XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili Ara 11. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Karahanlı Türkçesindeki "bolsamen" fiilinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
olsa |
olsam |
olsak |
oldu |
olacak |
Karahanlı Türkçesindeki "bolsamen" fiilinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı "olsam"dır. Doğru yanıt: B'dir.
2.Soru
Eserinin hemen başında bu dört kişiden bahseder ve onları okuyucuyla tanıştırır (353
ve 358 beyitler arası). Kün Togdı (hükümdar) “gün doğdu,doğan güneş”, adaleti temsil eder. Ay Toldı (vezir) “ay doldu, dolunay”, baht, talih ve ikbali temsil eder. Ögdülmiş (vezirin oğlu) “övülmüş”, akıl ve anlayışı temsil eder. Odgurmış (vezirin kardeşi) “uyanık”, dünya işlerinin sonunu temsil eder. Eserin ilk yarısı bu karakterlerin ilk üçü arasındaki ilişkileri anlatır. ve çoğunlukla İran edebiyatından kaynaklanan geleneksel “hükümdarlara ayna” temalarını ele alır. Eserin ikinci yarısı ise, daha çok muhalif karakter olan Odgurmış üzerinde yoğunlaşır ve sufilik ya da İslâm mistisizmine ilişkin dinî temaları içerir.
Bu bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılabilir?
Kutadgu Bilig didaktik bir eser olmasına rağmen yer yer şiirselliğin ve lirizmin görülmektedir |
Dört kişi arasında geçen münazarayı andıran eser, eski dönemlerden kalma atasözleri ve bilgelik ifadesi taşıyan deyimlerle süslenmiştir |
Eserde dört soyut kavramı kişileştirilmiş ve bu kişilere de temsil ettikleri |
Yazar yalnız Arap ve Fars dilini, kültürünü, batıdaki klasik bilgileri değil, İslâmdan önceki Türk dünyasını ve kültürünü de çok iyi biliyordu. |
Kutadgu Bilig ‘mutluluk ve kutsallık veren bilim’ demektir |
Kün Togdı (hükümdar) “gün doğdu,doğan güneş”, adaleti temsil eder. Ay Toldı (vezir) “ay doldu, dolunay”, baht, talih ve ikbali temsil eder. Ögdülmiş (vezirin oğlu) “övülmüş”, akıl ve anlayışı temsil eder. Odgurmış (vezirin kardeşi) “uyanık”, dünya işlerinin sonunu temsil eder.
3.Soru
“Yagız yer yıpar toldı kafur kitip bezenmek tiler dünya körkin itip” dizelerinin Türkçesi aşağıdakilerden hangisidir ?
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı. |
Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister. |
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu. |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak. |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi |
“Yagız yer yıpar toldı kafur kitip bezenmek tiler dünya körkin itip” dizelerinin Türkçesi Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister cümlesidir.
4.Soru
Atebetü’l-hakâyık hakkında yapılan tek çalışmayı aşağıdaki araştırmacılardan hangisi yapmıştır?
Necmettin Hacıeminoğlu |
Mehmet Ölmez |
Reşit Rahmeti Arat |
Zeynep Korkmaz |
İbrahim Taş |
Eser üzerine ayrıntılı tek çalışma Reşit Rahmeti Arat tarafından yapılmıştır. Karşılaştırmalı metin, çeviri, notlar ve indeksi içeren bu çalışma 1951’de yayımlanmıştır.
5.Soru
Hangisi Karahanlı Türkçesinde kullanılan 1. çokluk şahıs emir ekidir?
-galır/-gelir |
-(A)yI(n) |
-sar/-ser |
-gu/-gü (kerek) |
-mat/-met |
Emir kipinin, bütün kişileri ayrı eklerle kurulur. Kişi eki olarak da her kişi için Türkiye Türkçesinde, Orhon ve Uygur Türkçesinde olduğu gibi farklı ekler kullanılır. 1. Tekil Kişi -(A)yI(n) ekiyle kurulur.
6.Soru
Yay kış bile karıştı
Erdem yasın kurıştı
Çerig tutup küreşti
Oktagalı utruşur dizelerinin konusu nedir?
Savaş |
Ülke Sevgisi |
Bilgelik |
Türk Dilinin önemi |
Aşk |
Savaştan bahsetmektedir.
7.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde geçişsiz eylem türeten bir ek bulunmamaktadır?
meñze- |
bilged |
kutad- |
karar- |
tuza- |
tuza-
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi veya hangileri Karahanlı Türkçesi çokluk eklerindendir?
I. +lAr
II. +An
III. +(X)m
I,II |
Yalnız I |
I,III |
II,III |
I,II,III |
+(X)m eki iyelik ekidir.
9.Soru
Hangi eylemde ettirgenlik eki bulunmaz?
çöker- |
tozgır- |
ötgür- |
bayut- |
bassık- |
Seçeneklerdeki eylemlerin anlamları şöyledir: çöker- “çökertmek, düşürmek”, tozgır- “tozlanmak”, ötgür- “geçirmek”, bayut- “zenginleştirmek”, bassık- “saldırıya uğramak, basılmak”. Görüldüğü gibi yalnızca E seçeneğinde ettirgenlik anlamı bulunmaz. Çünkü bu seçenekteki -sIk- eki, edilgen eylemler türetmektedir.
10.Soru
Karahanlı Türkçesinde iki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bağlaç aşağıdakilerden hangisidir?
Bile |
Azu |
Takı |
Apan |
Birle |
Karahanlı Türkçesinde iki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bağlaç "azu"dur.Doğru cevap B'dir.
11.Soru
"yiyümedi" sözcüğünde ünlü değişmelerinden hangisi gerçekleşmiştir ?
"yiyümedi" sözcüğünde ünlü değişmelerinden hangisi gerçekleşmiştir ?
Yuvarlaklaşma |
Benzeşme |
Büzüşme |
Yer değiştirme |
Ulama |
Ulaç eki almış asıl eylemin üzerine iktidarlık çatısını kuran u- yardımcı eyleminin gelmesiyle iki eylem birleşerek olumluda -u-, olumsuzda ise, -uma-/-üme- biçimini oluşturur = yiyümedi ‘yiyemedi’ (yiy-ü u-madı) :
12.Soru
Hangisi Karahanlı Türkçesindeki gelecek zaman/gereklilik ekidir?
-GU |
+AGU |
-GUçI |
-sUnI |
-GUr- |
-GU eki Karahanlı Türkçesindeki gelecek zaman/gereklilik ekidir
13.Soru
Doğu Türkistan’daki hangi şehir, XI.-XIII. yüzyıllar arasında Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresinin merkezidir?
İli |
Turfan |
Yarkent |
Kaşgar |
Hoten |
Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerin oluşturduğu ‘Karahanlı Dönemi’dir. XI-XIII. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı.
14.Soru
K. Grønbech'in 1936'da yazdığı Der türkische Sprachbau adlı çalışmaya göre Türk Dilinin tarihsel dönemlendirilmesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Eski Türkçe: Orhon, Uygur |
Orta Türkçe: Karahanlı Türkçesi, Çağatayca |
Yeni Türkçe: Azeri, Hive, Türkmen |
Yeni Türkçe: Kırgız, Volga Lehçeleri, Kuça |
Orta Türkçe: Turfan, Abakan, Altay |
K. Grønbech ile 1936 yılında Der türkische Sprachbau çalışmasıyla başlayan Türk dilinin tarihsel dönemlendirilmesi şu biçimde değerlendirilmiştir:
1. Eski Türkçe: Orhon, Uygur
2. Orta Türkçe: Karahanlı Türkçesi, Çağatayca, Osmanlıca Metinler
3. Yeni Türkçe: Güney Türkçesi (Osmanlı, Azeri, Türkmen), Batı Türkistan ağızları (Özbek, Hive), Doğu Türkçesi (Kaşgar, Kuça, Turfan), Kuzey Türkçesi (Koybal, Altay, Abakan), Kıpçak Türkçesi (Kırgız, Volga lehçeleri (K. Grønbech, (çev. M. Akalın), Türkçenin Yapısı, 1995: 11-15).
Bu bilgiler ışığında doğru cevap E şıkkıdır.
15.Soru
“İrinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın” dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı. Dünya sırrını getirip bana açtı, sen bu hakanın yüzünü görmedin mi der |
Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip |
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak. |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi Çiçeklikte bülbül bin sesle öter, gece-gündüz mezamir (ilahi) okur |
“irinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın” dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi “İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu.”
16.Soru
Yukarıdaki metnin Türkiye Türkçesine aktarımı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Uyuduysan şimdi kalk gözünü aç |
Uyudunsa şimdi kalk gözünü aç |
Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç |
Uyuyorsa şimdi kalkıp gözünü açmalı |
Uyuyordunsa şimdi kalkıp gözünü aç |
Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç
17.Soru
I. Karahanlı yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dır
II. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamıdır
III. Bu dönem Türkçesi için Harezm-Altınorda Türkçesi terimi de kullanılmaktadır
Yukarıda Karahanlı Türkçesi ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I, II |
II, III |
I, III |
Yanlız II |
I, II, III |
Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı
Türkçesi’dir. 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem Türkçesi için Hakaniye Türkçesi terimi de kullanılmaktadır. Orta Asya’daki bu yazı dilinin, İslami Dönem Doğu Türk edebiyatının başlangıç döneminin devamını ise Harezm-Altınorda Türkçesi (XIIIXIV. yüzyıl) ve Çağatay Türkçesi (XIV-XVI. yüzyıl) ile yazılmış eserler oluşturur.
18.Soru
“ Yaşık yandı bolgay yana ornı?a balık kudrukındın kozı burnı?a“dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı. Bak! Kimisi kalkar kimisi konar, kimisi koşar kimisi su içer |
Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister. |
İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk |
Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak. |
Kurumuş ağaçlar yeşil elbiseler giydi; mor, al, sarı, mavi, kırmızı (ile) süslendi |
yaşık yandı bolgay yana ornı?a balık kudrukındın kozı burnı?a“dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi “Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak”dizleridir.
19.Soru
Hangi seçenekte –(y)I ile aynı anlam ve işlevde zarf-fiil eki bulunmaktadır?
ne iş tuş kadaşlar yüzin körgeli |
taŋ ata yortalım/ Budruç kanın irtelim |
bolup toġmaduk teg yitip bardı cān |
suv körmeginçe etük tartma |
biligsiz ne aysa ayur ukmadın |
-A zarf-fiil eki, -(y)I ile aynı anlam ve işlevde kullanılır. Bu ek yalnızca B seçeneğinde bulunmaktadır.
20.Soru
KB ve DLT’de görülen, iki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bağlaç aşağıdakilerden hangisidir?
Takı |
Kalı |
Apan |
Bile |
Azu |
Azu "Yoksa, Veya": İki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bu bağlaç KB ve DLT’de görülmektedir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ