XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Final 13. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Şiirde ve düzyazıda uyum sağlamak için söz başlarında ve ortalarında aynı ünsüzün ya da aynı hecelerin tekrarlanmasına ne ad verilir?
Asonans |
Seci |
İstifham |
Mazmun |
Aliterasyon |
Aliterasyon denir. Asonans, aynı ünlülerin tekrarlanması; seci, düzyazıda kafiyeli sözlerin kullanılması; istifham şiirde cevabı beklenmeyen soru sorma; mazmun ise sanatçıların ortaklaşa kullandıkları kalıplaşmış genellikle mecazlı sözlerdir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi emir kipi çekimidir?
yigeyim
|
satkay
|
bolgu
|
tapga
|
kalmayısar
|
3.Soru
Eski Türkçede “cılasun” ne anlama gelmektedir?
Güzel |
Kahraman |
Lider |
Kılavuz |
Dürüst |
Eski Türkçede “cılasun” kahraman, babayiğit anlamına gelmektedir.
4.Soru
Çağatay Türkçesi hangi şair döneminde “klasik bir edebî dil” durumuna gelmiştir?
Ali Şir Nevâyî |
Sekkâki |
Lutfî |
Haydar Tilbe |
Gedayî |
Çağatay Türkçesi, Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemine verilen bir ad olup 15. yüzyıl başlarından 20. yüzyıla kadar Orta Asya’da kullanılmıştır. Karahanlı ve Harezm yazı dillerinin devamı olarak ozellikle Timurlular (1405 -1506 ) döneminde gelişen Çağatay Türkçesi Ali Şir Nevâyî döneminde klasik bir edebî dil durumuna gelmiştir.
5.Soru
Çağatayca’nın klasik bir edebî dil haline gelmesini sağlayan yazar aşağıdakilerden hangisidir?
Ali Şir Nevâyî |
Muhammed Salih |
Ubeydî |
Babür |
Yusuf Emîrî |
Çağatay yazı dili ve edebiyatının en önemli temsilcisi olan Ali Şir Nevâyî, nazım ve nesir türlerinde 29 eser vererek Çağatayca’nın klasik bir edebî dil haline gelmesini sağlamıştır.
6.Soru
Aşağıdaki cümlelerde italik yazılan sözcüklerden hangisi sıfat-fiildir?
Yiri gögi yaradıcak ol kadim. |
Ammâ anı göricek gönlüm ürker. |
Bilür kişi dahı bilmez kişi gözine eyle hakîr görünür. |
Vakti gelmedin yaga dir her matar. |
Nitekim su bulunmadukda teyemmüm abdest yirine geçer. |
Yiri gögi yaradıcak ol kadim, Ammâ anı göricek gönlüm ürker, Vakti gelmedin yaga dir her matar ve Nitekim su bulunmadukda teyemmüm abdest yirine geçer seçeneklerinde zarf-fiil Bilür kişi dahı bilmez kişi gözine eyle hakîr görünür seçeneğinde bilmez sözcüğü kendisinden sonraki kişi sözcüğünü nitelediği için sıfat-fiildir.
7.Soru
Fiillere eklenerek varlıkları hareketlerine göre geçici olarak adlandıran veya betimleyen sözler oluşturma görevine sahip eklere ……………. denir. Boşluğa gelecek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
İsim fiil ekleri |
Zarf fiil ekleri |
Yapım ekleri |
Çekim ekleri |
Sıfat fiil ekleri |
Fiillere eklenerek varlıkları hareketlerine göre geçici olarak adlandıran veya betimleyen sözler oluşturma görevine sahip eklere Sıfat fiil ekleri denir.
8.Soru
“Turmagumdur bakıban ança ki imkân talaşur min.”
Yukarıdaki cümlede altı çizili fiil hangi zamanda çekimlenmiştir?
Bilinen Geçmiş Zaman |
Gelecek Zaman |
Şimdiki Zaman |
Duyulan Geçmiş Zaman |
Geniş Zaman |
-GU+iyelik ekleri+turur / -GU +iyelik ekleri+Dur / -GU yapısı Çağatay Türkçesinde kesin gelecek zamanı ifade eden bir şekildir.
9.Soru
Çağatay Türkçesinde -sA eki ile çekimlenen kip aşağıdakilerden hangisidir?
Emir kipi |
Dilek kipi |
İstek kipi |
Gereklilik kipi |
Şart kipi |
Çağatay Türkçesinde –sA ile çekimlenen kip “şart kipi”dir. Bu kip, hareketin şart seklinde tasarlandığını ifade eder.
10.Soru
Çağatay Türkçesinde şart birleşik çekimi, zaman almış asıl fiilden sonra hangi yardımcı fiile şart kipi ekinin getirilmesiyle yapılır?
-sIn |
-sA |
-GA |
-ken |
ir- / i- |
Çağatay Türkçesinde şart birleşik çekimi, zaman almış asıl fiilden sonra ¬ir- / i¬- yardımcı fiiline şart kipi ekinin getirilmesiyle yapılır.
11.Soru
Eski Türkçe yazı dilinden gelişen ilk İslâmi Türk edebi dili aşağıdakilerden hangisidir?
Karahanlı Türkçesi |
Gazneliler Türkçesi |
Uygur Türkçesi |
Göktürk Türkçesi |
Selçuklu Türkçesi |
Karahanlı Türkçesi 11-12. yüzyıllar arasında Doğu ve batı Türkistan bölgelerinde kullanılan ve Eski Türkçe yazı dilinden gelişen ilk İslâmi Türk edebi dilidir.
12.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi bir zarf-fiildir?
Giçiyi |
Fikritüp |
Ölü |
Gövdeme |
Dirdi |
“fikritüp” sözcüğünde fikr-: kök, -it: etmek fiili, -üp: zarf-fiil ekidir.
13.Soru
Çağatay Türkçesi aşağıdakilerden hangisinin yerine kullanılmaya başlanmıştır?
Kıpçak |
Harezm |
Oğua |
Özbek |
Moğol |
Türk dünyasında 12-13. yüzyıllara kadar ortak bir yazı dili kullanılmaktaydı. Eski Türkçe temelinde devam eden bu ortak yazı dilinin son temsilcisi karahanlı Türkçesidir. Bazı Türk boylarının çeşitli sebeplerle batıya doğru göçleri sonucunda ortak olan yazı dili bölünmeye başlamıştır. Karadeniz’in kuzeyinden batıya doğru gelen Türk toplulukları kendi lehçeleri esasında Kuzey Türkçesi (Kıpçak Türkçesi) yazı dilini oluştururken, Karadeniz’in güneyinden batıya doğru gelen Türk toplulukları da Batı Türkçesi (Oğuz Türkçesi) yazı dilini oluşturmuşlardır. Orta Asya’da kalan Türk toplulukları da Doğu Türkçesi (Harezm Türkçesi) yazı diliyle eserler vermeye devam etmişlerdir. Böylece 13-15. yüzyıllar arasında Türk dünyasında üç ayrı yazı dili kullanılmıştır. 15. Yüzyıldan itibaren Harezm Türkçesi, yerini Çağatay Türkçesine bırakmış, Kıpçakların diğer Türk boyları arasına karışarak tarih sahnesinden çekilmeleri sonucu Kıpçak Türkçesi de büyük ölçüde Çağatay Türkçesi ile karışmıştır. Böylece 15 ile 20. yüzyıllar arasında Türk dünyasında iki ayrı yazı dili kullanılmıştır. Batı Türklüğünün sınırlarını çizen Karadeniz, Kafkas Dağları ve Hazar Denizi’nin batısında yer alan ve büyük çoğunluğu Oğuzlara dayanan Türk toplulukları Batı Türkçesi / Osmanlı Türkçesini yazı dili olarak kullanmışlar; bu sınırların doğusunda yer alan Türk toplulukları ise Doğu Türkçesini yazı dili olarak kullanmışlardır. Bu yazı dilinin Türkoloji literatüründeki adı Çağatay Türkçesidir.
14.Soru
Aşağıdaki Kıpçak dönemi eserlerinden hangisinin türü diğerlerinden farklıdır?
Münyetü’l-Guzat |
Kitab fî İlmi’n-Nüssab |
Kodeks Kumanikus |
Kitabu’l-Hayl |
Baytaratu’l-Vazıh |
Yukarıdaki seçeneklerde yer alan eserlerden Kodeks Kumanikus isimli eser sözlük ve gramer türü bir eserdir. Diğerleri ise Edebiyat, din, askerlik, baytarlık vb. alanlarındaki metinler başlığı altında toplanan eserlerdir.
15.Soru
Tarihi Türk lehçeleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Türklerin İslâmiyeti kabul etmelerinden sonra yazı dili olarak Köktürkçe ve Oğuzca terk edilmiş, Arapça edebi dil olarak kullanılmaya başlanmıştır. |
Karahanlılar döneminde yazı dili tektir, kaşgarlı Mahmut o günkü Türk lehçeleri hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. |
Türk dilinin bilinen en eski yazı dili VII-VIII. yüzyıllardan kalma eserleri olan Köktürkçedir. |
Eski Anadolu Türkçesi Oğuzların Batı yönüne göçleri sonucunda Anadolu’da kurulup gelişmiş Oğuzcaya dayalı bir yazı dilidir. |
Köktürkçe, Türk boylarının ayrı lehçeleri olmasına karşın hepsinin ortak yazı dili olarak kullandıkları edebi bir dildir. |
Türkler, İslâmiyeti kabul ettikten sonra da Arap alfabesini kullanmalarına karşın yazı dili olarak Oğuzcayı kullanmayı sürdürmüşlerdir.
16.Soru
Aşağıdakilerin hangisi Eski Anadolu Türkçesinde “zengin” anlamına gelmektedir?
Ganá |
Giçi |
Ulu |
Dayima |
Düşmen |
Giçi, küçük; Ulu, büyük; dayima, sürekli;düşmen, düşman anlamına gelmektedir. Gana ise zengin anlamına gelmektedir.
17.Soru
“soğuk> sovuk” örneğinde hangi ses olayı gerçekleşmiştir?
Ünsüz Düşmesi |
Ünsüz Ötümlüleşmesi |
Ünsüz Akıcılaşması |
Ünsüz Ötümsüzleşmesi |
Ünsüz Sızıcılaşması |
Kapantılı ünsüz: Sesin boğumlanması sırasında, hava akımının önüne bir engelin çıkıp geçidi tamamen kapatıp açılmasıyla oluşan ünsüzlere kapantılı ünsüz; geçidin daralmasıyla oluşan ünsüzlere sızıcı unsuz denir. Ünsüz Sızıcılaşması: Kapantılı ünsüzlerin genellikle ünlü seslerin etkisiyle sızıcı ünsüzlere dönüşmesi olayıdır. “ğ” sesi sızıcı bir ses olan “v” ünsüzüne dönüşmüştür.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi zarf fiil eklerinden değildir?
-GAnçA |
-ArAk |
-GAç |
-ArgA |
-mAs |
-mAs bir sıfat fiil ekidir. Örneğin -mAs: o atmalıdın ormas boldıñ (MG 107a/1); biri körünmes necîs turur (IM135a/8). Diğer ekler ise zarf fiil ekleridir.
19.Soru
I. Hüseyin Baykara
II. Sekkâkî
III. Lutfî
IV. Yusuf Emîrî
V. Ali Şir Nevâyî
Yukarıdaki şairlerin hangileri Çağatay Türkçesinin klasik öncesi dönemindendir?
I, II |
I, III |
II, III, V |
II, III, IV |
IV, V, I |
Sekkâkî, Lutfî ve Yusuf Emîrî Çağatay Türkçesinin klasik öncesi dönemi şairlerinden; Hüseyin Baykara ve Ali Şir Nevâyî klasik dönem şairlerindendir.
20.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde 3. tekil kişi olumsuzluk istek-emir kipi görülmektedir?
Düşüni |
Sultanlık |
Olmaya |
Döndi |
Gördüküm |
C seçeneğinde “olmaya” kelimesi ol- sözcüğün kökü, -ma-: olumsuzluk eki ve -ya: 3. teklik kişi istek-emir kipinden oluşmaktadır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ