XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili Final 5. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Tolu Beg adına tercüme edilen, at ve veterinerlikle ilgili olan kitap aşağıdakilerden hangisidir?
Kitab fî Ilmi’n-Nüssab |
Münyetü’l-Guzat |
Baytaratu’l-Vazıh |
Kitab fî Ilim ’n-Nüssab |
Kitab-ı Mecmu-ı Tercüman-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî |
Memluk sultanının nedimi olan Tolu Beg adına 14. yüzyılın sonunda tercüme edildiği sanılan eser at ve veterinerlikle ilgilidir. Nerede ve kim tarafında tercüme edildiği bilinmemektedir. 10 bölümden oluşan eserin ilk sekiz bölümünde atların özellikleri, dokuzuncu bölümde atların kusurları ve en uzun yeri tutan onuncu bölümde ise atların hastalıkları ve tedavi yolları anlatılmaktadır.
2.Soru
“budur ahir kıssalarun görklüsi” dizesinde geçen “görk” kelimesinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Rivayet |
Zarafet |
Nezaket |
Güzellik |
Şirinlik |
Görk: güzellik, iyi huy anlamına gelmektedir.
3.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim fiil eki almış bir sözcük vardır?
Ol câdûlar ki baglar akar sunı sihr. |
Boldılar hazır kılurga kil u kal. |
Bolsa dûzahda hayalın tenge köymeklik helâl. |
Cihânda bâki tutkança bu tortum yitti abanı. |
Min kim tapmay bu kâmrânlıg. |
Çağatay Türkçesinde -mAK eki yaygın bir kullanım alanına sahiptir ve bu ekin + lIK ekiyle genişlemiş şekli -mAKlIK eki aynı görevde kullanılmıştır. “Bolsa dûzahda hayalın tenge köymeklik helâl.” Cümlesindeki “köymeklik” sözcüğü üzerinde –mAKlIK isim fiil eki vardır.
4.Soru
“kireç tasdur anun dahi yapusı”
Dizesinde geçen “yapusı” kelimesinde sırasıyla hangi ekler vardır?
Fiilden fiil, iyelik 3. tk. |
İsimden fiil, iyelik 2. çk. |
Fiilden isim, iyelik 3. tk. |
İsimden isim, iyelik 1. tk. |
Fiilden isim, iyelik 2. tk. |
“yap” kökü; fiilden isim (“–u” ) ve üçüncü tekil (“–sı” ) eklerini almıştır.
5.Soru
Fiillere eklenerek onların hareket hâllerini ifade eden eklere ……. denir. Boşluğa gelecek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
Zarf fiil |
Zarf |
Sıfat fiil |
Sıfat |
İsim fiil |
Fiillere eklenerek onların hareket hâllerini ifade eden eklere zarf fiil ekleri denir. Bu ekler, eklendikleri fiilleri cümlede zarf yaparlar ya da yardımcı fiillerin önüne gelerek birleşik fiil oluştururlar.
6.Soru
Kodeks Kumanikus’un birinci defterinde hangi dillerin sözlükleri vardır?
Latince-Almanca-Kıpçakça |
Rumca-Farsça-Kıpçakça |
Farsça-Arapça-Kıpçakça |
Latince-Farsça-Kıpçakça |
Latince-Arapça-Kıpçakça |
Kodeks Kumanikus’un 55 yapraktan oluşan ve İtalyanlar tarafından hazırlanan birinci defteri iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kısa bir Latince girişten sonra sırayla Latin, Fars ve Kıpçak dilleri üzerine üç paralel sütun halinde tertip edilmiş sözlükler yer almaktadır. Burada fiiller, isimler, sıfatlar, zamirler ve ele alınmıştır. Bu bölüm yaklaşık 1560 Türkçe kelimeyi içermektedir. Bu bölümde sözler dönemin Latin alfabesine göre sıralanmıştır. İkinci bölümde eşya adları, ticaretle ilgili sözler, kıymetli tasların adları, kültür ve sosyal hayatla ilgili sözler, meslek adları vb. konularla ilgili sözlerden gruplar oluşturulmuştur. Bu bölümdeki sözlerin toplam sayısı 1120’dir.
7.Soru
“Biz rehet tapġay irdük.” cümlesinin yüklemi hangi birleşik zamanda çekimlenmiştir?
Şart Kipinin Hikâyesi |
Geniş Zamanın Hikâyesi |
Gelecek Zamanın Hikâyesi |
Görülen Geçmiş Zamanın Hikâyesi |
Öğrenilen Geçmiş Zamanın Hikâyesi |
Kıpçak sahası metinlerinde Gelecek Zamanın Hikâyesi, “-GAy idi; -GAy irdi” yapılarıyla yapılmaktadır.
8.Soru
Çekim ekleri gibi kullanılabilen ses yapısı bağımsız birimlere ne ad verilir?
Yardımcı biçim birim |
Aitlik |
Fiil çekimi |
Vasıta hali |
İlgi hali |
Ses yapısı bağımsız olmakla birlikte çekim ekleri gibi kullanılan dil birimlerine yardımcı biçim birimleri adı verilir. Kıpçak sahası metinlerinde daha çok ble, blen ve brle yardımcı biçim birimleriyle sağlanmaktadır.
9.Soru
Aşağıdaki ifadelerin hangisinde gelecek zaman çekimi örneklenmiştir?
Cehennem otı- na özin yaka dur |
Mübtela bolup turur |
Körge men fülan kişini edgülük birle |
Selamet yolın kittik |
Yir men içer men bagışlar men |
Gelecek zaman eki olan -GA ekini, “Körge men fülan kişini edgülük birle” ifadesinde görüyoruz.
10.Soru
Atâyî’nin Divan’nındaki gazellerin toplam sayısı kaçtır?
200 |
260 |
300 |
385 |
413 |
Atâyî’nin günümüze kadar ulasan tek eseri Divan’ıdır. Divan, gazellerden ibaret olup gazellerin toplam sayısı 260’tır. Atâyî’nin şiirlerinin dili halk diline çok yakındır.
11.Soru
Aşağıdaki Çağatay Türkçesi kelimelerinden hangisinde ünlü türemesi vardır?
hükm > hüküm |
boyunı > boynı |
acun > ocun |
töpü > tepe |
kölige > kölege |
Ünlü türemesi, söyleyişi kolaylaştırmak amacıyla iki ünsüz arasında hece oluşturabilecek şekilde bir ünlünün türemesidir. Daha çok yabancı kökenli kelimelerde görülen bir ses olayıdır. Örnek: hükm > hüküm; ‘ömr > ‘ömür.
12.Soru
Kıpçak sahası metinlerinde yönelme hali hangi ek ya da eklerle gösterilir?
+dA |
+iA |
+dAn |
+nI |
+GA |
Yönelme hali öncelikli olarak ismin bağlı bulunduğu yüklemin yönünü gösteren haldir. Kıpçak sahası metinlerinde genel yönelme hali eki +GA’dır.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi eski Anadolu Türkçesinde şimdiki zaman eki olarak kullanılmaz?
– (y)A |
–(y)A yorur |
–(y)IsAr |
–(U)r |
–(y)A turur |
– (y)A , –(y)A yorur , –(U)r , –(y)A turur , –(y)A turur eski Türkçede şimdiki zaman eki olarak kullanılır.
14.Soru
Aşağıdaki kelimelerin hangisi “Kabe’nin duvarındaki meşhur taş”a verilen isimdir?
Heman |
Gark |
Hacerü’l-esved |
Ferş |
Karşu |
Hacerü’l-esved Kabe’nin meşhur taşına verilen isimdir.
15.Soru
Hüseynî mahlasını kullanan şair kimdir?
Yusuf Emîrî |
Seydî Ahmet Mirzâ |
Gedâyî |
Atâyî |
Hüseyin Baykara |
Hüseynî mahlasını kullanan şair Hüseyin Baykara’dır. 1438 yılında Herat’ta doğmuştur. Baba ve anne tarafından Timurlular hanedanına mensuptur. Gençliği birçok mücadeleler ve taht kavgalarıyla geçmiştir. 1469 yılında Horasan tahtına oturduktan sonra 1506 yılına kadar süren saltanatı süresince Herat’ı kültür ve sanat merkezi haline getirmiştir. 1507 yılının başlarında Özbeklere karşı yaptığı bir savaş sırasında vefat etmiştir. Mezarı Herat’tadır.
16.Soru
Kıpçak adlandırmasına ilk kez hangi eserde rastlanmaktadır?
Bayan Çor yazıtı |
Kül Tigin yazıtı |
Bilge Kağan yazıtı |
Tonyukuk yazıtı |
Çoyren yazıtı |
Kıpçak adlandırmasına, şu anki bilgilere göre ilk olarak 759 yılında dikilmiş olan Bayan Çor yazıtında rastlanmaktadır.
17.Soru
İlk satırlarında 1303 tarihi yazılı olan ve 1362 yılında Petrarca tarafından Venedik Cumhuriyetine hediye edilen eserin günümüze ulaşan tek nüshası, İtalya’da Venedik Saint Marcus Kütüphanesindedir. Eserin anlamı “Kıpcak Kitabı”dır. Eserin birinci bölümünde kısa bir Latince girişten sonra sırayla Latin, Fars ve Kıpçak dilleri üzerine üç paralel sütun hâlinde tertip edilmiş sözlükler yer almaktadır.
Yukarıda hakkında bilgi verilen eser hangisidir?
Kitâbü'l-İdrak li-Lisâni'l-Etrâk |
Kitâbu'l-Hayl |
Kodeks Kumanikus |
Münyetü'l-Guzât |
İrşâdü'l-Mülûk ve's-Selatîn |
Kodeks Kumanikus’un ilk satırlarında 1303 tarihi yazılı olan ve 1362 yılında Petrarca tarafından Venedik Cumhuriyetine hediye edilen eserin günümüze ulaşan tek nüshası, İtalya’da Venedik Saint Marcus kütüphanesindedir. Kodeks Kumanikus’un anlamı “Kıpçak Kitabı”dır. Kodeks Kumanikus’un birinci bölümünde kısa bir Latince girişten sonra sırayla Latin, Fars ve Kıpçak dilleri üzerine üç paralel sütun hâlinde tertip edilmiş sözlükler yer almaktadır.
18.Soru
Klasik Çağatay Türkçesi Döneminin önemli eserlerinden biri olan ‘Muhâkemetü’l-lugateyn’nin konusu nedir?
Dönemin şair ve yazarlarının hayatları ile eserleri |
Toplumun sosyal ve kültürel hayatı ile halk eğlenceleri |
Halk kültüründe efsaneleşmiş iki kişinin yaşadığı büyük aşk |
Türkçenin söz varlığı bakımından Farsçadan üstünlüğü ile Türk diline duyulan bilinçli sevgi |
Dönemin padişahının yaptığı başarılı çalışmalar ile padişahı yücelten övgüler |
Ali Şir Nevâyî’nin Türk dili tarihi açısından en önemli eseri Farsça ile Türkçeyi karşılaştırdığı ve Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu kanıtlamaya çalıştığı Muhâkemetü’l-lugateyn adlı eserdir. Bu eser de alanında ilk olması bakımından çok önemli bir yere sahiptir. Nevâyî bu eserinde Türkçenin söz varlığı bakımından Farsçadan ne kadar üstün olduğunu örneklerle göstermiştir. Ayrıca, kendisinin Türkçe yazma macerasını anlatmış, gençlerin Türkçe dururken Farsça ile şiir yazmalarını eleştirmiştir. Ali Şir Nevâyî’nin milli bilincini, Türk diline karşı duyduğu bilinçli sevgiyi en iyi yansıtan eserdir.
19.Soru
I. +GA yönelme hâli ek
II. +DIn ayrılma hâli eki
III. -GAlI zarf fiil eki
IV. -GInA yapım eki
V. +DAş yapım eki
Yukarıdaki eklerden hangileri ünsüz uyumunda düzensizlik göstermektedir?
I, III |
I, IV |
IV, V |
I, II, III |
III, IV |
+GA yönelme hâli eki, +DIn ayrılma hâli eki, -GAlI zarf fiil eki gibi bazı ekler ünsüz uyumunda düzensizlik gösterir. Örnekler: itmek-din, baş-dın baş-tın, yarut-gay, aç-kunça.
20.Soru
Çeşitli fıkıh kitaplarından derlenen fetvaları içeren kitabın yazarı, yazıldığı yer ve tarih bilinmemektedir. Ancak 1421 yılında vefat eden Sultan Tatar’ın hazinesinde bulunmasından anlaşılacağı üzere, 1421 tarihinden daha önce yazılmıştır. Eserin günümüze ulaşan ve 429 yapraktan oluşan tek nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi Feyzullah Efendi bölümündedir.
Yukarıda hakkında bilgi verilen eser hangisidir?
Kitab-ı Mukaddime-i Ebu'i-Leysi's-Semerkandî |
Münyetü'l-Guzât |
Baytaratu'l-Vâzıh |
Kitâbu'l-Hayl |
Kitab fi'l-Fıkh bi-Lisâni’t-Türkî |
Kitab fi'l-Fıkh bi-Lisâni’t-Türkî, Çeşitli fıkıh kitaplarından derlenen fetvaları içermektedir; kitabın yazarı, yazıldığı yer ve tarih bilinmemektedir. Ancak 1421 yılında vefat eden Sultan Tatar’ın hazinesinde bulunmasından anlaşılacağı üzere, bu eser 1421 tarihinden daha önce yazılmıştır. Eserin günümüze ulaşan ve 429 yapraktan oluşan tek nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi Feyzullah Efendi bölümündedir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ