Otto, imparator olduğunda Papalık Devleti’ni resmen tanıdı ve kendisini kilisenin koruyucusu ilan etti.

Basileios, fakirlere karşı merhametliydi, zengin, aristokrat ve servetini köylü ya da küçük zanaatkârların sefaleti üzerine kuran büyük arazi sahiplerine karşı ise çok sertti. Görevini suistimal eden memurları affetmeyerek bürokratları sıkıca denetledi. Hukukçulara eski kanunları inceletti ve sadeleştirtti. Hazırlanan Prokiron (Hukuk Elkitabı) isimli eser medeni hukukun esas kurallarını ve çeşitli suçlara verilecek cezaların tam bir listesini içermekteydi. Basilios, bir av kazasında ölünce oğlu VI. Leon 29 Ağustos 886’da imparator oldu. VI. Leon (886-912), babası gibi tahtın babadan oğula geçmesine inanıyordu. İç yönetimde babasının hukuk eserini tamamladı. Justinianus’un hukukî içtihatlarının Grekçe özetlerini yaptırdı.

Feodal toplum, zayıfın daha güçlü kişilerden koruma talep ettiği ve bunun için onun himayesine girdiği bir düzeni betimleyen terimdir. Bu terim, istilalar sırasında toplumun savunmasız kalan fertlerine gereksinim duydukları acil korumayı sağlayabilecek ve takip eden dönemlerde ortaya çıkan kıtlıkta onları gözetebilecek güçlü lordların yani efendilerin hâkim olduğu politik, sosyal ve ekonomik bir sistemdir.

Erken Ortaçağ’da Avrupa ana karasında oynadığı siyasi rolle Frank Devleti öne çıkar. Barbar devletleri arasında en uzun ömürlü olanı budur. Kapladığı alan Roma İmparatorluğu’nun mirasına sahip çıkmasını sağladı. Galya’ya hâkim olan Frank seferi başındaki Childeric İ.S. 470’de yılında bölgenin Romalı şeşerini ortadan kaldırarak Frank kontrolünü kurdu.

VI. Heinrich’in ölmesi, Cluny reformu, I., II. Ve III. Haçlı Seferleri ve İngiltere kralının Magna Carta’yı onaylaması asıl ortaçağ döneminde gerçekleşmiştir. Yüzyıl savaşları (1337-1453) İngiltere ve Fransa arasında geç ortaçağ döneminde gerçekleşmiştir.

Heracleius (610-641), Bizans tarihinin en büyük imparatorlarından biriydi. Tahta çıktığında ülke ekonomik ve mali bakımdan mahvolmuş, bir harabeye dönmüştü. İdare mekanizması çökmüş haldeydi. Ücretli asker sistemi artık işlemiyordu; çünkü hazinede para yoktu ve asker kaynakları da kurumuştu. Devletin çekirdek arazisi Anadolu işgal altındaydı. Balkan yarımadasında Avarlar ve Slavlar tehdit oluşturuyordu; İran istila dalgası Anadolu içlerine girmişlerdi. Devleti bu genel çöküşten sadece bir içten yenilenme kurtarabilirdi. Bu kritik dönemde Bizans ordu ve idare düzeni köklü değişikliğe uğradı. Thema Sistemi denilen yeni bir idari-askeri düzene geçildi. Ortaçağ Bizans Devletinin eyalet idaresine damgasını vuran sistemin temelleri atıldı. Thema sözcüğü aslında ordu demektir. Anadolu themaları da eksarhlıklar gibi askerî nitelikte idari birliklerdi. Her birinin başında askeri ve sivil yetkilere sahip bir komutan (strategos) bulunurdu. Bir thema eski eyaletleri de kapsadığından, komutanlar eski valilerden de üstündü.

Bin yıllık bir dönemi kapsayan Ortaçağ’ın üç ara döneminin siyasi ve ekono- mik kurumlar bağlamında birbirinden farklı özellikler taşıdığı gerçeği göz önün- de tutularak Erken Ortaçağ (5-11. yüzyıllar), Asıl Ortaçağ (11-14. yüzyıllar) ve Geç Ortaçağ (14-15. yüzyıllar) olarak üçe ayrılması mümkündür.

Ulusal devletlerin ve Kiliselerin yükselişe geçtiği dönem krallar ile din adamlarının çıkar ilişkilerinin en yoğun olduğu Asıl Ortaçağ dönemidir.

Komnenos hanedanlığı döneminde 1108’den sonra vergiden muaf toprakların devlete askeri yükümlülük karşılığında özel şahıslara bağışlanması Pronoia olarak karşımıza çıkmaktadır. Pronoia kurumu ve bağışlar güçlü sınıfları daha da zenginleştirdi.

Hz. Muhammed Haşim soyundan gelmekle birlikte kureyş Kabilesine mensuptur.

Zımmî, fethedilen bölgelerdeki müsamaha edilen dinlerin mensupları anlamına gelmektedir. Ehl-i kitaplar eğer İslâm egemenliğinde yaşıyorsa bunlara Ehl-i Zimmet veya Zımmî denir. İslâm hukuku, dört din mensubunu genellikle Ehl-i Kitap kabul etmiştir. Bunlar Hıristiyanlar, Musevîler, Mecusiler ve Sabiîlerdir. İslâm hukukuna göre, Zımmîlerin varlıkları ve güvenlikleri İslâm devletinin sorumluluğu altındadır.

Scriptorıum kelimesinin anlamı Manastırlarda el yazmalarının kopya edildiği bölümdür.

Byzantion, İ.Ö. 7. yüzyılın ilk yarısında Yunanistan’ın Megara kentinden gelenlerce kurulmuş olan bir koloni kenti idi. Megaralılarca, kralları Byzas’a ithafen buraya Byzantion (Byzas’ın) adı verilmişti.

Tarihte Donatistler olarak bilinen bu grubun geliştirdiği ve Donatism olarak tanımlanan öğretiye göre, işkence altında dini reddedenlerin yeniden vaftiz olması gerekiyordu.

Zanaatkârların ve loncaların ekonomik ve politik gücü, bunların ürettikleri mal ve hizmetlere olan taleplerle orantılı olarak arttı. Tüccar sınıfı, zenginlik ve sayı bakımından tırmanışa geçti.

Ortaçağ Avrupa’sında ortaya çıkan sosyopolitik ve sosyoekonomik kurumlarının genel karakteristiği bölgeden bölgeye benzerlik değil farklılıklar göstermektedir.

Katakomb, ilk Hristiyanların ölülerini gömmek amacıyla yeraltına oydukları mezarlara verilen addır. Gömme işlemi genellikle dinsel törenler eşliğinde yapıldığından, katakomplara kutsal yer gözüyle bakılmaktadır.