Örgütsel süreç modelinde devlet birçok yarı feodal gevşek yapılı örgütsel topluluğun bir araya gelmesinden oluşmuş görünüme sahiptir. Kendi başına rasyonel karar verecek kadar bütünsel bir yapıya sahip olmayabilir. Her biri belirli bir alanda faaliyet gösteren çok sayıda örgütten oluşmuş bir yapıdadır. Dolayısıyla hükümetin ya da devletin davranışları bu örgütler tarafından etkilenmektedir.

Pozitivizmin temel aldığı empirizmi, aydınlanma dönemi filozoşarından İngiliz empiristi Francis Bacon’a (1561-1626) dayandırmak mümkündür. Bacon, Aristotelesçi görüşlere karşı çıkarak, gözlem ve deneyin temel alınıp bilimin bu esaslara göre yeniden kurulması gerektiğini savunmuştur. Aynı şekilde Thomas Hobbes ve John Locke’ın da empirizme katkıları yadsınamaz. Descartes’ın idealizmine karşı natüralist bir görüşün radikal temsilcisi olan Thomas Hobbes (1588-1679), Kara Avrupası rasyonalizminin karşısında yer alan yeniçağ empirizminin doğmasında önemli bir işleve sahip olmuş, bir İngiliz filozofudur. Büyük ölçüde Francis Bacon’dan etkilenmiş olan Hobbes da kendisinden sonra gelen İngiliz empiristlerinden Locke ve Hume üzerinde oldukça etkili olmuştur. Aristoteles Empiristler tarafından karşı çıkılan bir isim olmuştur.

Neo Marksistlere göre, bir ülkenin neden gelişemediği, iç faktörlere bakılarak açıklanamaz. Örneğin; Üçüncü Dünya ülkelerinin gelişmemişliği, ne geleneksel yapının korunması, ne de feodalizmle açıklanabilir. Frank’a göre azgelişmişlerin gerikalmışlığı, gelişmiş kapitalist ülkelerin kolonileştirme politikalarının bir sonucudur. Kolonileştirme hareketleri azgelişmiş ülkelerin gelişmesinden çok, daha fazla azgelişmelerine neden olmuştur. Azgelişmişlik, kapitalist olmayan bir dünyanın, kapitalistleştirilmeye çalışılmasının bir sonucudur. Tarihsel süreçte, gelişmiş ülkeler tarafından uydu haline getirilen ülkeler de kendi uydularını oluşturarak, artığın aktarılması sürecine aracılık etmeye devam ettiler. Zincirleme kurulan bu ilişkiler ağı sonucu, kapitalist ülkeler giderek zenginleşirken koloni ülkeleri yoksullaştılar.

Karar verme teorisi, karar verme sürecini analiz ederken bunu bazı modeller yardımıyla yapmaktadır. Bunlar arasında, iki ad›m ileri bir adım geri ya da küçük değişiklikler modeli, sarhoş yürüyüşü modeli, kumarbazın iflası modeli, rasyonel politika modeli, örgütsel süreç modeli, bürokratik politika modeli, küçük gruplarla karar verme modeli, standart prosedürler modeli ve şelale modeli en fazla bilinendir ve kullanılandır.

Doğanın belli kanunlar tarafından yöneltiğini ve bunların kendilerinden ziyade sonuçlarını gözlemlemenin mümkün olabildiğini düşünenler rasyonalistlerdir.

Oyun teorisi, genel olarak realizmin varsayımlarıyla analiz yapan bir teoridir. Öncelikle devletlerin rasyonel davrandıklarını varsayması, devletler arasındaki ilişkileri çıkar maksimizasyonuna dayandırması ve uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak devleti kabul etmesi, realizmin özelliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca ilişkilerde belirsizlik ve güvensizlik, oyun teorisinin de temel varsayımları arasında yer almaktadır. Oyun teorisi, yukarıda da belirtildiği gibi oyuncuların rasyonel davrandığını, rakibin en olumsuz tutumuna göre stratejinin belirlendiğini ve çıkarın maksimum kılınması ya da zararın minimuma indirilmesinin temel amaç olduğunu varsayar. Optimal denge noktası, her iki oyuncu için de minimaks (maksimum zararın minimuma indirildiği) ya da maksimin (minimum kazancın maksimuma çıkarıldığı) noktasıdır.

Şans oyunları, dama, iki kişilik poker sıfır toplamlı oyunlara verilebilecek klasik örneklerdendir. Sıfır toplamlı oyunlar, uzlaşması mümkün olmayan çatışmalar ve gerilimlere sıkça uygulanan yöntemlerdir. Sıfır toplamlı oyunlarda her zaman bir optimal denge noktası bulunmayabilir.

Aynı şeritten karşı yönde son hızla seyreden iki genç sürücünün cesaretlerini göstermek amacıyla oynadıkları ve yıllar önceki bir Hollywood filminden esinlenerek geliştirilen popüler oyun modelinde, oyunun kuralına göre, sürücülerden, diğerine çarpmamak için son anda şerit dışına çıkan oyunu kaybettiğinden tavuk olarak adlandırılıp takım arkadaşlarının gözünden düşerken şerit değiştirmeyen oyuncu oyunu kazanmış sayılmakta, takım arkadaşları tarafından kahraman olarak nitelenmektedir.

Her üç varsayımın ortak özelliği devletlerarası farklılıkları (Wallerstein’ın dünya sisteminde merkez, çevre ve yarı çevre ayırımı yapılmaktaysa da) göz ardı ederek, benzer koşullarda tüm devletlerin benzer politikalar izleyeceklerini varsaymalarıdır. Devletlerin güç ve kapasiteleri arasındaki farklılıkları, devletlerin otoriter ya da demokratik bir karakterde olup olmayışları, liderlik özellikleri ve kamuoyları analize dâhil edilmemektedir.

A, B, D ve E şıklarındaki noktalar Morton A. Kaplan tarafından göz önünde bulundurulmuş olan noktalrdır.

Schumpeter, kapitalizm ve demokrasiyi barışı teşvik eden unsurlar olarak görmekte; hatta daha da ileriye giderek, bunları emperyalizmin panzehiri gibi sunmaktadır.

Marks ve Engels’e göre tarih boyunca ekonomik çıkarlar ve ihtiyaçlar güç ilişkilerini etkilemiş, baskı altında tutulan ezilen sınıflarla egemen güçler arasındaki çatışma devam etmiştir. Tüm savaşlar “özgür insan ile köle, bey ile serf, lonca ustası ile kalfa, tek kelimeyle ezen ile ezilen arasında” süregelmiştir. Bu mücadele kimi zaman örtülü, kimi zaman açıktan, ama daima varolmuş ve son aşamada burjuvazi ile proleteryanın savaşına dönüşmüştür. Dolayısıyla tarihi, bir sınıf mücadelesi tarihi olarak alan Marks’a göre, ezen sınıf ile ezilen sınıf arasındaki mücadele daima yeni bir ekonomik, siyasal ve toplumsal sistemin doğmasıyla sonuçlanmıştır. Marksist görüşe göre sınıf çatışması toplumsal değişimin ana nedenini oluşturmaktadır.

‘Bilimin veya toplumun bir takım evrensel kurallara göre yönetilmesi veya analiz edilmesi gereklidir’ ilkesi modernist bir yaklaşımdır. Post-modernist değildir.

Realist bir kuramcı olarak tanıdığımız Morgenthau gibi A.T. Mahan da ulusal gücün ögelerini sıralarken coğrafik konum, topografik özellik, ülke büyüklüğü, nüfus, askeri güç, ulusal karakter ve hükümetin karakterini belirtmektedir. “Deniz Gücünün Tarihe Etkisi” (The Influence of Sea Power upon History: 1660-1783) başlığını taşıyan ve uluslararası ilişkilerin temel klasiklerinden olan çalışmasında, deniz gücünün unsurları adını verdiği bu öğelerin ilk üçü, doğrudan coğrafya ile ilgilidir (Mahan, 1904: 29-89). Realist Morgenthau’ya göreyse ulusal gücün öğeleri; coğrafya, doğal kaynaklar, endüstriyel kapasite, askeri güç, nüfus, ulusal karakter, ulusal moral, diplomasinin niteliği ve hükümetin niteliğidir. Mahan’ın tanımındaki ulusal karakter, Morgenthau’da ulusal karakter ve ulusal moral olarak hükümetin karakteriyse hükümetin niteliği ve diplomasinin niteliği olarak alt gruplara ayrılarak incelenmiştir. Mahan tarafından deniz gücünün unsurları adı verilen öğeler, Morgenthau’nun çalışmalarında ulusal gücün öğeleri olarak ifade edilmektedir.