Uygur Türkçesi Ara 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Bögü Kağan'ın Maniheizm'i kabul etme sebeplerinden biri değildir?
Halka eşit haklar vermek istemesi |
Ticaret ihtiyacı |
Çinlilerin bu dinden nefret etmesi |
Bu dinin kabulü ile halkın kültür seviyesinin yükselecek olması |
Mani dininin bedene ve maddî şeylere nefretle bakması |
Kağanın Mani dinini kabul edişinin türlü sebepleri olsa gerektir. Ancak fikir yürüterek bulunabilecek olası sebepler arasında şunları gösterebiliriz:
- Mani dininin bedene ve maddî şeylere nefretle bakması askerî karaktere sahip kağana cazip gelmiş olabilir.
- Aynı zamanda bu dinin kabulü ile halkın kültür seviyesi yükselecek ve kağan savaşçı bir halk olan tebaasından beklediği disiplini görmüş olacaktı.
- Bögü Kağan’ın Maniheizmi resmî din olarak seçmesinin bir başka nedeni de Çinlilerin bu dinden nefret etmesidir.
- Kağan, halkının yerleşik hayatın inceliklerini de öğrenmelerini istiyordu; ancak bunun Çinliler aracılığı ile değil daha batıdaki halklar aracılığı ile gerçekleşeceğine inanıyordu.
- Bugün de olduğu gibi bir idarecinin siyasal gücü her zaman için kendi halkının iktisadi üstünlüğüne bağlıdır. Onun için Bögü Kağan’ın dinlerini kabul ederek Soğdlarla ittifak kurması son derece önemlidir, çünkü Köktürkler döneminde olduğu gibi özellikle Batı bölgeleri ticaretinde Soğdlar usta idiler ve Kağan’ın da bu ticarete ihtiyacı vardı.
2.Soru
Orhun Yazıtlarının bulunup 1893’te okunmasından sonra Türkolojiye artan ilgi sonucu Doğu Türkistan’da düzenlenen araştırma gezilerinden ilkini kim düzenlemiştir?
Fin |
İngiliz |
Rus |
Alman |
Japon |
19. yüzyılın sonlarında Orhun ve Yenisey vadisinde Orhun yazıtları bulunup 1893’te V. Tomsen tarafından okunduktan sonra Batı bilim dünyasında Türkoloji araştırmalarına ilgi birdenbire artmış, Türklerden kalan daha başka yazılı belgeleri ele geçirmek için bilim kuruluşları Doğu Türkistan’a seferler düzenlemeye başlamıştır. 1889’den Birinci Dünya Savaşı’na kadar süren bu araştırma gezilerine Fin, Rus, İngiliz, Alman, Fransız, Japon, İsveçli ve Çinli bilim adamları katılmışlardır. Doğu Türkistan’a yapılan araştırma gezilerinin ilki Ruslar tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk Rus heyeti, G. E. Grumm-Grjimaylo ve M. V. Pevtsov başkanlığında 1889-1890 yıllarında düzenlenmiştir
3.Soru
" bolup ayıg kılınç kılur tınlıg-larag ölürür" cümlesindeki fiil-zarf eki aşağıdakilerden hangisidir?
-lıg |
-(ı)n |
-(u)p |
-lar |
-(a)g |
bol-'olmak'- (u)p- fiil-zarf eki olduğundan doğru cevap C'dir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mani metinlerinde kullanılan araç durum ekidir?
+an
|
+ın
|
+un
|
+ag
|
+lag
|
5.Soru
" bolup ıglayu balık-ka kirdi ol ödün maharıt illeg edgü öğli tiginig buşuş-lug körüp inçe tip" cümlesinde kaç sözcükte zarf-fiil eki vardır?
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
"ıglayu ve tip " sözcüklerinde zarf-fiil eki vardır. Doğru cevap D'dir.
6.Soru
Uygur alfabesini aşağıdaki isimlerden hangisi çözmüştür?
F. W. K. Müller |
A. Caferoğlu |
V. Bang |
A. von Gabain |
G. Hazai |
F. W. K. Müller, kazılarda bulunan metin lerdeki Uygur alfa besini ve diğer alfabele ri çözerek 1898-1914 yılları arası Doğu Türkistan’da yapılan kazılardan elde edilen yazmaların çoğunun Türkçe, yani -o dönemin Türkçesi-Uygur Türkçesi olduğunu meydana çıkarır. Müller, Uygur harfli yazmaları Moğol yazısının yardımıyla çözmüştür, çünkü Moğollar, Uygur yazısını tâ Cengiz zamanında benimsemiş bulunuyorlardı.
7.Soru
I. Orhun ve Uygur Türkçesi, Eski Türkçe dönemi içinde değerlendirilir.
II. Orhun Türkçesi ile Uygurca Ötüken’de ve daha sonra Doğu Türkistan’daki Tarım bölgesinde kullanılan dillerdir.
III. Orhun ve Uygur Türkçeleri arasındaki farklar seslik, biçimlik ve söz dağarcığıyla ilgili farklılıklardan öte değildir.
IV. iki dil arasında farklılık olmasında coğrafya ve zamanın katkısı olmuştur.
Orhun ve Uygur Türkçeleri ile ilgili yukarıdakilerden hangileri söylenebilir?
I ve II |
II ve III |
I ve III |
I, II ve III |
I, II, III ve IV |
Doğru cevap E'dir. Orhun ve Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi ile birlikte Eski Türkçe dönemi içinde değerlendirilir. Başka bir deyişle, 13. yy’a kadar Türk dünyasının doğu kolunda iki ayrı bölgede iki ayrı yazı dili oluşmuştur. Bunlardan biri Ötüken’de ve daha sonra Doğu Türkistan’daki Tarım bölgesinde kullanılan Orhun Türkçesi ile Uygurca, diğeri de Kaşgar’da ortaya çıkan Karahanlı Türkçesidir. Uygur Türkçesi, Orhun Türkçesinin devamı niteliğinde olmuştur. Orhun ve Uygur Türkçeleri arasındaki farklar, mensubu olduk ları kültür daireleri ile değişik Türk boylarına ait ağız farklılıkla rının ortaya çıkardığı seslik, biçimlik ve söz dağarcığıyla ilgili farklılıklardan öte değildir. Tabiî ki bunda coğrafya ve zaman faktörleri de etkili olmuştur
8.Soru
"taştın ilinçüke önmiş" parçanın Türkiye Türkçesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Dışarıya doğru gezintiye çıkmış. |
Gezintiye doğru çıkmış. |
Ormana doğru gezintiye çıkmış. |
Oğlu dışarıya çıkmış. |
Dışarıda gezintiye çıkmış. |
Dışarıda gezintiye çıkmış.
9.Soru
" kayu-sınga" sözcüğündeki yönelme durumu eki aşağıdakilerden hangisidir?
-ka |
-sı |
-nga |
-yu |
-kay |
?ayu ‘hangi’ +sı [3. tekil kişi iyelik eki] +n?ga [yönelme durumu eki]
Doğru cevap C'dir.
10.Soru
Uygur Alfabesini çözen Prof. Müller'in çıkardığı Uigurica I adlı yayın hangi yıl çıkmıştır?
1919 |
1921 |
1911 |
1908 |
1922 |
Uygurca metinlerin ele alındığı ilk yayın, Uigurica’dır. Bu yayını gerçekleştiren kişi de
Müller’dir. 1908’de Müller’in yayına hazırladığı Uigurica I ve 1911’de yayımladığı Uigurica II’de Uygurca metinlerin kenarında Çinceleri de yer almaktadır.
11.Soru
Uygurcada gelecek zamanın çekiminde aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmamıştır?
-AcAK |
-GAy |
-sIK |
-çI |
-DAçI |
Orhun Türkçesinde gelecek zaman çekimi -DAçI, -çI ve -sIK ekleri ile yapılırken
Uygurcada bu zamanın çekiminde diğer eklerin yanı sıra -GAy ekinin görülmeye başlaması iki yazı dili arasındaki morfolojik farklardan biridir.
12.Soru
Metinde geçen “suvayu” kelimesinin yapısının doğru çözümlemesi hangisidir?
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden fiil yapım eki] –(y)u [zarf-fiil eki] |
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden fiil yapım eki] –(y)u [sıfat-fiil eki] |
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden isim yapım eki] –(y)u [zarf-fiil eki] |
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [fiilden isimden yapım eki] –(y)u [yükleme hâli eki] |
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [yönelme hâli eki] –(y)u [3. teklik şahıs iyelik eki] |
Metinde geçen “suvayu” kelimesinin yapısının doğru çözümlemesi A seçeneğinde doğru olarak verilmiştir: suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden fiil yapım eki] –(y)u [zarf-fiil eki]
13.Soru
Uygur edebiyatında şiir türünde aşağıdaki verilen bilgilerden hangisi doğru cevap içermektedir?
Konular hep ölümle ilgilidir. |
En önemli özelliği ön uyak bulunmasıdır. |
Devrik cümlelerle yazılır. |
Bir amacı yoktur. |
Sürekli eğlence amaçlı yazılır. |
Şiirlerin çoğu dinî konuları işledikleri hâlde, aralarında insanın dünya ile
ilgisini gösteren, tabiat sevgisini canlandıran ve hayatın hikmetini ortaya koyan çok güzel lirik parçalar da vardır. Bunların büyük kısmı öğretici amaçla, bir kısmı da dinsel çoşku sağlamak amacıyla kaleme alınmıştır. Ayrıca kimi zaman düz yazılı metinler içerisine şiir parçaları yerleştirilerek konuyu daha iyi ve etkili anlatmak amaçlanmıştır. Bu şiirlerin en önemli özelliği ön uyak (alliterasyon) bulunmasıdır.
14.Soru
Buda’nın vaazlarını konu alan eserler için Uygurca’da hangisi kullanılmıştır.
körünç |
körünççi |
yükünç |
ülüş |
sudur |
Budist Uygur sahasında Buda vaazlarını konu alan sutralar (Uygurca sudur) da yazılmıştır. Sutraların büyük çoğunluğu Uygurcaya çevrilmiştir: Nirvanasutra, Maytrisudur, Saddharma-pundarika sutra, Suvarnaprabhasa sutra, Amitabhasutra gibi.
15.Soru
Müstensih ne demektir?
Bir eseri kopya etmek. |
Ferman. |
Uygur harfleriyle yazan kâtip. |
Bir eseri kopya eden. |
Soğd yazısı. |
Müstensih: Bir eseri kopya edendir. Doğru cevap D’dir.
16.Soru
Budist Uygur sahası için önemli olan Suvarnaprabhasa sutra ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Uygurca adı Altun Yaruk’tur. |
Çinceden 11. yy başlarında yaşadığı sanılan Beş balıklı Şıngko Seli Tutung adlı bir Uygur bilgini tarafından Uygurcaya tercüme edilmiştir. |
Berlin koleksiyonunda her biri tam olan 6 yazmanın kalıntıları vardır. |
Leningrad’ta hiç eksiksiz bir yazması bulunmaktadır. |
Eser 10 kitap, 31 bölümden ibarettir. |
Doğru cevap C'dir. Budist Uygur sahasında Buda vaazlarını konu alan sutralar (Uygurca sudur) da yazılmıştır. Sutraların büyük çoğunluğu Uygurcaya çevrilmiştir: Nirvanasutra, Maytrisudur, Saddharma-pundarika sutra, Suvarnaprabhasa sutra, Amitabhasutra gibi. Bu sutralar içinde en önemlisi S. E. Malov’un 1910’da bir kısmını Sarı Uygurların ibadethanelerinde bulduğu bir kısmını da özel şahısların ellerinden aldığı Suvarnaprabhasa sutra, Uygurca adı ile Altun Yaruk’tur. Çinceden 11. yy başlarında yaşadığı sanılan, -Hsüan Tsang biyografisini de çeviren- Beş balıklı Şıngko Seli Tutung adlı bir Uygur bilgini tarafından Uygurcaya tercüme edilmiştir. Berlin koleksiyo nunda hiçbiri tam olmayan 6 yazma nın kalıntıları vardır. Leningrad’ta hiç eksiksiz bir yazması bulunmaktadır. Eser 10 kitap, 31 bölümden ibarettir. Bu yazma 1687 yılında kopya edilmiş olmasına rağmen dili klâsik Uygurcadır.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi isimden fiil yapım eki almıştır?
Yir |
Özlüg |
Suva |
Sansız |
Kurug |
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden fiil yapım eki] –(y)u [zarf-fiil eki]
sansız ‘sayısız’ < sa- ‘hesap etmek’ –n ‘sayı’ [fiilden isim yapım eki] +sız [isimden isim
–sıfat- yapım eki, yokluk eki]
?urug ‘kuru’ < kuru- ‘kurumak’ -g [fiilden isim yapım eki]
özlüg ‘ruhu olan, canlı’ < öz ‘öz, ruh’ +lüg [isimden isim –sıfat- yapım eki]
yulı- ‘çekip çıkarmak, karmak’ –(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman]
18.Soru
Aşağıdakilerden hangi sözcük fiilden isim yapım eki almıştır?
Kurug |
Suva |
Tarı- |
Yulı |
Taş |
taş ‘dış’ +tın [çıkma durumu eki]
?urug ‘kuru’ < kuru- ‘kurumak’ -g [fiilden isim yapım eki]
suva- ‘sulamak’ < suv ‘su’ +a [isimden fiil yapım eki] –(y)u [zarf-fiil eki]
tarı- ‘toprağı ekip biçmek’ –(y)u [zarf-fiil eki]
yulı- ‘çekip çıkarmak, karmak’ –(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman]
Doğru cevap A'dır.
19.Soru
"adru? adru? emgek emgenür" bu parçanın Türkiye Türkçesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Ayrı ayrı sıkıntı çekecekler. |
Ayrı ayrı sıkıntı çekiyorlar. |
Farklı farklı sıkıntı çekiyorlar. |
Ayrı ayrı sıkıntı çekmişler. |
Ayrı ayrı dert çekiyorlar. |
Ayrı ayrı sıkıntı çekiyorlar.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Uygur alfabesinin kullanımıyla ilgili doğru bir ifadedir?
Türkler'in bu alfabeyi ne zamandan beri kullandıkları kesin olarak bilinememektedir.
|
Bu alfabeyi ilk kullananlar Uygurlar değildir.
|
Koço-Uygur Hanlığı zamanında yaygınlık kazanmıştır.
|
Bu alfabe Turfan ve çevresinde 15. yy.'a dek kullanılmıştır.
|
Bu alfabe dini amaçlarla 18.'yy'a dek Kansu'da kullanılmıştır.
|
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ