A seçeneğinde deniz sözcüğüne –de bulunma hal eki eklenmiştir.

Ali Şir Nevâyî çeşitli tür ve konularda 29 eser yazmıştır. Yazmış olduğu bu eserlerle Çağatay edebiyatını klasik bir seviyeye getirmiş ve eserlerinin bazıları yalnız Çağatay edebiyatı için değil bütün Türk edebiyatı için de ilk olma özelliğini kazanmıştır.

Soruda verilen sözcüklerin dil bilgisi açısından ortak özellikleri her birinin 3. teklik kişi iyelik eki almalarıdır.

telük › tölük, ıçgın › uçgun, bark › bork ve ewür › öwür seçenekleri kelime kök ve gövdelerindeki ünlü yuvarlaklaşmasına örnektir. kov › kav seçeneğinde ise ünlü düzleşmesine örnek verilmiştir.

Görülen geçmiş zamanın asıl eki “-d+kişi” dir.

Ünsüz ötümsüzlesmesi Çağatay Türkçesinin karakteristik özelliklerinden biridir. Bu ses olayı nedeniyle Çağatay Türkçesinde bazı eklerin yalnızca ötümsüz şekilleri yaygınlaşmıştır. Buradaki örnekte “otlug” kelimesi ünsüz ötümsüzleşmesine uğrayarak “otluk” biçimine dönüşmüştür.

Yukarıdaki paragrafta hakkında bilgi verilen şair Yusuf Emirî’dir.

Çeker, Taşdur, Karşudur ve Yapılmışdur seçeneklerinde 3.teklik şahıs eki bulunmaktadır. Kıyasitsen seçeneğinde ise 2. teklik şahıs eki kullanılmıştır.

“söz”ün doğru dil incelemesi: ‘söz, kelam’ şeklindedir.

“olmasa” kelimesi “olmak-mevcut olmak” anlamına gelen, ardından olumsuzluk eki alan ve şart zarf fiili eki alan bir kelimedir.

“t” ünsüzü ötümsüz bir ünlüdür, “d” ünsüzü ise ötümlüdür. “t” ünsüzü “d” ünsüzüne dönüşerek ötümlüleşmiştir.

Çağatay Türkçesinde I. Tipteki I. Kişi teklik eki “min”dir.

Akıcı ünsüz, ses boğumlanırken hava akımı geç d n n gen s olmasıyla çıkarılan seslerdir. Ötümlü kapantılı ünsüzlerin genellikle ünlü seslerin etkisiyle akıcı ünsüzlere dönüşmesi olayıdır.

Çağatay Türkçesi, Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemine verilen bir ad olup 15. yüzyıl baslarından 20. yüzyıla kadar Orta Asya’da kullanılmıştır. Karahanlı ve Harezm yazı dillerinin devamı olarak özellikle Timurlular (1405-1506) döneminde gelişen Çağatay Türkçesi Ali Şir Nevâyî döneminde klasik bir edebî dil durumuna gelmiştir.

Eklerle ilgili özellikler şunlardır: -mAs: Olumsuz geniş zaman ifadeli sıfat fiil ekidir. -GU: Gelecek zaman ifadeli sıfat fiiller türetir. -GAn: Bu ek Çağatay Türkçesinde hem geniş zaman hem de geçmiş zaman ifadeli sıfat fiiller yapar. -ArgA / -UrgA / -rgA: Amaç ve sebep ifade eden zarflar oluşturur.-GAnçA: Zaman işleviyle kullanılarak cümlede zaman zarfı yapar. II, III ve V numaralı ekler sıfat fiil ekleridir.

Kıpçak sahası metinlerinde dudaklar yuvarlakken oluşan o, ö, u, ü ünlülerinin sırasıyla dudaklar düz iken boğumlanan “a, e, ı, i” düz ünlülerine dönüşmesine ünlülerde düzlesme denir.
-u- > -a- : yoiun- > yoian- (IM 186a/4).
-ü > -e, -ü- > -e- : törü > töre (IM 321a/3), süñük > süñek (IM 91a/8).
-ü > -i : çürü- > çüri- (IM 116a/2), yürü- > yüri- (IM 77).
-u- > -ı-: ariun > ariın (IM 90b/3), çuiur > çuiır (IM 36b/6), yoiaru > yoiarı (IM16a/7)

Öğrenilen geçmiş zaman için Eski Türkçeden beri kullanılan -mIs ekinin kullanımı azalmış, onun yerine -p turur / -p tur /-p şekilleri genelleşmiştir. Şimdiki zaman ifadesi için -A / -y turur kalıbı ve -A / -ydUr; -y ekleri kullanılmıştır. Eski Türkçeden beri gelecek zaman için kullanılan -GAy ekinin yanında, -GU turur yapısı kesin gelecek zaman ifadesi için kullanılmaktadır.

Genel literatürde “Karısık Dilli Eserler” diye adlandırılan eserler şunlardır: Behçetü’l-Hadaik fî Mev’izetü’l-Halaik, Kudurî Tercümesi, Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u, Kitab-ı Güzîde, Kitab-ı Gunya. Bu eserlerde hem geleneksel yazı dili olan Karahanlı Türkçesi özellikleri, hem de yeni oluşturulan yazı dilinin esas alındığı Oğuz Türkçesinin özellikleri görülmektedir. Münyetü’l-Guzat ise Arapçadan Türkçeye tercüme edilmiş, konusu askerlikle ilgili olan bir eserdir.

Çağatay Türkçesi metinlerinde istek ifadesi için özel bir kip eki bulunmamaktadır. İstek ifadesi için özellikle -GAy / -GA gelecek zaman ekinden yararlanılır. Bunun yanında emir kipinin birinci kişi ekleri de yerine göre istek işleviyle kullanılır.

Beni, Can, İncü ve Tan sözcüklerinde görülen n harfleri sözcüğün kökünde bulunan harflerdir. Anun seçeneğinde ise a-: 3. teklik kişi zamiri, -n-: zamir n’si, -un: ilgi hal ekidir.