Realizmin (özellikle neorealizmin) önemli bir varsayımı devletlerin, tek tek güvenliğini sağlayacak bir merkezi otoritenin olmadığı uluslararası yapının, anarşik olduğudur. Realistler, bu yapı içinde her bir devletin kendi güvenliğini kendisi sağlamak zorunda olduğunu varsayarak (kendine güvenme-self-help), diğer devletlerin de aynı şekilde davranacağını ve dolayısıyla her bir devletin kendi çıkarı doğrultusunda hareket edeceğini ileri sürmektedir. Realistlere göre, uluslararası yapıdaki istikrarsızlıklar devletlerin güvenliği için tehdit oluşturmakta olup, devletler olası tehditlere karşı destek sağlamak için ittifak antlaşmaları imzalayabilirler. Ancak devletler güvenlikleri için bunlara çok fazla güvenmezler ve kendi güvenliklerini kendileri sağlayabilecek bir güce erişmeye çalışırlar. Klasik ve Neo Realistler maksimum güce ulaşmak arzusuyla hareket eden tüm devletlerin birbirlerinin bu tür amaçlarına engel olmaya çalıştıklarını; bunun sonucunda ortaya çıkan güç dengesininse istikrarı sağlayan önemli bir unsur olduğunu iddia etmektedirler.

Marksizm ve merkez çevre teorilerinin ortak özelliği, uluslararası ilişkiler ve dış politikayı maddi unsurlardan daha ziyade siyasal askeri güç yerine ekonomik verilerle açıklamalarıdır. Ayrıca, Marks ve izleyicileri toplumsal ilişkileri ve dünya politikasını tarihsel bir bakış açısıyla ele almışlardır.

Kenneth Waltz’a göre uluslararası sistem; sistemin temel kuralları, sistemi oluşturan birimlerin niteliği, birimler arasındaki kapasite dağılımı gibi öğeler bakımından ulusal sistemden farklılık göstermektedir.

Yeni Marksistlerin emperyalizme yaklaşımları, klasik Marksistlerden farklılık göstermektedir. Neo Marksistler, emperyalizmi, emekten artı değer çıkarma işleminin dünÇözümya ölçeğinde gerçekleştiği ve üretici sermayenin uluslararasılaştığı dönemle ilişkilendirmektedir.

Münih Üniversitesi’nde profesörlük ve Alman ordusunda generallik görevlerinde bulunan Karl Haushofer ve diğer Alman jeopolitikçiler; Mackinder gibi Anglo-Sakson jeopolitikçilere karşı bir tepki olarak Avrupa’daki tüm Almanların birleşmesini savunmuşlardır. Bu Pangernemik yaklaşımlar aslında “lebensraum” politikalarına önemli ölçüde destek sağlamıştır. Dünyayı dört bölgeye ayıran Haushofer’a göre, bu bölgeler: (1) Japonya ve Çin’in merkez ülkeleri Avusturya’nın ise periferi ülkeyi oluşturduğu Panasya, (2) ABD’nin önderliğindeki Panamerika, (3) Almanya’nın Afrika ve yakın doğuyu kontrol etmesini öngören Panafro Avrupa ve (4) SSCB’nin önderliğindeki Panavrasya bölgeleridir.

Jeopolitiğin, Rudolf Kjellen’e göre tanımı, “coğrafi oluşum ya da mekan içinde, devletin bilimsel olarak tetkik edilmesidir”.

Neorealizmin, klasik realizmden farklılıkları;yapı olarak tanımlanan sistemin, devletlerin dış politikası üzerindeki belirleyici ve sınırlayıcı etkisi üzerinde durması, uluslararası politikada davranışsal düzenlilikler olduğunu varsayması, dış politikalardaki benzerliklere dikkat çekmesi, bilim felsefesinin ilkelerini önemsemesi, tarihsel bir yaklaşım yerine yapısalcı bir yaklaşımı benimsemesi ve anarşi kavramına yüklediği anlamdır.

Realistlerin yüksek politika olarak adlandırdıkları ve ana gündem olarak gördükleri gündem unsuru güvenliktir.

Klasik realizme göre güvenlik meselesi yüksek politika konusu, sağlık, ticaret ve ekonomi gibi konular alçak politika konusudur. Uluslararası politikanın tek aktörü egemen ve bağımsız devletlerdir. Politikacılar ahlaki ölçütlerden ziyade temelinde çıkar ve gücün maksimum kılınmasını öngören siyasal kriterlere göre davranırlar.  Devletlerin doğasıyla insan doğası arasında doğrudan ilişki kurulmaktadır. Buna göre, devletlerin doğası, insanların doğasından ayrı tutulamaz ve dolayısıyla devletlerin bencil ve çıkarcı olmaları, onları oluşturan insanların doğasından kaynaklanmaktadır.  Güç ve çıkar mücadelesi ise uluslararası politikanın merkezindedir.

Gelişmenin ancak azgelişmiş ülkelerin, gelişmiş ülkelerle ilişki kurmasına bağlandığı görüşlerin aksine Neo Marksistler, uydu ülkelerin gelişmelerinin ancak merkezle olan bağlarını gevşetmeleri durumunda gerçekleşebileceğini savunmaktadırlar (Cirhinlioğlu, 1999: 140-42).

Doğru ve ahlaksal eylemin akla dayanacağını öngören yaklaşıma rasyonalizm denilmektedir. Liberalizme göre kişi çevresinde olup biten fiziksel ve toplumsal gerçekleri kavrayacak kapasiteye sahiptir.