Bir mal üzerine konulan gümrük vergisini etkileri dar (kısmi denge) veya geniş (genel denge) açıdan ya da mikro ve makro analizlerle alınabilir.

Gatt’ın belirlediği politikalar şu şekilde sıralanabilir: Koruma Aracı Olarak Gümrük Tarifelerinin Tercih Edilmesi, GATT ve Haksız Rekabet Uygulamaları, GATT ve Yeni Korumacılık Akımı, GATT ve Çevre Korunması. 

Uluslararası ekonomik ve mali işlemlerin çoğunda böyle bir ikilik (duality) vardır. Bir kayıt tekniği olarak, ödemeler bilançosu Çift Kayıtlı Muhasebe Sistemi’ne (double entry book keeping) göre tutulur. Bu yöntemde, ikilik özelliğine uygun olarak örneğin bir borçlu işlem, ilgili hesabın borçlu yanına kaydedildikten sonra, başka bir hesabın da alacaklı yanına kaydedilir. Bir alacaklı işlem de ilgili hesabın alacaklı, başka bir hesabın da borçlu kısmında gösterilir. Böylece aynı işlemin iki ayrı hesabın ters yanlarına kaydedilmesi bunların denkleştirilmesi sonucunu doğurur.

Günümüzde iktisadi birleşme hareketleri içinde en sık rastlananlar gümrük birliği ile serbest ticaret bölgeleridir. Bunların her ikisinde de üye ülkeler arasındaki gümrük tarifeleri ve kotaların kaldırılması söz konusudur. Ancak, gümrük birliklerinde dışa karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulanırken, serbest ticaret bölgelerinde her ülke kendi özel tarifesini sürdürmektedir.

Broker, kendisi işleme taraf olmadan alıcı ve satıcıyı bir araya getiren, diğer bir deyişle aracılık görevi yapan kişi (firma)’dir. Hizmetinin karşılığında da taraflardan bir komisyon alır. Anında haberleşmeyi sağlamak üzere broker dünya etrafında yüzlerce banka veya öteki mali temsilcilerle açık telefon bağlantısı kurabilir.

Uluslararası ekonomik ve mali işlemlerin yurtiçi işlemlere göre başlıca farklılığı bunların en az iki farklı ülkenin ulusal parası ile ilgili olmalarıdır. Genel bir tanımlamayla yabancı ülke paralarına veya paraya bağlı likiditesi yüksek ödeme araçlarına döviz (foreign exchange) denmektedir.

Bir mal üzerine konulan gümrük vergileri, dar anlamda beş farklı etki ortaya çıkartır. Bunlar, üretim, tüketim, dış ticaret, gelir dağılımı ve hazineye gelir sağlama etkileridir.

Cevap: İthal ikamesinin yol açtığı sorunlar şu şekilde özetlenebilir:

- Kaynak israfı

- Dışa bağımlılık

- İhracat endüstrileri aleyhine doğan çarpıklık

- Dış borçların artışı

- İhracata yönelik üretimin iç piyasaya yönelik üretimden daha düşük oranlarda özendirilmesi ise, doğal olarak ihracat gelirlerinin azalmasına neden olması

- Dış borçların artışı

- Artan işsizlik ve ülkeye yabancı bir sanayi yapısı

Cari işlemler ve sermaye hesabına kaydedilen işlemler otonom niteliktedir. Çünkü bunların yapılış nedenleri ödemeler bilançosu dengesini sağlamakla ilgili değildir. Bunlar ekonomik hayatın normal işleyişine göre yapılan işlemlerdir. Ödemeler bilançosunda ekonomik anlamda bir açık veya fazla doğuran işlemler bunlardır. O bakımdan bunlara otonom işlemler (auto-nomous transactions) adı verilir; bazan da dengesizlik doğuran (gap-making) işlemler denir.

Geleneksel olarak ödemeler bilançosu içinde en fazla önem verilen bölüm cari işlemler hesabı (current transactions account)’dır. Ülkenin ihraç ve ithal ettiği mallar ve hizmetler bu hesaba kaydedilir.

Gümrük vergileri spesifik esasa veya ad valorem esasa göre konulurlar. Spesifik vergiler, malın birimi başına alınan sabit miktardaki vergilerdir.

Ad valorem vergiler, malın değerinin bir yüzdesi biçiminde alınırlar. Spesifik vergiler uygulaması kolay, ancak adaletsiz vergilerdir. Ad valorem vergiler, adalet ilkesine uygun, fakat uygulaması daha güç vergilerdir.

Dış ödeme açıkları potansiyel açık ve görünür (fiili) açık diye de ikiye ayrılırlar.

Döviz piyasasındaki işlem türleri şöyle sıralanabilir: Anında teslim işlemleri, dolaylı ve dolaysız olarak vadeli işlemler ve swap işlemleri.

İthalatla rekabet eden yerli endüstrileri korumak için başvurulan yollardan birisi de fark giderici vergi uygulamalarıdır. Doğurdukları sonuçlar bakımından ithal kotalarına benzerler. Bunlar daha çok tarım kesimi için kullanılırlar. Burada, hükümetler korumak istedikleri sektördeki üreticiler için yüksek iç fiyatlar belirlerler. Bunlar minimum ithal fiyatını oluşturur. İç piyasada bu yüksek fiyatları geçerli kılmak için de fark giderici vergiler (variable levy) uygulanır.

İthalat yasakları, ithalatı kotalarla kısıtlamanın en son şeklidir. Burada yasaklanan malın ülkeye girişi tamamen önlenmektedir. İthalat yasaklarına örneğin şu gibi nedenlerle başvurulabilir:

- Ekonomi için önemsiz veya lüks sayılan malların ithaline izin verilmeyerek kıt döviz kaynaklarından tasarruf sağlanır.

- Yerli sanayi dış rekabetten tam olarak korunur.

- Dış açıkların kapatılmasına katkı sağlar.