XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Ara 1. Deneme Sınavı
Toplam 17 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ‘Eski Anadolu Türkçesi’ yerine kullanılan terimlerden biridir?
Eski Göktürkçe |
Eski Oğuzca |
Eski Uygurca |
Eski Selçuklu Türkçesi |
Eski Türkmen Türkçesi |
X. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan batıya göç eden Oğuzların, XIII. yüzyıldan itibaren kendi lehçelerine dayalı olarak Anadolu ve civarında kurup geliştirdikleri edebî yazı diline Eski Anadolu Türkçesi (=EAT) denilmektedir. XV. yüzyılın ikinci yarısına kadarki metinlerin dili bu şekilde adlandırılır. Bu terim yerine daha önceleri “Eski Osmanlıca” da kullanılmaktaydı. Daha sonraları, Türkiye Türkçesinin tarihî şeklini temsil ettiğinden dolayı, “Eski Türkiye Türkçesi” denilmeye başlandı. Son yıllarda ise “Eski Oğuzca” terimi önerilmektedir.
2.Soru
Arapça ve Farsça çeşitli vaat kitaplarından yararlanılarak Nâsırüddin b. Ahmet b. Muhammed tarafından kaleme alınan ve Anadolu Selçukluları döneminden kalan en eski eserlerden biri olan eser aşağıdakilerden hangisidir?
Dîvân-ı Kebîr |
Fîhi Mâfîh |
Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık |
Mecâlis-i Seb’a |
Mesnevî |
Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık Nâsırüddin b. Ahmet b. Muhammed tarafından kaleme alınan Anadolu Selçukluları döneminden kalan en eski eserlerden biridir. Diğer eserler Mevlana’ya aittir.
3.Soru
I. Kalınlık ve incelik uyumu
II. Düzlük ve yuvarlaklık uyumu
III. Ünlü düşmesi
IV. Ünlü geçişmesi
Eski Anadolu Türkçesinde yukarıda verilen ünlü uyumlarından hangisi/hangileri vardır?
Yalnız I |
I ve III |
II ve IV |
I, III ve IV |
Hepsi |
Kalınlık ve incelik uyumu,Türk dilinin Köktürkçeden beri izlenebilen en sağlam ünlü uyumudur. Eski Anadolu Türkçesi (EAT) döneminde de kalınlık-incelik uyumu vardır. Hatta bazı durumlarda, günümüz Türkçesi yazı dilinden daha ileri bir uyum söz konusudur. Örneğin bugün uyum dışı kullanılan +ki eki, EAT metinlerinde uyumsuz örnekleri bulunsa da pek çok yerde uyuma girmiş olduğunu yazımından anlayabilmekteyiz: arkasındagı, sonragı, yarınkı. EAT metinlerinin ünlüler açısından en karakteristik özelliği, dudak (düzlük-yuvarlaklık) uyumunun tam olmamasıdır. Bu uyum iki yönden bozuktur: Bazı ekler sadece yuvarlak ünlü ile kullanılır. Öndeki hecesi düz ünlülü olan pek çok kelimenin de takip eden hecesinde yuvarlak ünlü bulunur. Bazı ekler ise sadece düz ünlü ile kullanılır. Öndeki hecesi yuvarlak olan bazı kelimelerin de takip eden hecesinde düz ünlü bulunur. Orta hecedeki vurgusuz dar ünlülerin düşmesi ise Türkçe için bir genel eğilimdir. EAT metinlerinde de bu eğilim yaygındır: gönlün, oglumı, agzın. Biri ünlüyle biten arkasındaki de ünlüyle başlayan iki kelime bir araya gelince de ünlüler kaynaşır ve ünlü geçişmesi olur: niçün < ne içün, nire < ne ara, böyle < bu ile, bol- < bu ol-, nit- < ne it-, nol- < ne ol-.
4.Soru
I. Mısır
II. Suriye
III. Azerbaycan
Yukarıdakilerden hangisi Kıpçak Türkçesinin konuşulduğu ve yazıldığı bölgeler arasında yer alır?
Yalnız I |
Yalnız III |
I ve III |
I ve II |
I, II ve III |
Kıpçak Türkçesi XII-XV. yüzyıllarda Altın Ordu devleti içinde XIII-XVI. yüzyıllar arasında da Mısır ve Suriye’de konuşulup yazılmış bir Türk dilidir.
5.Soru
Bergamalı Kadri’nin gelecek zaman için verdiği üç ekten ilki aşağıdakilerden hangisidir?
- (y)IsAr |
- (y)A |
- (y)AcAK |
- sA gerek |
-(y) A yor(ur) |
Bergamalı Kadri’nin gelecek zaman için verdiği üç ekten ilki - (y)A ‘dir.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yuvarlak ünlülü eklerden biridir?
+KI |
+dUr |
+sIz |
+(y)IlA |
+sIz |
+dUr Yuvarlak Ünlülü Eklerden Bildirme 3.T.K. eki’dir.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Arapçayı öğretmek üzere yazılmış, Arapça kelime ve kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür?
Mukaddimetü’l-Edeb |
Mu’inü‘l-Mürid |
Nehcü’l-Feradis |
Kısasü’l-Enbiya |
Hüsrev ü Şirin |
Mu’inü‘l-Mürid, dinî-tasavvufî konuları ele almış manzum bir eserdir. Nehcü’l-Feradis, Dinî ve didaktik nitelikte bir eserdir. Kırk hadis türünde mensur olarak kaleme alınmıştır. Kısasü’l-Enbiya, peygamber kıssaları anlamına gelir. Hüsrev ü Şirin, Altın Ordu şairi Kutb tarafından Altın Ordu hükümdarı Tını Beg Han ile eşi Melike Hatun adına yazılmış bir mesnevidir. Mukaddimetü’l-Edeb, Arapçayı öğretmek üzere yazılmış, Arapça kelime ve kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür.
8.Soru
Aşağıdakilerin hangisinde geniş zamanın rivayeti kullanılmıştır?
Zahmet birürmiş |
Içse erdi |
Açılmış erdi |
Yoluktu erdi |
Yöriyür erdi |
Yöriyür erdi Geniş Zamanın Hikâyesi, Yoluktu erdi Görülen Geçmiş Zamanın Hikâyesi, Açılmış erdi Anlatılan Geçmiş Zamanın Hikâyesi, Içse erdi Şartın Hikâyesine örnektir. -r / -Ar / -(y)Ur ermiş / -Urmiş bolur ermiş, zahmet birürmiş Geniş zamanın rivayetine örnektir.
9.Soru
I. Gagauz Türkleri
II. Azerbaycan Türkleri
III. Rumeli Türkleri
IV. Türkmenistan Türkleri
Yukarıdakilerden hangileri Oğuzların atalarıdır?
I ve II |
II ve III |
III ve IV |
I, II ve III |
I, II III ve IV |
Oğuzlar bugünkü Türkiye, Rumeli, Azebaycan, Gagauz, Türkmenistan, İran, Irak ve Suriye Türklerinin atalarıdır.
10.Soru
Türkçedeki 8 ünlü fonemini göstermek için Arap harflerinde kaç harf bulunmaktadır?
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
Türkçedeki 8 ünlü fonemini göstermek için Arap harflerinde sadece 3 harf bulunmaktadır: elif (?/ :(a/, /e/; ye (?/ :(ı/, /i/; vav (?/ :(o/, /ö/, /u/, /ü/.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yalnızca düz ünlülerle kullanılan eklerden biridir?
+lIk |
-Il- |
-In- |
-In |
+CI |
A, B, C ve D seçeneklerinde verilen ekler hem düz hem de yuvarlak ünlülerle kullanılan eklerdenken, E seçeneğinde verilen +CI eki yalnızca düz ünlülerle kullanılan eklerdendir.
Doğru yanıt E'dir.
12.Soru
Oğuzca’nın Anadolu’da edebi bir dil oluşturması hangi yüzyıla denk gelmektedir?
XIII. yüzyıl |
XII. yüzyıl |
XI. yüzyıl |
X. yüzyıl |
IX. yüzyıl |
Oğuzca XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da bir edebi dil oluşturmuştur.
13.Soru
Olumsuz çekimlerinde, hangi sıfat-fiil eklerinin üzerine getirilen ek veya edatlarla “duyulan-farkına varılan geçmiş zaman”ın hikâyesi yapılabilir?
-sA veya - dUŋdI |
–Ma veya Kan |
-DUK veya –mIş |
–Gıl ve –mIş |
–(U)ŋ veya –(U)ŋUz |
Olumsuz çekimlerinde, -DUK veya –mIş sıfat-fiil eklerinin üzerine getirilen ek veya edatlarla da “duyulan-farkına varılan geçmiş zaman”ın hikâyesi yapılabilir.
14.Soru
Yanyana bulunan benzer veya aynı hecelerden birinin söylenişten kalkması şeklinde oluşan değişime ne ad verilir?
Genizleşme |
Ünsüz İkizleşmesi |
Ünsüz Tekleşmesi |
Hece Tekleşmesi |
Ünsüz Düşmesi |
Hece Tekleşmesi: Yanyana bulunan benzer veya aynı hecelerden birinin söylenişten kalkması şeklinde oluşur.
15.Soru
I. Zaman eklerinin üzerine i- fiili ve d+kişi getirilerek
yapılır.
II. Olumsuz çekimlerinde, -DUK veya –mIş sıfat-fiil eklerinin üzerine getirilen ek veya edatlarla “duyulan-farkına varılan geçmiş zaman”ın hikâyesi yapılabilir.
III. -(y)A dur(ur) (i-)d+kişi / -(y)A yorur (i-)d+kişi
şimdiki zamanın hikayesinde en çok kullanılan eklerdir.
IV. -(y)IsAr (i-)d+kişi ve -(y)A (i-)d+kişi gelecek zamanın hikayesinde kullanılır.
V. -(V)r (i-)d+kişi hem geniş zamanın hem de şimdiki zamanın hikayesinde kullanılır.
Eski Anadolu Türkçesi hikaye çekimleri hakkında yukarıda verilenlerden hangisi/hangileri doğrudur?
I ve III |
II, IV, V |
II, III, IV |
I, II, IV, V |
Hepsi |
III. şıkta verilen eklerin örneği yok denecek kadar azdır. Çünkü, -(y)A durur ve -(y)A yorur yapılarının şimdiki zamanı karşılamaya başlaması bile Eski Anadolu Türkçesi devresinin son zamanlarına rastlar. Bu yüzden bu şık dışındakilerin hepsi doğrudur.
16.Soru
Aşağıdaki fiilerden hangisi çatı yönünden diğerlerinden farklıdır?
Ekil - |
Arın - |
İşlen - |
Bilin - |
Kırıl - |
ekil-, işlen-, bilin-, kırıl- fiilleri edilgenlik eki almış olan fiillerdir. Edilgen çatılı fiillerde eylemi kimin yaptığı belli değildir. Arın- fiili ise dönüşlülük anlamı verir. Yani yapılan eylemden başka bir varlık etkilenmez, etkisi yine işi yapana, özneye döner.
17.Soru
Aşağıdaki şimdiki zaman cümlelerinden hangisinin yükleminde 3. teklik kişi iyelik eki bulunmaktadır?
Seni kaygulu görürven. |
Şimdi tevekkül iderüz. |
Çelebeyi ne sanur sen. |
Niye gülişürsiz? |
Nazar itdi görd, kim biregü zinâ ider. |
Seni kaygulu görürven seçeneğinde 1. teklik,
Şimdi tevekkül iderüz seçeneğinde 1. çokluk,
Çelebeyi ne sanur sen seçeneğinde 2. teklik,
Niye gülişürsiz? seçeneğinde 2. çokluk ve
Nazar itdi görd, kim biregü zinâ ider seçeneğinde 3. teklik kişi iyelik eki bulunmaktadır.