XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Final 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Altın Ordu’da edebi bir gaye güdülmeden geniş halk kitleleri için mesnevi nazım şekli ile yazılmış dini lirik bir hikâyedir?
Dasitan-ı Cümcüme |
Mi’rac-name |
Muhabbet-name |
Cevâhirü’l-Esdâf |
Hüsrev ü Şirin |
Hüsrev ü Şirin Kutb tarafından Altın Ordu Hükümdarı Tını Beg Han ile eşi adına yazılmış bir mesnevidir. Mi’rac-name Miraç olayını anlatan anonim bir eserdir. Muhabbet-name Altın Ordu sarayı etrafında oluşmuş klasik edebiyata örnek teşkil eden mesnevi tarzında uzunca bir manzumedir. Cevâhirü’l-Esdâf, Mu’inü’l-Mürid’in bulunduğu mecmuanın kenarına yazılmış tasavvufi, didaktik bir parçadır.Dasitan-ı Cümcüme ise Altın Ordu’da edebi bir gaye güdülmeden geniş halk kitleleri için mesnevi nazım şekli ile yazılmış dini lirik bir hikâyedir.
2.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi Türkiye Türkçesinde –(y)Ip zarf fiil eki ile aynı anlamı taşımaktadır?
-(U)bAn |
-GInçA/-GUnçA |
-GAlI |
-ArgA |
-GAç |
-(I)p /-(U )p ; -(I)bAn / biçimleri de olan -(U)bAn zarf fiil eki Türkiye Türkçesi’ndeki –(y)Ip eki ile aynı anlamda ve görevde kullanılmaktadır.
3.Soru
Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde Köktürkçede “dönüşlülük zamiri” olarak kullanılan kelimeler doğru verilmiştir?
Kentü-Öz |
Öz-Ur |
İssi-Kentü |
Kiçe-İssi |
İssi-Ur |
Köktürkçede ‘dönüslülük zamiri’ olarak hem ‘kentü’, hem de ‘öz’ kelimeleri vardı. Günümüzde Oğuz lehçesi olan Türkiye Türkçesinde ‘kendi’ devam etmekte, diğer Kıpçak ve Karluk lehçelerinde ise ‘öz’ kullanılmaktadır. Eski Anadolu Türkçesinde de Köktürkçede olduğu gibi ‘kendü’ zamiri yaygındır. Bazen ‘öz’ de kullanılmıştır.
4.Soru
Türk dünyasında 12-13. yüzyıllara kadar ortak bir yazı dili kullanılmaktaydı. Eski Türkçe temelinde devam eden bu ortak yazı dilinin son temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir?
Karahanlı Türkçesi |
Harezm Türkçesi |
Kıpçak Türkçesi |
Oğuz Türkçesi |
Çağatay Türkçesi |
Bazı Türk boylarının çeşitli sebeplerle batıya doğru göçleri sonucunda ortak olan yazı dili bölünmeye başlamıştır. Karadeniz’in kuzeyinden batıya doğru gelen Türk toplulukları kendi lehçeleri esasında Kuzey Türkçesi (Kıpçak Türkçesi) yazı dilini oluştururken, Karadeniz’in güneyinden batıya doğru gelen Türk toplulukları da Batı Türkçesi (Oğuz Türkçesi) yazı dilini oluşturmuşlardır. Orta Asya’da kalan Türk toplulukları da Doğu Türkçesi (Harezm Türkçesi) yazı diliyle eserler vermeye devam etmişlerdir. Böylece 13-15. yüzyıllar arasında Türk dünyasında üç ayrı yazı dili kullanılmıştır.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Ali Şir Nevâyî’nin yazdığı “Divan”lardan biri değildir?
Garâibü’s-sıgar |
Nevâdirü’s-sebâb |
Bedâyiü’l-vasat |
Fevâyidü’l-kiber |
Seb’a-i seyyâre |
Ali Sir Nevâyî çeşitli tür ve konularda 29 eser yazmıştır. Yazmış olduğu bu eserlerle Çağatay edebiyatını klasik bir seviyeye getirmiş ve eserlerinin bazıları yalnız Çağatay edebiyatı için degil bütün Türk edebiyatı için de ilk olma özelliğini kazanmıştır. Onun “divan” türündeki eserleri şunlardır: 1. Garâibü’s-sıgar 2. Nevâdirü’s-sebâb 3. Bedâyiü’l-vasat 4. Fevâyidü’l-kiber 5. Farsça Divanı. Seb’a-i seyyâre ise Ali Şir Nevâyî’nin “hamse” türünde yazdığı bir eserdir.
6.Soru
Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde “ünsüz ötümsüzleşmesi” görülmektedir?
ögren- > övren |
tabar > tafar |
tegin > deyin |
bin- > min |
bulunmaz > bulunmas |
Boğumlanmaları sırasında ses telleri titresen ötümlü ünsüzlerin ses telleri titreşmeden oluşan ve karşılıkları olan ötümsüz ünsüzlere dönüşmesi olayıdır. Kıpçak sahası metinlerinde ünsüz ölümsüzleşmesi özellikle -z >-s ses değişmesinde görülür. Örnek: bulunmaz-bulunmas. ögren- > övren ve tabar > tafar şıkları ünsüz sızıcılaşmasına, tegin > deyin şıkkı ünsüz akıcılaşmasına ve bin- > min şıkkı da ünsüz genizsileşmesine örnektir.
7.Soru
İsim tamlamasında tamlayanın bulunduğu hal aşağıdakilerden hangisidir?
Yalın hal |
İlgi hali |
Yükleme hali |
Yönelme hali |
Bulunma hali |
İsim tamlamasında tamlayanın bulunduğu hal ilgi halidir.
8.Soru
Aşağıdaki hallerden hangisinin ifadesi Kıpçak sahası metinlerinde daha çok bile, bilen ve birle yardımcı biçim birimleriyle sağlanır?
Bulunma hali |
Vasıta hali |
İlgi hali |
Yükleme hali |
Yönelme hali |
Vasıta hali genellikle isimlerin yüklemlere zarf olarak bağlandığı haldir. Bu halin ifadesi, Kıpçak sahası metinlerinde daha çok “bile, bilen ve birle” yardımcı biçim birimleriyle sağlanır.
9.Soru
I. –k
II. men
III. –ız
IV. –n
V. sın/sin
VI. sen
Yukarıda numaralandırılmış eklerden hangileri Kıpçak Türkçesi’ndeki I. tip kişi eklerindendir?
I, II, III |
II, III, V |
IV, V, VI |
II, IV, V, VI |
IV, V, VI |
Kıpçak Türkçesi’ndeki I. tip kişi ekleri şöyledir:
10.Soru
Aşağıdaki Çağatay şair ve yazarlarından hangisi diğerlerinden farklı bir dönemde eserler vermiştir?
Haydar Tilbe |
Sekkâkî |
Ali Şir Nevâyî |
Yusuf Emîrî |
Seydi Ahmet Mirzâ |
Ali Şir Nevâyî, Klasik Çağatay Türkçesi Dönemi ( 15. Yüzyılın İkinci Yarısı) sanatçısıdır. Diğerleri ise Klasik Öncesi Dönemde ( 15. Yüzyılın İlk Yarısı ) eserler vermişlerdir.
11.Soru
“yogun- > yogan-" örneğinde hangi ses olayı gerçekleşmiştir?
Ünlü kalınlaşması |
Ünlü yuvarlaklaşması |
Ünlü genişlemesi |
Ünlü düzleşmesi |
Ünlü darlaşması |
“u” ünlüsü yuvarlak bir ünlüdür, “a” ünlüsü ise düz bir ünlüdür. “u” ünlüsü “a”ya dönüşerek düzleşmiştir.
12.Soru
Eklendikleri sözlerin anlamını değiştirmeyen, sözlerin kök ve gövdelerine işleklik katan, onları söz grubu ya da cümledeki diğer sözlerle ilişkiye sokan eklere ne denir?
Çekim ekleri |
Çokluk ekleri |
İyelik ekleri |
Edilgenlik ekleri |
Edat |
Eklendikleri sözlerin anlamını değiştirmeyen, sözlerin kök ve gövdelerine işleklik katan, onları söz grubu ya da cümledeki diğer sözlerle ilişkiye sokan eklere çekim ekleri denir.
13.Soru
I. Kitâb-ı Güzîde
II. Kodeks Kumanikus
III. Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’u
IV. Kitâbü'l-İdrak Li-Lisâni'l-Etrâk
V. Behcetü ’l-Hadâik fî Mev’izetü ’l-Halâik
Genel literatürde “Karışık Dilli Eserler” diye adlandırılan bazı eserlerde hem geleneksel yazı dili olan Karahanlı Türkçesi özellikleri hem de yeni oluşturulan yazı dilinin esas alındığı Oğuz Türkçesinin özellikleri görülmektedir. Yukarıda numaralandırılmış eserlerin hangileri “Karışık Dilli Eserler”dendir?
I, II |
I, III, V |
II, III |
III, IV, V |
II, IV |
Genel literatürde “Karışık Dilli Eserler” diye adlandırılan Behcetü ’l-Hadâik fî Mev’izetü ’l-Halâik, Kudürî Tercümesi, Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’u, Kitab-ı Güzîde, Kitab-ı Gunya, Süleymaniye Kütüphanesindeki bir Kur’an tercümesi gibi eserlerde hem geleneksel yazı dili olan Karahanlı Türkçesi özellikleri hem de yeni oluşturulan yazı dilinin esas alındığı Oğuz Türkçesinin özellikleri görülmektedir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Çağatay Türkçesindeki hal çekimlerinden biri değildir?
İlgi hali |
Yükleme hali |
Zıtlık hali |
Eşitlik hali |
Yönelme hali |
İsimlerin söz grubu veya cümledeki diğer sözlerle olan ilişkisini göstermek amacıyla girdikleri çekime hâl çekimi denir. Çağatay Türkçesinde dokuz hâl çekimi vardır. Bunlar: İlgi hali, Yükleme hali, Eşitlik hali, Yönelme hali, Yalın hal, Bulunma hali, Ayrılma hali, Vasıta hali, Yön hali’dir. Zıtlık hali bunlardan biri değildir.
15.Soru
Kıpçak çölü anlamına gelen kelime aşağıdakilerden hangisidir?
Sahra-i Kıpçak |
Kıpçak Sahra |
Deşt-i Kıpçak |
Kıpçak Düzlüğü |
Deşt-i Sahra |
Kıpçak çölü veya Kıpçak bozkırı anlamına gelen Dest-i Kıpçak, Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Dinyester ırmağı ile Irtis ırmakları arasındaki bölgenin tarihî adlandırmasıdır.
16.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi Kıpçak Türkçesi’nde gelecek zaman eki olarak kullanılır?
-Ur |
-AyUr |
-Ar |
-GAy |
-DI |
-GAy yaygın kullanılan gelecek zaman ekidir. Birinci tipteki öznelik ekleriyle çekimlenir. Genel itibarıyla ses uyumlarına uyar.
17.Soru
Çağatay Türkçesi Klasik Öncesi Dönemdeki sanatçı – eser eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
Gül ü Nevrûz - Lutfî |
Mecâlisü’n-Nefâis - Sekkâkî |
Mahzenü’l-esrâr - Haydar Tilbe |
Ta’aşşuk-nâme - Seydi Ahmet Mirzâ |
Beng ü Çagır - Yusuf Emîrî |
Mecâlisü’n-Nefâis, Ali Şir Nevâyî’nin tezkire türünde eseridir. Sekkâkî ile ilgili bilgiler, bir çeşit biyografi türündeki bu eserden edinilmektedir.
18.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi ‘hizmet, huzur, nezd, kat, makam’ anlamlarına gelmektedir?
Kamu |
İrte |
Şekker |
Server |
Tapu |
Eski Türkçede “tapu” kelimesi, hizmet, huzur, nezd, kat, makam’ anlamlarına gelir. Kelimenin kökü “tap”tır ve hizmet etmek demektir.
19.Soru
Fiilin karşıladığı hareketin mümkün veya muhtemel olup olmadığını ifade eden tasvir fiiline ne denir?
Yeterlik fiili |
Söz varlığı |
Yapım eki |
Zarf fiil |
Sıfat fiil |
Fiilin karşıladığı hareketin mümkün veya muhtemel olup olmadığını ifade eden tasvir fiiline yeterlik fiili denir. Çağatay Türkçesinde yeterlik fiilinin olumlu ve olumsuz şekilleri al- yardımcı fiili ile yapılır.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde ünsüz sızıcılaşması vardır?
Yahşı |
Bilmes |
Örgen |
Men |
Sagın |
Kapantılı ünsüzlerin genellikle ünlü seslerin etkisiyle sızıcı ünsüzlere dönüşmesi olayıdır. yakşı > yahşı döüşmesi, bu ses olayına örnektir. Cevap A şıkkıdır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ