Ülkemizde, vergi uyuşmazlıklarının çözüm yolları anlamına gelen Malî Muhakeme, Malî Yargı, Malî Kaza, Vergi Muhakemesi, Vergi Kazası, Vergi Yargı, Vergi Yargısı, Vergi Yargılama, Vergi Yargılaması gibi terimler kullanılmaktadır. Ancak daha sık kullanılan terimler Malî Yargı ve Vergi Yargısı’dır. Fakat bu iki terim eş anlamlı değildir. Çünkü, dayandıkları hukuk alanları farklıdır. Bu, Malî Hukuk ile Vergi Hukuku’nun düzenledikleri alanların farklılığından kaynaklanmaktadır

İstinaf denetimine tâbi olması gereken kararlara karşı yanlışlıkla Danıştay’a temyiz başvurusunda bulunulması hâlinde, Danıştay’ın görevsizlik kararı vererek dosyayı görevli ve yetkili bölge idare mahkemesine göndermesi gerekir. Kaldı ki, istinaf başvurusuna konu olacak kararlara karşı yapılan kanun yolu başvurularında, dilekçelerdeki hitap ve istekle bağlı kalınmaksızın dosyaların bölge idare mahkemesine gönderilmesi şarttır (İYUK m.45/2)

Yargılamanın yenilenmesi nedenleri İdari Yargılama Usulü Kanununda sayma yolu ile belirtilmektedir. Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilmek için bu nedenlerden birine ya da birkaçına dayanmak gerekir. Bu nedenlerin dışındaki bir nedenden dolayı, bu yola gidilemez. Karardan sonra yeni bir belgenin ele geçmiş olması, karara esas alınan belgenin sahteliğinin anlaşılması, bilirkişinin bilerek gerçeğe aykırı rapor vermesi ve davaya bakması yasak olan Hakimin karar vermesi bu nedenler arasında yer almaktadır. Ancak Hakimin yürütmenin durdurulması kararı vermesi bu nedenler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Bağlantılı davalar: Aynı maddî veya hukukî sebepten doğan ya da biri hakkında verilecek hüküm diğerini etkileyecek nitelikte olan davalardır.

İstinaf mercii olan bölge idare mahkemelerinin bulunduğu iller Ankara, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Konya ve Samsun’dur.

Kanun koyucu, yargı kararlarının gereğini yerine getirme ve gecikmeksizin işlem yap­ma konusunda idareyi bağlayıcı bir düzenleme yapmakta ve bu konudaki makûl sayılabi­lecek gecikmenin üst sınırını da otuz gün olarak belirlemektedir. Bu durumda, bir yargı kararının gereğini en geç otuz gün içinde yerine getirmeyen kamu görevlisinin kastının varlığının karine olarak kabul edilmesi mümkündür.

Temyiz başvurusu üzerine verilen kararlardan, yalnızca bozma kararlarının açıklanması
istenebilir; onama şeklindeki kararların açıklanmasının istenmesine gerek yoktur. Çünkü,
onama kararı, ilk derece mahkemesinin kararının hukuka ve usûle uygun olduğunun belirlenmesidir. Açıklanması gereken bir husus varsa, o da ilk derece mahkemesi kararındadır.
Ancak, Danıştay’ın temyiz incelemesi sırasında maddî hataları düzelterek vereceği onama
kararlarında düzeltilen hususlar hakkında hükmün açıklanması yoluna başvurulabilir. Ayrıca, bölge idare mahkemelerinin istinaf başvurusu üzerine kararın kaldırılması ile birlikte
işin esası hakkında verdiği kararların açıklanmasının talep edilmesi de mümkündür.

Vergi yargısı organlarının verdikleri ara kararları arasında, belge istemeye, keşif yapmaya, bilirkişi incelemesi yaptırmaya ya da hukukî durumu açıklığa kavuşturmaya veya yürütmenin durdurulması gibi önlem almaya ilişkin kararlar yer almaktadır.

Ekonomik yaklaşım ilkesi, vergiyi doğuran olayların belirlenmesinde ve vergi kanunu hükümlerinin yorumlanmasında hukukî biçimlerin ötesine geçilerek gerçek iktisadî nitelik ve içeriklerin esas alınması anlamını taşımaktadır. 

Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 49’uncu maddesinin (b) bendinde, Takdir Komisyonlarının arsalara ve araziye ait asgari ölçüde birim değer tespitine ilişkin takdirleri hakkında vergi mahkemelerince verilen kararlara karşı, kararın tebliğ tarihini izleyen onbeş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir hükmü yer almaktadır.

Temyiz incelemesi sonunda Danıştay, temyiz edilen kararda bozma nedenlerinin bulunmaması; yani, kararın hukuka uygun olması hâlinde, temyiz talebini reddederek kararın onanmasına karar verir (İYUK.m.49/1,a). Danıştay dairesinin ya da istinaf merciinin kararında bozmayı gerektiren bir eksiklik ve/ya da aykırılığın bulunmaması nedeniyle temyiz talebinin reddi yönünde verilen karara onama kararı denilmektedir

Temyiz edilebilecek kararlar şunlardır:

• Danıştay dava dairelerinin nihaî kararları ile bölge idare mahkemelerinin istinaf incelemesi sonucunda ve İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46’ncı maddesinde belirtilen davalar hakkında verdikleri kararlara karşı, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi, temyiz yoluna gidilebilir.
• Temyiz dilekçesinin İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3’üncü maddesi esaslarına uygun şekilde düzenlenmemesi üzerine, belirtilen yedi günlük sürede eksikliklerin tamamlanmaması nedeniyle verilen temyiz isteminde bulunulmamış sayılması kararı da temyiz edilebilecek kararlardandır.
•  Ayrıca, temyiz dilekçesi verilirken harç ve giderlerin tamamının ödenmemesi üzerine verilen kararın temyiz edilmemiş sayılması kararı ile temyizin kanunî süre geçtikten sonra yapılması hâlinde verilen temyiz isteminin reddi kararı haklarında temyize başvurulabilecek kararlar arasında yer almaktadır. Cevabımız E seçeneğidir.

Vergi yargısı organlarının önlerine getirilen uyuşmazlıklar hakkında verdikleri kararlarla uyuşmazlıkların sona erdirilmesine vergi yargılaması hukukunun uyuşmazlıkları sona erdirme işlevi denilmektedir.

Hukuk sistemimizde mahkemelerin şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlarna karşı, söz konusu kararların değiştirilmesi amacıyla kullanilabilecek olan başvuru yolları olağanüstü kanun yolları kategorisi altına girmektedir. D seçeneğinde verilen yargılamanın yenilenmesi yolu bir olağanüstü kanun yoludur. Doğru yanıt D'dir.

Temyiz dilekçesi kendisine tebliğ edilen karşı taraf, tebliğ tarihini izleyen otuz gün içerisinde temyiz dilekçesine dilerse cevap verebilir. Cevap verilmemesi hâlinde, dosya tekemmül eder. Cevap vermek isterse ya yalnızca cevapla yetinir ya da kendisi kararı süresi içinde temyiz etmemiş olsa bile, bu defa düzenleyeceği cevap dilekçesinde temyiz talebinde bulunabilir. Bu takdirde, bu dilekçe temyiz dilekçesi yerine geçer (İYUK.m.48/3).

Dava açma süresi niteliğinin özellikleri:

• Dava açma süreleri önceden belirlenmiş zaman dilimleridir.
• Dava açma süresine uyulmaması davanın dinlenilmesi, yani vergi yargısı organlarının harekete geçirilmesi imkânını ortadan kaldırmaktadır. Ancak, dava açma süresinin sona ermesi herhangi bir sübjektif hakkın kaybına yol açmamaktadır. Çünkü, dava açma süresinin usûlüne uygun olarak dava açmadan geçirilmiş olması, yargı organına başvurma ve onun aracılığıyla işlemin iptalini veya zararın tazminini sağlama imkânının ortadan kalkması sonucunu doğurmaktadır. Oysa, kişiler dava açma süresinin sona ermesinden sonra da idareye başvurarak dava konusu etmeyi düşündükleri işlemin hukuka uygun hâle getirilmesini ya da uğradıkları zararın giderilmesini isteyebilmektedir.
• Dava açma sürelerine uyulup uyulmadığı yargı organlarınca re’sen göz önünde bulundurulur.
• Dava açma sürelerinin kanunlarda belirtilen bazı hâllerde durması veya davanın usûlüne uygun olarak açılabilmesi için ek süre verilmesi mümkündür.

İstinaf mercii olan bölge idare mahkemelerinin bulunduğu iller Ankara, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Konya ve Samsun’dur. Her bir bölge idare mahkemesinin yargı çevresi birden çok ili kapsamaktadır.

İstinaf başvuru dilekçesinde inceleme, dava dilekçelerinin incelenmesinde izlenecek sırayı gösteren İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 14’üncü maddesinin 3’üncü bendindeki sıra ile yapılır. Bu konular sırasıyla; görev ve yetki, merci tecavüzü, ehliyet, dava konusu işlem, istinaf süresi ve husumettir. Cevabımız C seçeneğidir.

İstinaf dilekçesi İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 3’üncü maddesine uygun olarak düzenlenmesi gerekir. Düzenlenmemişse, eksikliklerin on beş gün içinde tamamlanması, kararı veren hâkim veya mahkeme tarafından ilgiliye tebliğ edilir. Bu sürede eksiklikler tamamlanmazsa, tebligatı yapan merci tarafından istinaf isteminde bulunulmamış sayılmasına karar verilir.

A şıkkı yanlıştır. Uzlaşma, vergi dairesi ile vergi ödevlisinin ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezaları üzerinde karşılıklı görüşme ve pazarlık sonucu anlaşmaya varmaları; konuyu uyuşmazlık hâline getirmemeleridir. b şıkkı yanlıştır. Türk Vergi Sistemi’nde uzlaşmaya tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası olmak üzere iki ayrı aşamada başvurulabilmektedir. C şıkkı doğrudur. Tarhiyat öncesi uzlaşma talepleri, incelemenin herhangi bir aşamasında, yazılı olarak yapılmak zorundadır. D şıkkı yanlıştır. Uzlaşmanın sağlanamamış olması hâlinde, uzlaşmanın sağlanamadığına dair tutanak düzenlenir ve bu tutanakla birlikte inceleme raporları, tarh işlemi yapılması amacıyla incelemeye muhatap olan vergi ödevlisinin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. E şıkkı yanlıştır. Tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmelerinde uzlaşma sağlanamaması hâlinde, vergi ödevlisinin tarhiyat sonrası uzlaşma talep etme hakkı bulunmamaktadır.