1876’da yazılan, romantik tragedya olarak tanıdığımız Ümitsiz Mülâkat melodramı, Abdülhalim Memduh tarafından yazılmıştır.

Ekin Kurtarma Oyunu, Tarımla geçinen yörelerde ürünün bereketli olması için oynanan Hasat Önü-Hasat Sonu oyunlardan biridir.

İlk Türkçe oyun olarak bilinen Şair Evlenmesi’nin yazarı İbrahim Şinasi Efendi’dir.

Tanıtılan karakter Pişekardır.

Darülbedayi’nin ilk oynadığı yerli oyun Halit Fahri’nin manzum olarak yazdığı Baykuş adlı eseridir (2 Mart 1917). Oyunu Muhsin Ertuğrul sahnelemiş ve yaşlı köylüyü oynamıştır. Daha önce 20 Mayıs 1916’da sahneye çıkarılan, İbnürrefik Ahmet Nuri’nin Daniel Riche’den uyarladığı Hisse-i Şâyia (La Pretexte) yabancı bir eserden uyarlama olması sebebi ile yerli oyun olarak tasavvur edilemez. Benzer şekilde, Darülbedayi’nin ilk profesyonel temsili olan ve 20 Ocak 1916 gecesi Hüseyin Suat’ın Emile Fabre’dan uyarladığı Çürük Temel (La Maison d’Argile) adlı oyunu da yerli olarak düşünülemez. İbsen’in Hortlaklar’ı ve Ahmet Nuri’nin Sivrisinekler’i ise Muhsin Ertuğrul’un daha sonraları Almanya’dan döndükten sonra kurduğu ‘Edebi Tiyatro Heyeti’ topluluğu tarafından sergilenmiştir.

Ana Kadın ve Bok Ana gibi olumsuz ve uygunsuz tipler de vardır. Ayrıca Köçekler, Çengiler, Kantocular, Hokkabazlar, Canbazlar, Curcunabazlardan oluşan Eğlendirici Tipler, “Tahir ile Zühre”, “Leyla ile Mecnun”, “Ferhat ile Şirin” gibi oyunun baş kişileri olan ama, genel olarak Geçici denilebilecek tipler, Karagöz’ün ve Hacivat’ın oğulları, Demeli, Dediği Gibi, Tavtatikütüpati gibi Uydurma tipler, Mahallenin İmamı, Kenetçi, Sünnetçi, Abdi Bey, Pehlivanlar, Kilci, Natır, Çerkes, Halayık gibi ikincil kişiler de vardır.

Mehmet Rauf, tiyatro topluluklarının çokluğundan yakınır, ancak hepsi bir araya getirilse tek bir topluluk ortaya çıkabileceğini, oyuncuların böyle amip gibi çoğalan çeşitli topluluklara dağılmaları karşısında seyirci sayısının yetmediğini, meraklı olanların ise ilgisini yitirdiklerini belirtir.

Darülbedayi’ de oynanan ilk profesyonel temsil, 20 Ocak 1916 gecesi Hüseyin Suat’ın, Emile Fabre’den uyarladığı “Çürük Temel” (La Maison d’Argile) adlı oyundur.

Karagöz-cüler ortalama beş kişiden oluşur. Görüntüleri oynatan Hayalî-Hayalbâz denilen usta, Çırak ve çırağa yardım eden Sandıkkâr denilen bir kişi ve türküleri okuyan Yardak ile Dayrezen denilen def çalan kimse.

Namık Kemal’in yazdığı ilk oyun önce Raz-ı Dil olarak yazıp sansür edilebilir kaygısıyla adını değiştirdiği Gülnihal’dir.

Cumhuriyetten sonra sahneye ilk çıkan Müslüman kız 1923’te İzmir’de Bedia Muvahhit olmuştur. İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşu şenliklerine katılmak için İzmir’de bulunan Darülbedayi sanatçıları, Mustafa Kemal’in huzuruna çıkmış ve Gazi’den ilgi ve sevgi görmüşlerdir. Bu ziyaret, Atatürk’ün sanat etkinliklerinden tiyatroyu ön plânda ele almasını ve o güne kadar sahneye çıkmayan müslüman Türk kadınının sahneye çıkmasını gerçekleştirmiştir. Afife Jale bu yolda ilk kurban verilirken, Bedia Muvahhit, Cumhuriyet döneminin ilk kadın aktristi olacaktır.

Recaizane Mahmut Ekrem’in kaleme aldığı “Afife Anjelik” melodram türündedir.

Ortaoyunu

Meddah anlatımının temelini “taklit” oluşturduğu için, çeşitli tipleri taklit ederken kullandığı iki aracı vardır. Biri boynuna doladığı mendili Makreme, diğeri de anlatı düzenini kurmak için kullandığı Değnek’tir.

Osmanlı’ya opera III. Selim döneminde girmiştir.

Söyleşme (Muhavere) çoğunlukla Hacivat ile Karagöz ve Pişekâr ile Kavuklu arasında geçer.

Darülbedayi’nin ilk oynadığı oyun olan “Baykuş” Halit Fahri Ozansoy tarafından kaleme alınmıştır.