XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Final 10. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hareket ismi yapmak amacıyla Kıpçak sahası metinlerinde hangi ek kullanılmıştır?
-mAK |
-AcAk |
-An |
-GAn |
-mIş |
Hareket ismi yapmak için Kıpçak sahası metinlerinde -Is’e göre -mAK eki daha yaygın kullanılır. -mAK: terbiyet -ayr ehline ılma künbed üstüne oz oyma tur (GT 25/7); iitiyar körmegimniñ sebebi ol turur (GT 83/3); bu isi üküs mnmek birle sabit ıl-ıl (MG 7b/5); biri yüz yuma turur (IM 87a/8).
2.Soru
Hangi ekler fiilleri başka fiillerle bağlamak üzere zarflaştıran eklerdir?
Sıfat-fiil |
İsim-sıfat |
Zarf-fiil |
Yüklem-fiil |
İsim-isim |
Zarf-fiil ekleri fiilleri başka fiillerle bağlamak üzere zarflaştıran eklerdir. Aslen zarf-fiil eki olan şekiller bulunduğu gibi, başka eklerin bir araya gelmesi ile zarf-fil fonksiyonunu üstlenen yapılar da vardır (-dUk+dA gibi). Ayrıca, cümlenin içindeki başka unsurlarla bir araya gelerek zarf-fiil görevinde kullanılmış olan zaman veya kip ekleri de bulunmaktadır (örn. kaçan ....F-dI yapısı, ‘... -dığında, ... -ınca’ anlamında kullanılmaktadır).
3.Soru
Kıpçak sahası metinlerinde genel yükleme hali eki aşağıdakilerden hangisidir?
+lA |
+nl |
+KI |
+GArl |
+dIn |
Kıpçak sahası metinlerinde genel yükleme hali eki +nl’dir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Çağataycadaki Oğuzca unsurlar üzerine çalışan bilim insanıdır?
Günay Karaağaç |
Gürer Gülsevin |
Hayati Develi |
Zeynep Korkmaz |
Kazım Köktekin |
K. Köktekin Eski Anadolu Türkçesi Metinleri Antolojisi isimli eserin yazarıdır. Zeynep Korkmaz ve Hayati Develi de Eski Anadolu Türkçesi ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanlarındandır. Gürer Gülsevin Harezm Türkçesindekiler üzerine çalışmıştır. Günay Karaağaç da tıpkı Zeki Kaymaz gibi Çağataycadaki Oğuzca unsurlar üzerine çalışmıştır.
5.Soru
Kıpçak sahası metinlerinde gelecek zamanı ifade etmek için kullanılan ek ya da ekler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
-p turur / -ptur / -p |
-Ur |
-GAy / -GA |
-sUn |
-AyIm / -GAyIm |
-GAy; -GA ekleri Kıpçak sahası metinlerinde yaygın olarak kullanılan gelecek zaman ekidir. Birinci tipteki öznelik ekleriyle çekimlerin. Genel itibarıyla ses uyumlarına uyar. Örnek: men mü’min bolgay men.
6.Soru
Sadece Türk edebiyatında kullanılan nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
Tuyuğ |
Rubai |
Kıt'a |
Gazel |
Müstezat |
Türklerin İslâmiyeti kabul etmeleriyle birlikte Arap ve Fars edebiyatlarından birçok nazım biçimi edebiyatımızda kullanılmaya başlanmıştır. Türklerin kattığı iki nazım biçimi ise tuyuğ ve şarkıdır. Tuyuğ, mani biçiminde aruzla yazılmış bir manzumedir.
7.Soru
İlgi halinin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
Fiilin öznesi durumundadır. |
Tamlamayı belirtili hâle getirir. |
Fiilin istikametini gösterir. |
"Cümlede ‘belirtili nesne’ görevini taşır. |
Bir yerde uzunca veya bir müddet için kalmayı, beklemeyi gösterir. |
İlgi halinin işlevi; tamlamayı belirtili hâle getirimektir. ayınu? bir şeytân dôstı varıdı (Mrzb.); dördinci göklerü? adın ve lakâbın beyân kılur.
8.Soru
Eski Anadolu Türkçesinin Eski Uygur Türkçesiyle ortak yönü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
Edatlar kelimelerden ayrı yazıldığı hâlde, çok seyrek olarak kelimeye bitişik yazıldıkları da olmuştur. |
Bazı ekler kelimeden ayrı olarak yazılıyordu. |
Sonu /en/ sesleri ile biten bazı kelimelerin, Arapçadaki tenvin ile yazıldığı da olmuştur. |
Kelime sonunda /ı/ ve /i/ sesleri ye (ى (harfi ile yazılır. |
Çoğunlukla Arap Alfabesiyle eserler vermişlerdir. |
Eski Uygur Türkçesinde bazı ekler kelimeden ayrı olarak yazılıyordu. Aynı yazım geleneği Orta Asya Türk lehçelerinin Arap harfleriyle yazılmaya başlandığında da devam ettirilmişti. O yazım geleneği, Anadolu’daki Oğuzların yazdığı bazı metinlerde de görülmektedir.
9.Soru
Dehnâme adlı mesnevi aşağıdaki şairlerden hangisine aittir?
Seydî Ahmet Mirzâ |
Hâmidî |
Yusuf Emîrî |
Gedâyî |
Ahmedî |
Yusuf Emîrî’nin günümüze kadar ulaşan üç önemli eseri vardır. Bunlar Divan, Dehnâme ve Beng ü Çagır adlı eserlerdir. Emîrî’nin Divan’ında Türkçe şiirlerin yanında Farsça şiirler de bulunmaktadır. Farsça şiirlerindeki başarısı ve bu şiirlerin rağbet kazanmış olması, onun bu dili çok iyi bildiğini ve dönemin edebiyat anlayışını göstermektedir. Yusuf Emîrî, 1429 yılında tamamladığı Dehnâme adlı mesnevisini Baysungur Mirza’ya ithaf etmiştir. Münâcât, na’t, dönemin padişahına övgü ve telif sebebi bölümlerinden sonra başlayan eser on mektuptan oluşmaktadır. Tamamı 906 beyit olan eserin bilinen tek nüshası Londra British Museum’da bulunmaktadır.
10.Soru
Hangisi ses boğumlanırken hava akımı geçidinin geniş olmasıyla çıkarılan seslerdir?
Akıcı ünsüz |
Kapantılı ünsüz |
İlerleyici benzeşme |
Ünlü türemesi |
Ünlü düşmesi |
Ötümlü kapantılı ünsüzlerin genellikle ünlü seslerin etkisiyle akıcı ünsüzlere dönüşmesi olayıdır. -d->-y-, -d>-y: adai > ayai (IM 128a/4), adır-> ayır- (MĞ 72b/3), tod- > toy- (IM8a/2), tıd- > tıy- (IM 283b/1). -ğ->-y-, -ğ>-y: teğin > deyin (KTS 60), teğis- > deyis- (KTS 60), teğirmen > teyirmen (KTS 273), teğ-> tey (KTS 273)
11.Soru
I. Arapça
II. Farsça
III. Çince
IV. Osmanlıca
V. Moğolca
Edebi bir dil haline gelen Çağatay Türkçesinde yukarıdaki dil unsurlarından hangileri görülür?
I ve II |
III ve V |
I, II ve IV |
II, III ve IV |
I, II ve V |
Çağatay Türkçesinin klasik öncesi döneminde, şairlerin yetiştikleri bölgelere ve ait oldukları etnik gruplara göre eserlerinde bir takım yerel unsurların olduğu görülmektedir. Ayrıca o dönem şair ve yazarlarının İran edebiyatından etkilenmiş olmaları dolayısıyla edebî ürünlerde Arapça ve Farsça unsurlar artmıştır. Ali Şir Nevâyî’den itibaren tam anlamıyla bir edebî dil hâline gelen Çağatay Türkçesinde Arapça ve Farsça unsurların yanında Moğolca alıntıların da arttığını görüyoruz.
12.Soru
“bilmez > bilmes” örneğinde hangi ses olayı gerçekleşmiştir?
Ünsüz Ötümsüzleşmesi |
Ünsüz Sızıcılaşması |
Ünsüz Akıcılaşması |
Ünsüz Genizsileşmesi |
Ünsüz Düşmesi |
“bilmez” sözcüğünün son sesi olan “z” ünsüzü ötümlü bir ünsüzdür. “bilmes” sözcüğünde “z” sesi ötümsüz bir ses olan “s” ünsüzüne dönüşmüştür.
13.Soru
Aşağıdakilerden bölgelerden hangisinin tarihi edebi dili Çağatay Türkçesini temsil etmektedir?
Uzak Doğu |
Batı Asya |
Orta Asya |
Orta Doğu |
Güney Asya |
Çağatay Türkçesi terimi, 15. ile 20. yüzyıllar arasında, Oğuz lehçesi tarafından temsil edilen Batı Türkçesinin dışında Orta Asya dilinin de Türkçe olduğunu, ancak bu bölgenin edebî dilini ifade etmek üzere kullanılmıştır.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Klasik Öncesi Çağatay Türkçesi döneminin özelliklerindendir?
15. yüzyılın ikinci yarısından 1600’lü yıllara kadar süren dönemdir. |
Oğuz Türkçesi ile Klasik Çağatay Türkçesi arasında geçiş dönemidir. |
Bu dönemin şair ve yazarlarının eserlerinde Arap ve Fars unsurları azalmaya başlamıştır. |
Hüseyin Baykara, Ali Şir Nevâyî, Hâmidî ve Şiban Han bu dönemin şair ve yazarlarındandır. |
Bu dönemin şair ve yazarları genellikle gazel ve kaside türlerini kullanmışlardır. |
15. yüzyılın başlarından başlayıp 1465 yılına kadar süren dönemdir. Bu dönem, Harezm Türkçesi ile Klasik Çağatay Türkçesi arasında geçiş dönemidir. Bu dönem şair ve yazarlarının eserlerinde, bir yandan eski dil bilgisi özellikleri devam ederken bir yandan da Klasik Çağatay Türkçesi eserlerinde yaygın olarak göreceğimiz dil bilgisi özellikleri görülmeye başlar. Ayrıca, şair ve yazarların İran edebiyatından etkilenmesi dolayısıyla eserlerde Arap ve Fars unsurları artmaya başlamıştır. Bu dönemin şair ve yazarları genellikle gazel ve kaside türlerini kullanmışlardır. Bu hazırlık döneminin belli başlı temsilcileri şunlardır: Sekkâkî, Lutfî, Haydar Tilbe, Yusuf Emîrî, Seydî Ahmet Mirzâ, Gedâyî, Atâyî, Ahmedî, Yakînî.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kıpçak sahası eserlerinde kullanılan tekil iyelik eklerinden değildir?
+(I)m |
+(I)ñ |
+I /+U |
+(I)mIz |
+sI/+sU |
+(I)mIz çoğul iyelik eklerindendir.
16.Soru
“eydivir” kelimesinin günümüz Türkçesindeki doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
Getiriver |
Söyleyiver |
Gülümseyiver |
Koşuver |
Götürüver |
Eydi vir -: ‘söyleyivermek’ [eyit-i vir-] eyit-: ‘söylemek’ -i: zarf-fiil vir-: ‘vermek tezlik fiili’ -Ø: istek-emir 2.tk.
17.Soru
Kıpçak sahasının bilinen tek edebi eserinin adı nedir?
Kitab Ğülistan bi’t-Türk |
Kitab fi’l-Fıkıh |
Irsadü’l-Müluk ve’s-Selatîn |
Münyetü’l-Ğuzat |
Kitabu’l-Hayl |
Sadi’nin 1258 yılında yazdığı Gülistan adlı eserinin bilinen en eski tarihli Türkçe tercümesidir. 1 Eylül 1391 tarihinde tamamlanan tercüme Seyf-i Sarayî tarafından Kıpçak Türkçesiyle yazılmıştır. Tercümeden çok adaptasyon karakterinde olan eserin yazarı Seyf-i Sarayîhakkında bilinenler oldukça sınırlıdır. Adından Altın Ordu’nun baskenti Saray’dan olduğu anlaşılmaktadır (Karamanlıoğlu 1989: XXIV). Seyf-i Sarayî eseri Mısır’da hacipler hacibi Emir Bathâs adına tercüme etmiştir. Serbest çeviri özelliği taşıyan eser Kıpçak Türkçesinin bilinen tek edebi eseridir. Eserin sonunda Seyf-i Sarayî’nın kendi şiir ve nazireleri de vardır.
18.Soru
Çekim eklerinden biri olan aitlik eki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
-ÇA |
-KI, -GI |
-DA |
-GA, -KA |
–NIN |
Aitlik eki +KI veya +gı’dır: astıngı, bıldurgı, avvalkı, burunkı, ilkinki, ozakı gibi.
19.Soru
Mâni biçiminde aruzla yazılmış, Arap ve Fars edebiyatlarında görülmeyen, yalnız Türk edebiyatında kullanılan nazım türüne ne ad verilir?
Kaside |
Gazel |
Tuyuğ |
Tevhid |
Na't |
Tuyuğ: Mâni biçiminde aruzla yazılmış manzume olan tuyuğ, Arap ve Fars edebiyatlarında görülmeyen, yalnız Türk edebiyatında kullanılan bir nazım şeklidir. Doğru cevap C şıkkıdır.
20.Soru
Çağatay Türkçesinde II. kişi teklik emir kipi seçenektekilerden hangisidir?
-AyIn; -yIn; -Ay |
-AlIñ; -AlIm; -AlI |
-sIn / -sUn; -sU; -dik |
Ø; -GIl; -GIn |
sInlAr / -sUnlAr; -dikler |
Çağatay Türkçesinde II. kişi teklik emir kipi “Ø; -GIl; -GIn”dır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ