Türkçe Ses Bilgisi Final 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
“renk>reng-i” dönüşümü aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Yuvarlak Ünlü ~ Düz Ünlü Nöbetleşmesi |
Geniş Ünlü ~ Dar Ünlü Nöbetleşmesi |
Ünlülerin Sıfırla Nöbetleşmesi |
Açık Ünlü ~ Kapalı Ünlü Nöbetleşmesi |
Ötümlülük-Ötümsüzlük Nöbetleşmesi |
/nk/ ünsüz çifti de bir ünlü öncesinde, asli biçimi olan /ng/’ye döner: “renk>reng-i”.
2.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer alan sözcükte uzun ünlü kullanılmalıdır?
Yaptıklarının sonucunun böyle olacağı başından beri ayandı. |
Alemi göndere çekmişti. |
Tarihin en eski kavimlerinden biri Yakutlardır. |
O kadar aciz görünüyordu ki haline üzüldüm. |
Yad ellerde bir başına kaldığını söyledi. |
Başka dillerle ilişki sonucu Türkçenin ses bilgisinde ortaya çıkan bir başka durum da uzun ünlü ve kısa ünlülerin karışmasıdır. Yanlış kullanılması veya kullanılmaması durumunda yazım yanlışı olabilir. Aciz sözcüğündeki a’nın uzun yazılmamış olması güçsüzlük anlamına gelmektedir. D şıkkında ise güçsüz olma durumu vardır. Bu nedenle yanıt D’dir.
3.Soru
Eski Türkçedeki koñşu sözcüğünün günümüz Türkçesinde komşu olması aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
Eski Türkçedeki koñşu sözcüğünün günümüz Türkçesinde komşu olması aşağıdaki ses olaylarının hangisiyle açıklanabilir?
aykırılaşma |
büzülme |
göçüşme |
dudaksıllaşma |
ikizleşme |
Dudak ünsüzü olmayan, ama dudak ünsüzleriyle ortak özelliği olan bir ünsüzün dudak ünsüzüne dönüşmesine dudaksıllaşma denir. Doğru yanıt D.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi söyleyişteki değişmelerle ilgili doğru bir örnek değildir?
“geçti” eyleminin söyleyişinin “geşdi” şeklinde olabilmesi. |
“yapıyoruz” eyleminin söyleyişinin “yapıyos” şeklinde olabilmesinin nedeninin ötümlü ünsüzün ötümsüzleşmesi olması |
“sopa” isminin söylenişinin “zopa” şeklinde olabilmesinin nedeninin ötümsüz ünsüzün ötümlüleşmesi olması. |
“değil mi?” sözcük öbeğinin söyleyişinin değişmemesinin nedeninin ünlülerin geniş olması |
“yapıyorsun” eyleminin söyleyişinin “yapıyosun” şeklinde olabilmesi |
Konuşma dilinde /ç/>/s/ değişmektedir. Bu nedenle, “geçti” eylemi, “geşdi” şeklinde söylenebilmektedir. Ötümlü, /-z/ ünsüzünün ötümsüzleşmesi “yapıyoruz” eyleminin “yapıyos” şeklinde söylenebilmesine yol açmıştır. Ötümsüz /s-/ ünsüzü, ötümlü sızıcı /z-/ ünsüzüne dönüşmesine “sopa-zopa” örneği uygundur. Konuşma dilinde “r” sesinin düşmesine en uygun kullanım “yapıyorsun” eyleminde karşımıza çıkmaktadır. Fakat “değil mi?” örneğinde geniş ünlü daralmakta, bu durum konuşma diline “di mi?”şeklinde yansımaktadır. Bu nedenle yanıt D’dir.
5.Soru
"Türkçe yansıma sözcüklere baktığımızda, örneğin, tümünde ünlü uyumu olduğunu görürüz." Bu gözlemden hareketle, yansıma sözcüklerle ilgili olarak şunlardan hangisini söylemek doğru olur? I. Yansıma sözcükler bile tamamen nedenli değildir. / II. Yansıma sözcükler ait oldukları dillerin ses yasalarına uyarlar. / III. Yansıma sözcüklerin varlığı "dil göstergesinin nedenliliği" ilkesinin bir kanıtıdır. / IV. Farklı dillerdeki yansıma sözcükler arasında tam bir örtüşme vardır. / V. Diller farklı olsa da, yansıma sözcüklerin ortaya çıkış nedeni aynıdır.
III, IV
|
I, III
|
III, IV, V
|
I, IV
|
I, II, V
|
6.Soru
Aşağıda sırasıyla Eski Türkçe ve Günümüz Türkçesindeki karşılığı verilen sözcük çiftlerinden hangisi ötümsüzleşmeye örnektir?
tepme - tekme |
kaplubaka - kaplumbağa |
kel - gel |
barmak - parmak |
serhoş - sarhoş |
Ötümlü bir ünsüzün ötümsüzleşmesi, Türkçe sözcüklerde çok yaygın değildir. En iyi bilinen örneklerinden biri, bir grup sözcükte söz başındaki b->p- gelişmesidir. Doğru yanıt D.
7.Soru
Tek heceli sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde (örnek: ak~ ağar- , dip~dib-i) ortaya çıkan nöbetleşme aşağıdakilerden hangisidir?
açık ünlü-kapalı ünlü nöbetleşmesi
|
ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesi
|
uzunluk-kısalık nöbetleşmesi
|
ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesi
|
geniş ünlü~dar ünlü nöbetleşmesi
|
8.Soru
I. Yazımda yan yana gelen iki ünlü, söyleyişte ya uzun ünlüye dönüşür ya da ikinci hecenin başında gırtlak ünsüzünün yer aldığı iki farklı hece söz konusu olur. II. Çok heceli sözcüklerde ünlüyle biten hecelerden sonra yazımda kesme işareti kullanılmadığı için ikiz ünlü ortaya çıkar. III. Ayın ve hemze söz başındaysa iz bırakır. IV. Gırtlak sesinin söylenmesi durumunda önceki ünsüzün sonraki ünlüyle değil, önceki ünlüyle hece kurmasına neden olduklarından Türkçenin heceleme kuralına uyumluluk gösterir.
Yukarıda ayın ve hemze ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
III, IV |
I, II, III |
I, II, III, IV |
I ve II. maddelerde verilen bilgiler doğrudur. Doğru cevap A şıkkıdır. Çünkü yazımda yan yana gelen iki ünlü, söyleyişte ya uzun ünlüye dönüşür ya da ikinci hecenin başında gırtlak ünsüzünün yer aldığı iki farklı hece söz konusu olur. Çok heceli sözcüklerde ünlüyle biten hecelerden sonra yazımda kesme işareti kullanılmadığı için ikiz ünlü ortaya çıkar. Ayın ve hemze söz başındaysa iz bırakmadan kaybolur. Gırtlak sesinin söylenmesi durumunda önceki ünsüzün sonraki ünlüyle değil, önceki ünlüyle hece kurmasına neden olduklarından Türkçenin heceleme kuralına aykırı bir kullanım ortaya çıkmış olur.
9.Soru
I. Her doğal dil çeşitli nedenlerle ortaya çıkmış bir varyantlar yığınından oluşur. II. Değişkenliğin olmadığı, tek biçimli bir çok doğal dil vardır. III. Her varyant, dil içinde belli işlevleri yerine getirir. IV. Doğal dillerde varyantlaşma nedenlerinden biri coğrafyadır.
Dil ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
I, II, III |
I, III, IV |
I, II, III, IV |
II. maddede verilen bilgi doğru değildir. Çünkü değişkenliğin olmadığı, tek biçimli bir doğal dil yoktur. Doğru cevap D şıkkıdır.
10.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin söylenişteki farklılığını yansıtmak için “^” işaretine ihtiyaç duyulmaz?
Kar |
Hala |
Rol |
Kağıt |
Tezgah |
Arapça, Farsça ve batı dillerinden Türkçeye girmiş olan sözcüklerde karşılaştığımız, art ünlülerin yanında bulunan ince /g/, /k, /l/ ünsüzleri Türkçenin yazımında ve söylenişinde her zaman sorun olmuşlardır. Bu seslerden /g/ ve /k/ Arap alfabesinde ayrı harflerle gösterilmekteydi. Ancak alıntı sözcüklerde sesbirim, yani anlam ayırıcı öğe oldukları hâlde (sol “nota”-sol “sağın zıddı”; kar “kar”- kar “kazanç”), Türkçe sözcüklerde bulunmadıkları ve okunuşta da ünlü belirleyici olduğu için Latin kökenli Türk alfabesinde bunlar için ayrı harfler belirlenmemiştir. Söylenişlerindeki farklılığı yansıtmak üzere yanlarında bulunan ünlünün üzerine şapka işareti konulmaya başlanmıştır. Söz sonunda bulunan ince /l/ ünsüzünün ise, kendisinden sonra bir ünlü bulunmadığı için, şapka ile de gösterilmez. Doğru cevap C'dir.
11.Soru
Çok heceli Türkçe sözcüklerde, söz sonundaki ötümsüz ünsüzlerin eklenmede ünlüden önce ötümlüleşmesi genel bir kuraldır: "bıyık~bıyığı, kanat~kanadı". Buna karşılık, "gerekir, birikim, acıtır, abartı" gibi pek çok örnekte bu ötümlüleşmenin görülmemesi nasıl açıklanabilir?.
Eski metinlerde ve yerel ağızlarda, çok heceli eylemlerin sonunda ötümlüleşme görülebilir.
|
Çok heceli sözcüklerin sonundaki ötümlüleşme adlarla ilgilidir, eylemlerle değil.
|
Kaynak dilde söz sonunda ötümlü olan ünsüz Türkçede ünlüden önce ötümsüz de kalabilir.
|
Eylemden ad yapan -t ekiyle yeni türetilmiş adlarda ötümlüleşme olmaz.
|
Çok heceli sözcüklerin sonundaki ötümlüleşmenin ünlü uzunluğuyla ilgisi yoktur.
|
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kelimelerini orjinal biçimlerden değildir?
Station |
Function |
Cāmeşūy |
Tir polis |
dossier |
Doğru seçenek D şıkkında verilmiştir. Tir polis değil, doğrusu Tri polistir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde “bana” kelimesinin gelişme kurgusu doğru verilmiştir?
ben-ke>ben-ge> beñe>baña>bana |
ben-ge>ben-ke> beñe>baña>bana |
beñe>baña>ben-ke>ben-ge> bana |
bana>ben-ke>ben-ge> beñe>baña |
bañe>beña>ben-ke>ben-ge>bana |
Yönelme eki Eski Türkçede -KA şeklindedir. Eklendiği adların -n ile sonlanması durumunda iki ünsüz birleşerek /geniz n/’sine dönüşür. /Geniz n/’sinin ise artdamaksıllaştırıcı bir etkisi vardır. Gelişme şöyle kurgulanabilir: ben-ke> ben-ge> beñe>baña>bana
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi geniz ünsüzlerini tam olarak göstermektedir?
/m/ ve /r/ |
/b/ ve /m/ |
/k/ ve /l/ |
/k/ ve /n/ |
/m/ ve /n/ |
Son olarak, ünsüzler ağız ya da genizde oluşmalarına göre ağız ve geniz ünsüzleri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Ağız ünsüzlerinde küçük dil, burun yolunu kapatarak burundan hava çıkışını engeller. Geniz ünsüzlerinde ise burun yolu açıktır. Ses oluşurken akciğerlerden gelen hava burundan da çıkar. Standart Türkçede /m/ ve /n/ olmak üzere sadece iki geniz ünsüzü vardır. Doğru cevap E'dir.
15.Soru
“yapıyoruz” eyleminin konuşma dilindeki karşılığının “yapıyos” olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Söz başındaki ötümsüz ünsüz, ötümlü ünsüze dönüşmüştür. |
Söz sonundaki geniş ünlü daralmıştır. |
Söz sonundaki ötümlü ünsüz ötümsüzleşmiştir. |
Söz sonundaki ötümsüz ünsüz ötümsüzleştirilmiştir. |
Söz sonundaki ötümlü ünsüz yanlış kullanılmıştır. |
Sorudaki eylemde söz sonundaki ötümlü, /-z/ ünsüzünde ötümsüzleşme görülmektedir. Bu nedenle doğru cevap C’dir.
16.Soru
Eski Türkçede bir hayvan adı olan “bars” sözcüğünün Türkiye Türkçesinde “pars” biçimine dönüşmesindeki ses olayı hangisidir?
Göçüşme |
Ünsüz tekleşmesi |
Ötümsüzleşme |
Ötümlüleşme |
Düzleşme |
Eski Türkçedeki “bars” sözcüğünün ilk sesi olan /b/ sesi ötümlü bir sestir. /p/ sesi ise ötümsüz bir sestir. /b/ sesi /p/ sesine dönüşerek ötümsüzleşmiştir. Doğru cevap C’dir.
17.Soru
I. Dilin ses varlığında değişiklikler olabilir.
II. Her doğal dilde bulunur.
III. “Jandarma” kelimesinin söyleyişte bazen “candarma” şeklinde olması örnektir. Numaralandırılmış şekilde verilen bilgiler aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir?
Alıntı sözcük |
Çekim eki |
Yapım eki |
Yazı dili |
Konuşma dili |
Alıntı sözcükler, dilin ses varlığında değişiklikler yaratabilir. Her doğal dilde bulunur. “Jandarma” sözcüğünün söyleyişte bazen “candarma” şeklinde olması, "jeep" sözcüğünün ise "cip" olması bu duruma örnektir.
18.Soru
Aşağıda yer alan ödünç sözcüklerin hangisinin yazımı doğrudur?
Campus |
Gıram |
Kıral |
Pound |
Filolok |
Sözcüklerin sırasıyla doğru yazımı; kampüs, gram, kral, pound ve filolog şeklindedir. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.
19.Soru
I. geliyorum/geliyom. II. alayım/alıyım. III. geçti/geşdi. IV. açtı/aşdı. V. içti/işdi.
"Türkçe ünsüz uyumuna göre ötümsüz ünsüzden sonra ötümsüz ünsüz gelirken bu kural konuşma dilinde bozulmakta, yan yana gelen iki ötümsüz ünsüzden ikincisi ötümlüleşmekte birinci ünsüz ise patlamalı olmaktan çıkıp sızıcılaşmaktadır".
Yukarıdakilerden hangileri, bu duruma örnek olarak gösterilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
III, IV ve V. maddelerde verilen örnekler doğrudur. Doğru cevap C şıkkıdır.
20.Soru
Standart dışı ünlü uzaması ve ünlü kısalması özellikleri düşünüldüğünde aşağıdaki sözcüklerden hangisi standart söyleyişe uygundur?
/fatih/ |
/lise/ |
/laik/ |
/katip/ |
/sahil/ |
/fatih/ söyleyişinin /fâtih/, /lise/ söyleşinin /lise/, /katip/ söyleşinin /kâtip/, /sahil/ söyleyişinin /sâhil/ biçiminde olması gerekir. /laik/ sözcüğünde ise herhangi bir uzun okunma söz konusu değildir ve seçenekte standart söyleyişe uygun biçimi gösterilmiştir. Doğru cevap C’dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ