XIX. Yüzyıl Türk Dünyası Final 8. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
"XIX. yüzyılın ikinci yarısında bu yabancılaşmış aydın grubu ile geniş halk kitlesi
arasındaki kopukluk, daha ılımlı bir aydın grubu tarafından giderilmeye başlandı."
Batı ve Kazak kültürlerini sentez etmeye çalışan bu aydın grubun en tipik örneği aşağıdakilerden hangisidir ?
Ibıray (İbrahim) Altınsarin |
Abay Kunanbayev |
Çokan Velihanov |
Abay Kunanbayoğlu |
Şahkerim Kudayberdioğlu |
XIX. yüzyılın ikinci yarısında bu yabancılaşmış aydın grubu ile geniş halk kitlesi
arasındaki kopukluk, daha ılımlı bir aydın grubu tarafından giderilmeye başlandı. Batı ve Kazak kültürlerini sentez etmeye çalışan bu grubun en tipik örneği
Ibıray Altınsarin’dir (1841-1887). Rus-Kazak öğretmen okulunu bitiren Altınsarin iyi bir pedagog olarak yetişti ve Kazakları aydınlatmayı kendine görev bildi.
2.Soru
1860’lı yılların başında Rusya’nın Orta Asya’ya olan ilgisi arttı. Rus yayılmasının ilk hedefi neresi olmuştur?
Hokand Hanlığı |
Alimkul |
Buhara |
Ura-Tübe |
Semerkand |
1860’lı yılların başında Rusya’nın Orta Asya’ya olan ilgisi arttı. Rus yayılmasının ilk hedefi Hokand Hanlığı olmuştur.
3.Soru
Ruslar, Cengiz Han’dan başlayarak Moğollarla Türkleri ne olarak adlandırmışlardır?
Müslüman |
Osmanlı |
Türk |
Orta Asyalı |
Tatar |
Ruslar, Cengiz Han’dan başlayarak Moğollarla Türklere Tatar adını verdikleri gibi Altın Orda Devleti’nin halkını da Tatar olarak adlandırdılar.Doğru cevap ‘’E’’ şıkkıdır.
4.Soru
I. Modern gelişmelere açık bir kimseydi.
II. Birkaç defa Rusya’ya seyahat etti.
III. Buhara’da yeni usul mektepler açılmasına karşı çıktı.
IV. Hicaz demiryolunun yapımına, Petersburg Camisinin inşasına yardımda bulundu.
Emir Abdulahad ile ilgili yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?
Yalnız I |
I ve II |
I ve III |
I, II ve IV |
Hepsi |
Emir Abdulahad Buhara’da yeni usul mektepler açılmasına karşı çıkmamıştır. Diğer seçenekler doğrudur.
5.Soru
Kazaklarda kabilelerin başında bulunan kişiye ne ad verilirdi?
Adat |
Dest-i Kıpçak |
Biy |
Bey |
Kozak |
Kazaklar Deşt-i Kıpçak göçebelerinin siyasi ve toplumsal yapısını sürdürmüşlerdir. Her cüzün başında sultanlar ve kabile liderleri tarafından seçilen hanlar vardır. Kabilelerin ve onların alt bölümlerinin başında biy bulunur.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Neriman Nerimanov kütüphanesini diğerlerinden ayıran özelliklerinden biri değildir?
Çağdaş eğitimcilerin çalışmalarının bulunması. |
Katalogların meydana getirilmesi. |
Çocuk edebiyatı şubesinin kurulması. |
Türk yazarların eserlerinin çevirilerinin bulunması. |
Kitapların çeşitliliği. |
XIX. Yüzyılın sonlarında şehirlerde 10’dan fazla kütüphane ve kıraathane mevcuttu. Bunların en mükemmeli ve görkemlisi Neriman Nerimanov’un Nisan 1894’de kurduğu kütüphaneydi. Kitapların çeşitliliği ve zenginliği, çağdaş eğitimcilerin çalışmaları, katalogların meydana getirilmesi, çocuk edebiyatı şubesinin kurulması, kütüphanenin maddi ihtiyaçlarının ödenmesi için tedbirler alınması gibi üstünlükleriyle fark ediliyordu. Doğru cevap D’dir.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi XVI. yüzyılda Türkistan tarihinin akışını olumsuz yönde değiştiren gelişmelerden birisidir?
Rusya'nın Türkistan'a yayılması |
Kazakların bozkırlara göç etmesi |
Deniz ticaret yollarının keşfedilmesi |
İran ve Türkistan'ın tek bir çatı altında birleşmesi |
Moğol istilası |
XVI. yüzyılda Türkistan tarihinin akışını değiştiren gelişmeler oldu. Bunlardan
en önemlisi Portekizlilerin Çin’den Hindistan’a ve Avrupa’ya uzanan deniz yollarını
keşfetmeleriydi; keşifler Orta Asya’yı stratejik ve ticari öneminden yoksun bıraktı.
8.Soru
Osmanlıların basılmış eserlerini Türkistan’a ulaştıran ve İstanbul’un Türkistan üzerindeki tesirini arttıran Kızılsu-Semerkand demiryolu hangi yılda yapılmıştır?
1906
|
1900
|
1894
|
1888
|
1882
|
9.Soru
M. Karî'nin çıkardığı dergi aşağıdakilerden hangisidir?
Tercüman |
Pederküş |
Hurşid |
Hürriyet |
Münazara |
M. Karî, gazetecilikte de başarılı adımlar attı. Yeni fikirleri halka anlatmak için gazete önemli bir araçtı. Gazete yayınlamak için yaptığı başvuru reddedildiyse de, daha sonra bu engeli aşarak Hurşid adlı gazeteyi çıkardı.
10.Soru
Yedi Yargı savunma ve ceza amaçlı ilkeler bütünüdür ve kırılgan Kazak siyasi yapısını bir arada tutmak amacıyla benimsenen yedi yargının ilk maddesi hangi ilke üzerinde durur ?
Adli cezalandırma ilkesi |
Savunma ilkesi |
Adil çalışma ilkesi |
Adil üretim ilkesi |
Adli görevlendirme ilkesi |
Tavke olarak bilinen
Tevekkül Muhammed Han’ın (1680-1718) üç cüzü birleştirmesi sonucunda hücumlar durduruldu, 1711-12’de Cungar topraklarına karşı saldırıda bulunuldu.
Tavke Han’ın başarısı savaşla sınırlı değildi, adat denen geleneksel Kazak hukuk
sistemiyle İslami kuralların karışımından oluşan ve Jeti Jargı (Yedi Yargı) denen
bir kanun hazırlattı.
Yedi Yargı savunma ve ceza amaçlı ilkeler bütünüdür ve kırılgan Kazak siyasi yapısını
bir arada tutmak amacıyla benimsenmiştir. İlk maddesi adil cezalandırma ilkesini
ilan eder ve en önemlisi de kısastır. Ne yazık ki Yedi Yargının Kazakça veya başka
Türk dillerinde yazılı bir metne dayanan orijinali yoktur. Bu ilkeler hakkındaki bilgiler Rus bilim adamlarının XIX. yüzyıl başındaki çalışmalarına dayanmaktadır.
11.Soru
1905 Rus Devriminin Kazaklar için önemi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ifade edilmiştir?
Otonomluklarını kazanmışlardır. |
Özerklik kazanmışlardır. |
Resmi Dinlerini kabul ettirmişlerdir. |
Kazaklara ekonomik ve dinî konuların tartışıldığı toplantılar yapma imkânı tanıdı. |
Kazaklar bağımsızlıklarını ilan ettiler. |
1905 Rus Devrimiyle ilan edilen özgürlükler Kazaklara ekonomik ve dinî konuların tartışıldığı toplantılar yapma imkânı tanıdı. Bu toplantılarda üç eğilim ortaya çıktı: Türkistanlı ve Tatar mollaların başı çektiği dinî-siyasi çizgi, yerli aydınların temsil ettiği Batıcı liberal çizgi ve küçük bir grubun yöneldiği sosyalist çizgi. Kısa zamanda bu eğilimler netleşti ve ilk siyasi oluşumlara zemin hazırladı. Doğru Cevap D'dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türkistan tarihinin dönüm noktalarından sayılan gelişmelerdendir?
İran'ın Şiileşmesi |
Rus'ların istilası |
Moğol istilası |
Kazaklar arasındaki iç çatışmalar |
Özbeklerin Maveraünnehr’e yönelmesidir. |
Türkistan tarihinin dönüm noktalarından biri, Özbeklerin Maveraünnehr’e
yönelmesidir.
13.Soru
Buhara ulemasından olan ve ilk Ceditçiler içinde yer alan siyasi, kültürel çok sayıda faaliyette bulunan ve Buhara Emiri'nin valisi tarafından yalanarak öldürülen isim aşağıdakilerden hangisidir?
İsmail Gaspıralı |
Mahmud Hoca Behbûdî |
Münevver Karî |
Abdurrauf Fıtrat |
Abdullah Kadiri |
Türkistan’daki Ceditçilik hareketinin önemli liderlerinden biri olan Mahmud Hoca Behbûdî,Buhara uleması arasında temayüz eden Behbudî, Müftülük makamına kadar yükseldiyse de bu görevde uzun süre kalamadı. Behbudî, misyoner Ostroumov’un Rus kültürünün etkisinde bir “Sart edebiyatı” yaratma girişimlerine karşı, Türkistanlıların kendi değerleri üstünde yükselen bir edebiyat oluşturmaya çalıştı. Ülkenin silahlı güçler sayesinde özgürleşeceğini düşünen Behbudî, Basmacılara destek verdi. Devrimin ilk yıllarında Türkistan’ın özerk bir yönetime kavuşması yönünde aktif faaliyetlerde bulunan Behbudî, Taşkent’te toplanan Ülke Kongresinde Zeki Velidî ile beraber federasyon fikrine destek verdi.
14.Soru
Türkistan’daki uyanışa etki eden unsurlar dört ana başlıkta incelenebilir. Aşağıdakilerden hangisi bunlardan biri değildir?
Usûl-i cedit mekteplerinin etkileri |
Türkistan yerel basınının gelişmesi |
Buharalı ve Türkistanlı Ceditçilerin faaliyetleri |
İstanbul’dan yayılan hürriyet fikirleri |
1917 ihtilallerinin tesirleri |
Türkistan’daki uyanışa etki eden unsurlar dört ana başlıkta incelenebilir: Usûl-i cedit mekteplerinin etkileri, Türkistan yerel basınının gelişmesi, Buharalı ve Türkistanlı Ceditçilerin faaliyetleri, 1917 ihtilallerinin tesirleri.
15.Soru
Bir yardım cemiyeti (Hayır Cemiyeti) kurulması fikri ilk defa 1870’li yıllarda kim tarafından ortaya atılmıştır?
Hasan Bey Zerdabi |
Neriman Necefoğlu Nerimanov |
Mehmet Emin Resulzade |
Sultan Mecid Ganizade |
Seyid Azim Şirvani |
Bir yardım cemiyeti (Hayır Cemiyeti) kurulması fikri ilk defa 1870’li yıllarda Hasan Bey Zerdabi tarafından ortaya atılmıştır. Doğru cevap A’dır.
16.Soru
XIX. yüzyılın ikinci yarısında tahminen kaç adet mektep ve medrese vardı?
500-700 |
300-500 |
150-200 |
50-100 |
500-600 |
XIX. yüzyılın ikinci yarısında eğitim daha önceki yıllarda olduğu gibi mektep ve medreseler vasıtasıyla yürütülüyordu. Bu devirde tahminen 500-700 kadar mektep ve medrese vardı.Doğru cevap ‘’A’’ şıkkıdır.
17.Soru
Gaspıralı tarafından çıkarılan gazetenin adı nedir?
Havadis |
Cedit-i Haber |
Ahvali Efgan |
Gündoğar |
Tercüman |
Gaspıralı tarafından çıkarılan Tercüman gazetesinin Türkistan’da büyük tesirleri görüldü.Doğru yanıt E'dir.
18.Soru
Kazakların kaybettikleri topraklarını geri almak amacıyla 1773-74 yıllarında katıldıkları ayaklanma aşağıdakilerden hangisidir?
Sultan Kenesarı ayaklanması |
Sultan Karatay ayaklanması |
Sultan Arın Gazi ayaklanması |
Pugaçev ayaklanması |
Speranskiy ayaklanması |
Kazak göçerler Rus tahkimatları yüzünden en iyi otlaklarının bazılarından mahrum kaldılar. Orta ve Kişi cüzlerin hanları doğrudan Rus yönetimi tarafından atanıyordu. Ulu Cüz ise Taşkent’e bağlıydı. Kazaklar kaybettikleri topraklarını geri almak amacıyla Pugaçev ayaklanmasına (1773-74) katıldılar. 1783-1797 yılları arasındaki Kişi Cüzdeki bir dizi Kazak ayaklanmasından sonra Rusya Kazak hanlarının hâlâ sahip olabildikleri özerkliği sonlandırmaya karar verdi. Sonuçta 1822’de Orta Cüz, 1824’de Kişi Cüz ve 1848’de de Ulu Cüzde hanlık kurumu resmen kaldırdı.
19.Soru
Azerbaycan’ın en önemli bestecisidir. İlk eseri olan Leyla ile Mecnun’u 1907’de yazmıştır. 1920’de Azerbaycan milli marşını bestelemiştir. Şeyh Senan, Rüstem ve Suhrap, Şah Abbas, Kerem ve Aslı gibi operalar onun tarafından yazmıştır.
Yukarıda kısa biyografisi verilen Azerbaycanlı aydın hangisidir?
Hacı Zeynelabidin Tagiyev |
Abbas Kuliağa Bakühanov |
Ali Bey Hüseyinzade |
Üzeyir Bey Hacıbeyov |
Sultan Mecid Ganizade |
Üzeyir Bey Hacıbeyov (1885-1948) Azerbaycan’ın en önemli bestecisidir. Karabağ’da doğmuş, ilk ve orta öğrenimini doğduğu yerde yaptıktan sonra Tiflis’te Gori Öğretmen Okuluna (seminarya) girmiş ve 1904’de buradan mezun olmuştur. Bu okulda iken keman çalışmalarını ilerletmiş, pratik ve teorik dersler almıştır. İlk eseri olan Leyla ile Mecnun’u 1907’de yazmıştır. Üzeyir Hacıbeyov Azerbaycan’ın istiklali için mücadele edenlerle birlikte çalışmış, 1920’de Azerbaycan milli marşını bestelemiştir. Bu arada Hayat, İrşad, Terakki, Hakikat gibi gazetelerde yazıları çıkmıştır. Şeyh Senan, Rüstem ve Suhrap, Şah Abbas, Kerem ve Aslı gibi opera ile son yıllarda Türkiye’de de şöhret bulan Arşın Mal Alan gibi operetler onun tarafından yazmıştır. Doğru cevap D’dir.
20.Soru
Rus Ortodoks misyonerlerinin (mesela İlminski’nin) burada misyoner faaliyetleri yürütme girişimlerini engellyen ve “Biz Orta Asya için Avrupa medeniyeti istiyoruz, Rus Ortodoksluğu
değil” diyen Türkistan Genel Valisi kimdir?
Emir Abdulahad |
Emir Muzaffer |
General von Kaufman |
Emir Nasrullah |
Büyük Petro |
Rus Ortodoks misyonerlerinin (mesela İlminski’nin) burada misyoner faaliyetleri yürütme girişimlerini engellyen ve “Biz Orta Asya için Avrupa medeniyeti istiyoruz, Rus Ortodoksluğu
değil” diyen Türkistan Genel Valisi General von Kaufman'dır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ