Orta Çağ’da Anadolu, coğraŞ konumu nedeniyle, Avrupa ve Akdeniz ülkeleri ile Asya ve Uzak Doğu arasındaki ticaret traŞğinde bir köprü görevi görmüştür. Bütün Orta Çağ boyunca canlılığını koruyan bu ticarette, yolcuların beraberlerinde taşıdıkları kıymetli mallarla birlikte, güven içinde konaklayabilecekleri yapılara ihtiyaç duyulacağı açıktır. Bu nedenle, tüccar kaŞlesinden oluşan bir kervanın, bir günde yaklaşık 30-40km yol alabileceği gerçeğinden hareket edilerek, bu uzaklığı aşmayan aralıklarla konaklama yapıları inşa edilmiştir. Ancak yolcu traŞğinin yoğun olduğu yollarda, daha kısa aralıklarla hanlar inşa edildiği de görülmektedir.

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan ve Doğu Anadolu bölgesinde en çok tanınan yerlerin başında gelen I. Antiochos’un mezar anıtı ve üzerindeki tümülüsü Adıyaman ili Kâhta ilçesinin kuzeydoğusunda bulunan Nemrut Dağı’nın doruğunda yer alır.

Anadolu’nun 14. yüzyıldan itibaren siyasi yönden istikrarsız bir döneme girmesi, transit ticareti olumsuz yönde etkilemiş ve menzil hanları yavaş yavaş önemlerini yitirmişlerdir. Nitekim 14. yüzyılda inşa edildikleri düşünülen hanların büyük çoğunluğu, küçük boyutlu özensiz yapılardır. 14. ve 15. yüzyıllarda, Osmanlıların Batı Anadolu beylikleri ile giriştikleri mücadele, yol ve seyahat güvenliğini bozmuş ve ticarete sekte vurmuştur. Bununla birlikte, 14. - 16. yüzyıllarda, İnegöl’de Ortaköy Kervansarayı (15.yüzyıl başları), Ulubat Gölü kenarında Issız Han (1394) (?ekil 3.10), Harput-Diyarbakır yolunda ?erbetin Hanı (1561-62) gibi menzil hanları inşa edildiği görülmektedir.

Bursa’da kentin içinde Yeşil semtini ikiye ayıran Gökdere Vadisi’nde, aynı adı taşıyan derenin üzerinde bulunan Irgandi Köprüsü ilginç bir mimarlık anıtıdır. Tarihsel belgelerden, köprünün 1442 yılında Ali el-Irgandi’nin oğlu tüccar Muslihuddin tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Köprünün mimarı Abdullah oğlu Timurtaş’tır. Köprünün yazıtı yoktur. Eski kaynaklardan köprüde 31 dükkan, bir mescit ve iki ahır bulunduğu anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi, köprünün iki ucunda kale kapı ları gibi kapılarının ve burada 200 kadar tonoz örtülü iplikçi dükkanının bulunduğunu belirtmektedir.

Cumhuriyet Dönemi’nde, yüzme havuzları, tenis kortları, golf için yapılar, at yarışları (binicilik çalışmaları) için de hipodromlar (hippos=at, dromos=koşu) yapıldı. İstanbul’a 1912-13’te Veliefendi Hipodromu, Ankara’ya da 1934’te bir hipodrom yapıldı. Ankara Hipodromu’nun 12 m genişlikte 2400 m uzunlukta bir koşu yolu vardır. İzmir’deki Şirinyer Hipodromu ile Adana’daki hipodromun koşuyolu uzunlukları 1600 m genişlikleri 25 metredir. Çağımızda futbol yaygınlaştıkça her büyük ilde bir stadyum yapılmaya başlandı. Özellikle son yıllarda yeryüzündeki örneklerin de etkisiyle yurdumuzda da büyük, çağın yapım yöntemlerine uygun, başarılı stadyumlar yapıldı. Futbola ayrılmış alanın çevresinde de koşu yolu, öteki atletizm sporları (çekiç atma, üç adım atlama, yüksek atlama vb.) için alanlar yer aldı. Özellikle, uluslararası karşılaşmalar için olanaklar sağlandı.

Surların hangi tarihte yapıldığı tam olarak bilinememektedir. Surla kuşatılmış kentin doğusunda bulunan içkalenin bulunduğu yerde Hurriler zamanında bir kale yapıldığı kabul edilmektedir. MS 349 yılında Roma İmparatoru II. Constantinus zamanında kent surlarla çevrilmiştir. Bu surlar, bugünkü kentin yaklaşık doğu yarısını kuşatıyordu. 362 yılında Romalılarla Sasaniler arasında yapılan anlaşma sonucu, birçok kale Sasanilere bırakıldı.

İzmir kentinin önemli simgelerinden biri olan Kadifekale günümüze çok tahrip ve ihmal edilmiş olarak gelmiştir. MÖ 4. yüzyılda Helenistik Dönem’de, Büyük İskender’in iki komutanı tarafından kurulan görkemli antik İzmir kentinin akropolünün Erken Bizans Dönemi’nde kaleye dönüştürülmesi ile oluşmuştur. Kaleyi kuşatan duvarların ve kulelerin büyük bölümü günümüze gelememiştir. Bugün, kalenin içinde yer alan yapılardan sadece büyük sarnıç ile Osmanlı Dönemi’nde camiye dönüştürülen şapelin kalıntıları görülebilmektedir.

Osmanlılar, birçok konuda olduğu gibi Selçuklu medrese geleneğini sürdürmüşlerdir. İlk Osmanlı Medresesi 1331’de Orhan Gazi tarafından kurulmuştur. 1357’de İznik’te İskender Paşa Medresesi kurulmuştur. Bursa’da Orhan Gazi, Murad Hüdavendigar, Yıldırım Bayezıt, I. Mehmet Çelebi ve II. Murat medreseler yaptırmışlardır.

Bizans kentiyle Selçuklu kentini ayırt edebilmek zordur. Selçuklu var olanın, önünde bulduğunun içine kaynamıştır bir anlamda. Tüm etkilenmelerini bir senteze yoğurmayı bilmiştir. Selçuklular ile Bizanslıların günlük yaşama biçiminde kerevet ortaktır. Kentlerde islamın getirdiği, “yıkanma” zorunluğu, Hristiyan ile Müslüman evlerinin en önemli ayrımıdır. Hristiyan mahalle hamamına giderken, Müslüman bir odanın duvarına açılan kapaklı bir nişten oluşan yunmalık çözümünü odasına dek sokmuştur. Kırsal kesimde varlığa göre tek ya da iki katlı ev duvarlarla çevrili bir bahçe içindedir. Hizmet bölümleri (yıkanma yeri, mutfak, depolar vb.) bahçededir.

Bu çağın Anadolu yerleşimleri arasından ilk kuruluşu 9400 yıl öncesine varan Çatalhöyük öne çıkar. Çatalhöyük evleri düz damlıdır. İçlerine damdaki delikten merdivenle inilerek girilir. Bu delikten hava, ışık alırlar. Hemen altında yakılan ateşin dumanı buradan çıkar. Ateşin yandığı yer mutfak olarak kullanılan merdiven altıdır. Buradan çıkan duman, ev içini sinekten korur. Birbirine bitişik olarak yapılmış, evlerin arasında çöplük olarak kullanılan yer yer boşluklar bulunmaktadır. Belki insanın, hayvanın dışkılama yeri olarak da kullanılıyordu. V. madde yanlış olduğundan Doğru cevap C’dir.

Hz. İbrahim, zalim hükümdar Nemrut’a karşı tek tanrılı dini savunduğu için, Şanlıurfa Kalesi’nden mancınıkla ateşe atıldığı söylenir. Tanrının ol emriyle ateşin suya, odunların da balıklara dönüştüğü rivayetinin Halil-ür rahman (Balıklıgöl) olduğu, buna bağlı olarak da bu gölün kutsiyetine inanların burayı ziyaret ettiği bilinir.

Avlulu ev tipinde oturma odasına verilen isim Oikos'tur.

Kehanetin, güzel sanatların, güneşin, şiirin ve ışığın tanrısı olan Apollon’un Yunan tanrısı olduğu belirtilse de son araştırmalarda onun Anadolulu bir tanrı olduğu ispatlanmıştır. İlyada’da, Apollon’dan Zeus ile Leto’nun oğlu diye bahsedilir. Aynı zamanda yine Anadolu’da çok sevilen tanrıça Artemis’in de kardeşidir. Azra Erhat Yunan tanrı dünyasına sonradan katılan ve adı bile Yunanca olmayan Apollon’un Kybele’nin oğlu Attis olması gerektiğini vurgular. Sembolleri lir, ok ve yaydır.

MÖ 7.yy’dan sonra Batı Anadolu’da megaron çözümü başattır. Bu çağda eski izmir’de çifte megaron bulundu. Bu çözümde yan yana iki megaron bir çatı altındadır. İki katlı, çok odalıdır. Daha sonra ortaya çıkan prostaslı evlerin de öncülüdür. Ege’de megaron, eklenen odalarla çeşitlenir. Özetle; konut ile tapınağın kökenlerinin yurdumuzda olduğunu iç erinciyle söyleyebiliriz.

İzmir kentinin önemli simgelerinden biri olan Kadifekale günümüze çok tahrip ve ihmal edilmiş olarak gelmiştir. MÖ 4. yüzyılda Helenistik Dönem’de, Büyük İskender’in iki komutanı tarafından kurulan görkemli antik İzmir kentinin akropolünün Erken Bizans Dönemi’nde kaleye dönüştürülmesi ile oluşmuştur (?ekil 4.4). Kaleyi kuşatan duvarların ve kulelerin büyük bölümü günümüze gelememiştir. Bugün, kalenin içinde yer alan yapılardan sadece büyük sarnıç ile Osmanlı Dönemi’nde camiye dönüştürülen şapelin kalıntıları görülebilmektedir.

Artemis kültü ile ilgili en önemli tapınak Efes’teki dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Artemis Tapınağı’dır.

Kitabesi veya vakfiyesi ile kesin olarak tarihleyebildiğimiz hanların en eskisi, Konya-Beyşehir kervan yolu üzerindeki Altunapa Hanı’dır. Bu hanın 598 Hicri / 1201-2 Miladi tarihli bir vakfiyesi bilinmektedir. Yapı bu tarihte tamamlanmış ve çalışır bir durumda olmalıdır Altunapa Hanı’nı, yine aynı yol üzerinde yer alan 1206 tarihli Kızılören Hanı, 12078 tarihli Kuruçeşme Hanı ve Konya-Afyonkarahisar kervan yolu üzerindeki 1210 tarihli Dokuzun Derbent Hanı izlemiştir. Kervan yolları üzerinde han inşası XIII. yüzyıl boyunca sürmüş, Selçuklu Devleti’nin yıkılışından sonra, -daha küçük boyutlarda olsa da- Beylikler Dönemi’nde de devam etmiştir.

Hitit Dönemi yollarını araştıranlar, bu bölgelerde yer alan anıtlar arasındaki doğal yolları dikkate almışlardır. Çivi yazılı tabletlerde adı geçen yerleşim yerlerinin bulunduğu noktalar, bugün tam olarak saptanabilmiş değildir. O nedenle, bu yerleşim yerlerinin konumları kesin olarak saptanıncaya kadar yollar hakkındaki bilgimiz, sadece anıtların bulunduğu bölgeleri birbirine bağlayan doğal yollarla sınırlıdır. Bu dönemdeki ana yolların güzergâhlarının şu şekilde olduklarını tahmin etmekteyiz: 1- Hitit Devleti başkenti Hattuşaş’tan hareket edip kuzey yönünde ilerleyen iki yol vardı. Bunlardan birinin Höyük-Çorum-Amasya’dan geçerek Samsun’a ulaştığı tahmin edilmektedir. Kuzey yönünde uzanan ikinci yolun ise Höyük’ten sonra, Karaburun-İskilip-Boyabat üzerinden Sinop’a ulaştığı, hatta Sinop ile Samsun arasında da bir sahil yolunun bulunduğu kabul edilmektedir. 2- Hattuşaş’tan doğu yönünde ilerleyen iki yol daha izlenebilmektedir. Bunlardan ilki Zile-Turhal üzerinden Gümenek’e; ikincisi ise Akdağmadeni yanından Sivas’a ulaşmaktaydı. Bu ikinci yol Sivas’tan sonra doğu yönünde devam ediyor olmalıydı. 3- Hattuşaş’tan batı yönünde ilerleyen yol, üç ayrı güzergâhtan Ankara’ya ulaşmaktaydı. Burada ikiye ayrılan yolun bir kolunun Sazılar Köyü üzerinden Afyon’a; diğer kolunun da Eskişehir’e devam ettiği görülmektedir. 4- Başkent Hattuşaş ile Hitit Devleti’nin ikinci büyük kenti Kanej arasında, Yozgat’tan geçen bir başka yolun daha olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, Kanej’den hareket eden başka yollar da olmalıydı. Bunlardan birinin Sivas’a; diğerinin de Ekrek-Gürün-Darende üzerinden Malatya’ya yöneldiği; güneybatı yönünde giden bir üçüncü yolun da Kayseri’den sonra iki kola ayrılarak birinin Kilisehisar’a, diğerinin ise Konya’ya ulaştığı düşünülmektedir. Aynı şekilde Kanej’den hareket eden ve Güneydoğu yönünde ilerleyerek Cerablus’a ulaşan bir başka yol daha olmalıydı.  

Diğerlerinin İstanbul'un fethiyle ilgisi yoktur. Cevap A şıkkıdır.

Hastaların ayakta ya da yatarak muayene edilecekleri, sağlıklaştırılacakları, gerekli sağlık, teknik koşulları olan kuruluşa “hastahane” diyoruz. Orta Çağ’da bu kuruluşlara darüşşifa, darüssıhha, darülaşiye, darürraha, darüttıb, maristan, bimaristan bimarhane, tabhane, nekahathane gibi adlar verilmiştir.