.

Behice Boran, burslu olarak gittiği Michigan Üniversitesi’nde yaptığı doktora tezi mesleki hareketlilik ile ilgilidir. Boran, Alba Edwards’ın ‘sosyo-ekonomik statü grupları’ nı temel referans alarak, ABD’de 1910-1930 arası ücretli mesleklerde çalışan nüfusun, her bir on yılda, meslekler arasındaki akışkanlığını tespit etmeye çalışmıştır.

İzzet, milliyet duygusunun insanları birlikte harekete sevk eden bir dürtü olmasının yanı sıra bazen milliyet duygusunun birleştirici değil, ayrıştırıcı olabileceğinin altını çizer. Milliyet bir ülküdür yani bizden kayıtsız şartsız ve mutlak bir surette fedakârlık talep eden, itaat isteyen kutsi bir amaçtır (İzzet, 1969: 14). Her ne kadar maddi ve manevi bazı temellerin milliyetin ortaya çıkmasında etkisi varsa da ne bunlardan biri ne de hepsi milliyetin aslını ifade edebilir ve etmesine imkân yoktur, çünkü milliyet bir olgu olmaktan ziyade ülküdür. E seçeneğinde belirtilen düşünce İzzet’in karçı çıktığı bir düşüncedir. İzzet, milliyet duygusunun fırsat düşünce, düşmana karşı kullanılması gereken bir gülle olduğu eleştirisini yaparak kendisinin bu tür bir düşünceye yabancı olduğunu belirtir (İzzet, 1969: 12).

İzzet, milliyet duygusunun insanları birlikte harekete sevk eden bir dürtü olmasının yanı sıra bazen milliyet duygusunun birleştirici değil, ayrıştırıcı olabileceğinin altını çizer.

M. Weber’den beri süregelen dikotomik tipleşmelerle sosyal yapı ve değişme birtakım çift terimlerle yorumlanmıştır. Bunlar: Robert Redfield’in “folk ve şehir” çifti, “köy ve şehir”, “gelenekçi modern”, dördüncü olarak ise feodal şehir-modern şehir terimleridir.

Cemil Meriç “İki Düşman Kardeş” adlı yazısında birbirlerinin zıddı gibi görülen Marks ve Weber’in benzer noktaları üzerine vurgu yapar.