Türkçe Ses Bilgisi Final 4. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. kalem-kalemlik. II. çocuk-çocuğu. III. burun-burnu. IV. ben-bana. V. ev-evli.
Yukarıdakilerden hangileri, çekimle ilgili ses değişmelerindendir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü "kalem-kalemlik" ve "ev-evli" sözcükleri türemiş sözcüklerdir. Kökten türeyerek yeni bir sözcük oluşturmuştur. Yeni sözcüğün kendine özgü, yeni bir anlamı vardır. Çekimle ilgili ses değişiklikleri, sözcüğün sözlük maddesi olarak kullanılan biçimiyle metin içinde, çekim eki almış biçimi arasındaki farkın gözlenmesiyle belirlenebilir.
2.Soru
Yazı dilinde yazımdan kaynaklanan tek biçimliliğe karşın, konuşma dili sürekli bir değişim içindedir. Aşağıdakilerden hangisi bu değişimin sebeplerinden biri değildir?
Bilimin değişmesi ve gelişmesi |
Dilin kendi doğal eğilimleri |
Yabancı dillerin etkisi |
Ağızların etkisi |
Sosyal gruplar arasındaki dil farkları |
Bilimsel yazılarda sözcüklerin anlamları farklı okumalara izin vermeyecek şekilde düzenlenir. Dolayısıyla bilimin değişmesi ve gelişmesi, bilimsel dilin değişeceği anlamına gelmez. Doğru yanıt A'dır.
3.Soru
Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında kanun ne zaman belirlenmiştir?
7 Ekim 1929 |
1 Eylül 1925 |
1 Kasım 1928 |
10 Kasım 1927 |
2 Kasım 1928 |
Doğru seçenek C şıkkında verilmiştir. Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında kanun 1 Kasım 1928 tarihinde belirlenmiştir.
4.Soru
I. Önlük-artlık. II. Düzlük-yuvarlaklık. III. Uzunluk-kısalık. IV. Darlık-genişlik.
Yukarıdakilerden hangileri, ünlüleri birbirinden ayıran temel niteliklerdendir?
I, II |
II, III |
I, II, III |
I, II, IV |
I, II, III, IV |
Ünlüler, önlük-artlık, düzlük-yuvarlaklık, darlık-genişlik olmak üzere üç farklı temel nitelik açısından birbirlerinden ayrılırlar. Doğru cevap D şıkkıdır.
5.Soru
arayayım - /ariyım/ olacak - /olucak/ değil - /diil/ Yukarıdaki yazı ve konuşma dili eşleştirmelerinden hangisi/hangileri doğru olarak verilmiştir?
Yalnız I |
Yalnız II |
I ve II |
I ve III |
II ve III |
Doğru eşleştirmeler II ve III 'tür. arayayım konuşma dilinde /arayım/ olarak söylenir.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ünlü uzunluğuyla ayrılan sözcük çiftidir?
sana – bana |
âmâ – ama |
ana –anı |
âdem – adım |
yâd – yat |
ÜNLÜ UZUNLUĞUNUN ANLAM FARKI YARATTIĞI DURUMLAR: Başka dillerle ilişki sonucu Türkçenin ses bilgisinde ortaya çıkan bir durum, uzun ünlü ve kısa ünlülerin karışmasıdır: âdet – adet, kâtil – katil gibi. Verilen örneklerdeki âmâ – ama çiftindeki anlam aırıcı özellik ünlü uzunluğudur. Doğru cevap B’ dir.
7.Soru
geniz > genzim omuz > omzu
karın > karnın gönül > gönlü
uğur > uğru kayın > kaynın
Yukarıdaki sözcüklerde hangi ses olayı görülür?
Uzunluk-kısalık nöbetleşmesi |
Ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesi |
Ünsüzlerin sıfırla nöbetleşmesi |
Ünlülerin sıfırla nöbetleşmesi |
Tek ünsüz-ikiz ünsüz nöbetleşmesi |
Dar ünlü ~ ø nöbetleşmesinin görüldüğü iki heceli bir grup sözcük vardır. Bu sözcüklerin ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalıdır. Ayrıca kapalı olan ikinci heceleri g-n, g-r, g-z, g-s ya da l-n, r-n, m-z, n-z, v-ç ve y-n ünsüz dizilişindedir: ağız, burun vb. Bu tür hece yapısına sahip sözcükler ünlüyle başlayan, vurgulanabilir bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşir. Doğru yanıt C şıkkıdır.
8.Soru
"çürüyecek ~ çüriyecek" örneği aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
yuvarlak ünlü ~ düz ünlü nöbetleşmesi |
uzunluk ~ kısalık nöbetleşmesi |
açık ünlü ~ kapalı ünlü nöbetleşmesi |
ön ünlü ~ art ünlü nöbetleşmesi |
geniş ünlü ~ dar ünlü nöbetleşmesi |
Eylem tabanlarının sonundaki dar-yuvarlak /u/, /ü/ ünlüleri konuşma dilinde, ünlüyle başlayan ve bu nedenle /y/ yardımcı ünsüzünü alan eklerin önünde düzleşerek /ı/, /i/ olur. Buna yuvarlak ünlü ~ düz ünlü nöbetleşmesi denir. Doğru cevap A'dır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı vardır?
Gençlik |
Okuyorsun |
Yalnız |
Değil mi |
Ceton |
Jeton-Doğru yazılışı
10.Soru
Ünlüyle biten bir sözcüğe, ünlüyle başlayan ek gelmesi durumunda, Türkçedeki ikiz ünlüden kaçınma eğilimi nedeniyle araya hangi ses girer?
t |
k |
ç |
y |
p |
y ~ ø nöbetleşmesi: Ünlüyle biten bir sözcüğe, ünlüyle başlayan ek gelmesi durumunda, Türkçedeki ikiz ünlüden kaçınma eğilimi nedeniyle araya bir /y/ sesi girer:
biri ile>biri-y-ile>biriyle (bk. Büzülme).
dünya-y-a
kapı-y-a
Doğru cevap D'dir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi söz sonunda "tek ünsüz~ikiz ünsüz nöbetleşmesi" görülen sözcüklerden biri değildir?
zan |
his |
rab |
cilt |
hak |
Kaynak dilde, sonda ikiz ünsüz bulunan tek heceli alıntılar, Türkçede yalın durumda veya ünsüzlerden önce tek ünsüzle kullanılır ancak eklenme veya birleşme sırasında, bir ünlüden önce bu söz sonu ünsüz yeniden ikizleşir. Bu ses olayı /b/, /c/, /d/, /t/, /k/, /l/, /m/, /n/, /s/, /z/ ünsüzleriyle biten sözcüklerde ortaya çıkar: zan~zannet-, his~hisset-, rab~rabbi, hak~hakkı vb. "cilt~cildi" görüldüğü gibi son ünsüz ikizleşmez. Burada ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesi vardır. Doğru cevap D'dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi süreksiz ünsüzlerden biridir?
/h/ |
/j/ |
/t/ |
/r/ |
/y/ |
/l/, /m/, /n/, /r/, /y/ ünsüzleri akıcı sürekli ünsüzleri /f/, /ğ/, /h/, /j/, /s/, /ş/, /v/, /z/ ise sızıcı sürekli ünsüzleri oluşturur. Buraya kadar sözü edilen ünsüzlerin çıkarılmasında havanın söyleyiş organlarında tamamıyla engellenmesi söz konusu değildir. Buna karşılık /b/, /c/, /ç/, /d/, /g/, /k/, /p/, /t/ ünsüzleri, akciğerlerden gelen havanın telaffuz organlarında tam olarak engellenmesi ve
daha sonra serbest bırakılması sonucu oluşurlar. Bunlara süreksiz ünsüzler veya patlayıcı ünsüzler denir.
13.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünlü uzunluğunun yanlış kullanılması anlamı etkilememektedir?
aciz |
katil |
aşık |
kağıt |
dahi |
"kağıt" sözcüğünde ünlü uzunluğunun yanlış kullanılması anlamı etkilememektedir.
14.Soru
I. Dil içi eğilimler. II. Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklar. III. Başka dillerle ilişkiler. IV. Dildeki modalar. V. Sosyal gruplar.
Yukarıdakilerden hangileri, bir dilin seslerinin değişme nedenlerindendir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Bir dilin sesleri farklı nedenlerle değişebilir. Bunun dil içi eğilimler, yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklar, başka dillerle ilişkiler, dil içi varyantların birbirini etkilemesi, dildeki modalar, sosyal gruplar gibi çok farklı nedenleri vardır. Doğru cevap E şıkkıdır.
15.Soru
/a/, /e/, /o/, /ö / ünlülerinin çeşitli nedenlerle sırasıyla /ı/, /i/, /u/, /ü/ ünlülerine dönüşmeleri hangi ses olayı adı ile ifade edilmektedir?
Ünlü Daralması |
Ünlü Genişlemesi |
Öndamaksıllaşma |
Artdamaksıllaşma |
Ünlü Düzleşmesi |
/a/, /e/, /o/, /ö / ünlüleri geniş ünlüler, /ı/, /i/, /u/, /ü/ ünlüleri ise dar ünlülerdir. Birinci gruptaki ünlülerin ikinci gruptaki ünlülere dönüşmesine ünlü daralması adı verilmektedir. Doğru cevap A’dır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde diğerlerinden farklı bir ses olayı görülür?
ıgaç > ağaç |
boguz > boğaz |
ortu > orta |
töpü > tepe |
yokarı > yukarı |
A, B, C, D şıklarında ünlü genişlemesi izlenirken, E şıkkında bunlardan farklı olarak ünlü daralması görülür. Doğru cevap E’ dir.
17.Soru
Standart dildeki yaprak sözcüğünün ağızlarda yarpak biçiminde kullanılması hangi ses olayı ile açıklanmaktadır?
uzak göçüşme |
ötümlüleşme |
düzleşme |
aykırılaşma |
dudaksıllaşma |
Bir sözcükte iki sesin yer değiştirmesine göçüşme denir. Ancak daha az görülmekle birlikte, yan yana olmayan ünsüzler arasında da göçüşme olabilir. Yukarıdaki sözcüklerde yer değiştiren sesler yan yana değildir ve söyleyişte yerleri birbirleri ile değiştirmiştir. Doğru cevap A’dır.
18.Soru
I. Meriç. II. Irak. III. Murat. IV. Sinop. V. Kitap.
"Sonunda /p/, /ç/, /t/, /k/ ünsüzlerinden biri bulunan özel adlara ünlüyle başlayan çekim eki getirildiğinde, yazımda ötümlüleşme olmaz".
Yukarıdakilerden hangileri, bu kurala örnek olarak gösterilebilir?
I, II, III |
II, III, IV |
III, IV, V |
I, II, III, IV |
I, II, III, IV, V |
Doğru cevap D şıkkıdır. Çünkü "kitap" sözcüğü özel ad değildir. Yazım Kılavuzu’na göre sonunda /p/, /ç/, /t/, /k/ ünsüzlerinden biri bulunan Meriç, Irak, Murat, Sinop gibi özel adlara ünlüyle başlayan çekim eki getirildiğinden yazımda ötümlüleşme olmaz: Meriç’i, Irak’a, Murat’ın, Sinop’a.
19.Soru
Aşağıdakilerden hangisi uzun ünlü biçimlerdendir?
Yād “anımsama” |
Alem "bayrak" |
Adet "sayı" |
Ali "özel ad" |
Batın "karın" |
Doğru seçenek A şıkkında verilmiştir.
20.Soru
I. Türkçenin Latin kökenli harflerle yazılması
II. Diğer dillerle karşılaştırıldığında oldukça yeni olması
III. Bir sese bir harf denkliğine kısmen uyulması
IV. Türkçenin çok eski bir dil olması
Yukarıdakilerden hangi/ hangileri Türkçenin yazılı ve sözlü biçimlerin aynı olduğu yanılgısının nedenlerindendir?
I, II |
I, II, III |
I, II, III, IV |
II, III |
III, IV |
Yazılı ve sözlü biçimlerin aynı olduğu yanılgısının nedeni Türkçenin Latin kökenli harflerle yazılmasının, diğer dillerle karşılaştırıldığında oldukça yeni olması ve bir sese bir harf denkliğine kısmen uyulmasıdır. Ancak her doğal dilde meydana gelen değişmeler Türkçede de görülmektedir. Bu nedenle bugün de yazı diliyle konuşma dili arasında farklar ortaya çıkmıştır.
Doğru cevap B'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ