XVI-XIX. Yüzyıllar Türk Dili Ara 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hangisi Sebk-i Hindi üslubunda eser veren şairlerden biridir?
Nabi |
Köroğlu |
Fuzuli |
Şeyhülislam Bahayi |
Şeyh Galip |
Sebk-i Hindi özellikle Naili, Neşati, Fehim-i Kadim ve Şeyh Galip gibi şairlerin eserlerinin ana üslubu olmuştur.
2.Soru
Türkçede yeni kavram ve nesne adları veya oluş ve kılışları gösteren fiilleri yapmanın morfolojik yolu nedir?
Başka dillerden kelime almak |
Dilde var olmayan eklerle kelime türetmek |
Var olan tabanlardan, var olan eklerle yeni kelimeler türetmek |
Ölü ekleri tekrar kullanıma sokmak |
İşlek olmayan ekleri kalıplaştırmak |
Türkçede yeni kavram ve nesne adları veya oluş ve kılışları gösteren fiilleri yapmanın morfolojik yolu, var olan tabanlardan yine var olan eklerle yeni kelimeler türetmektir. Bu eklere türetme ekleri deriz. Dilde var olmayan kok ve eklerden yeni kelime yapılamaz; ancak bazı kelimelerin zamanla işlekliğini kaybedip ölmesi gibi, bazı ekler de işlekliğini kaybedebilir; ancak bir kaç kelimede, işlevi unutulmuş bir halde kalıplaşmış olarak yaşayabilir veya tamamen kullanımdan düşer.
3.Soru
İdeali, bütün Türkler arasında “Dilde, işte, fikirde birlik!” prensibini yaygınlaştırmak olan ve bu prensip çerçevesinde, dildeki birliği Osmanlı (İstanbul) Türkçesi etrafında toplanmak olarak gören yazar kimdir?
Ahmet Temir |
İsmail Gaspıralı |
Evliya Çelebi |
Yusuf Has Hacip |
Mahtum Kulu |
İsmail Gaspıralı, 1883 yılında, Kırım’da “Tercüman” adlı bir gazete çıkarmaya başladı. Gazetenin yayımlanabilmesi için Türkçe metinlerin yanında Rusça tercümeleri de verilmişti. Gaspıralı’nın kullandığı dil, bazı Kırım Türkçesi kelimeler kullanılmış olsa da, edebî Osmanlı Türkçesi idi. Yani İstanbul Türkçesini esas almıştı. Gaspıralı’nın ideali, bütün Türkler arasında “Dilde, işte, fikirde birlik!” prensibini yaygınlaştırmaktı. Bu prensip çerçevesinde, dildeki birliği Osmanlı (İstanbul) Türkçesi etrafında toplanmak olarak görüyordu.
4.Soru
Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Seyyahların gezdiği bölgelerde yörenin dili ile ilgili tespitlerini aktardığı metinler içinde, XVII. yüzyılda yazılmış olan Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si büyük önem taşımaktadır. |
XIII. yüzyıldan itibaren Türk dili, 3 ayrı yazı dili ile eserler üretmeye başlamıştır. |
Batıya göç eden Oğuzların kendi lehçelerine dayanarak geliştirdikleri Eski Anadolu Türkçesi için Eski Türkiye Türkçesi de denilmektedir. |
XI. yüzyılda tek bir yazı dili olsa da çeşitli lehçelerin (Oğuzca, Kıpçakça, Uygurca, Kırgızca vs.) konuşulmakta olduğunu Kaşgarlı Mahmut’un eserinden öğrenilmiştir. |
Abuşka adlı yazar tarafından yazıldığı için esere “Abuşka Lugati” denilmiştir. |
XVI. yüzyılda yazılan eser, adı bulunmadığı için, açıklanan ilk kelimesinin “abuşka” olmasından dolayı Abuşka Lugati olarak tanınmaktadır.
5.Soru
Türklerin en uzun süre kullandığı alfabe aşağıdakilerden hangisidir?
Göktürk |
Uygur |
Kril |
Arap |
Latin |
Türkler tarih boyunca en uzun süre (1000 yıl) "Arap alfabesi"ni kullanmıştır. Doğru yanıt: D'dir.
6.Soru
Halvetiye tarikatına mensup bir şairdir. Çeşitli şehirlerde tasavvufi fikirlerini yayma faaliyetlerinde bulunmuş geniş bir taraftar toplamıştır. Aruzla yazdığı şiirlerinde, Nesimi ve Fuzuli’nin, hece ile olan şiirlerinde, Yunus Emre’nin etkisi görülür.
Sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
Niyazi-i Mısri |
Aziz Mahmud Hüdayi |
Kuloğlu |
Kayıkçı Kul Mustafa |
Benli Ali |
Niyazi-i Mısri, Halvetiye tarikatına mensup bir tekke şairidir. Çeşitli şehirlerde tasavvufi fikirlerini yayma faaliyetlerinde bulunmuş geniş bir taraftar toplamıştır. Aruzla yazdığı şiirlerinde, Nesimi ve Fuzuli’nin, hece ile olan şiirlerinde, Yunus Emre’nin etkisi görülür. Yunus Emre tarzında yazdığı ilahileri bu dönem tekke edebiyatının en çok okunan ve sevilen şiir türlerinden olmuştur.
Doğru yanıt A'dır.
7.Soru
XIX. yüzyıl edebiyatına dair verilenlerden hangisi/hangileri doğrudur?
I. Yenileşme hareketlerinin başladığı ve geliştiği bu yüzyılda divan şiiri varlığını sürdürüyor olsa da eski gücünden uzaktır.
II. Divan şiiri XIX. yüzyılda sosyal ve siyasal alanlarda Avrupa’dan gelen kavram, anlayış ve edebiyat şekilleri karşısında yapısını korumuştur.
III. Batıdan gelen roman ve tiyatro gibi yeni edebî türler yaygınlaşmaya başlamıştır.
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I ve II |
I, II ve III |
Verilenlerin hepsi bu dönemin özelliklerindendir. Doğru yanıt E'dir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, 16.-19. yüzyıllar arasında Osmanlı İmparatorluğu dışındaki Türk yazı dillerinde ağız özelliklerini gösteren Türkçelerden biridir?
Kırgız Türkçesi |
Türkmen Türkçesi |
Gagavuz Türkçesi |
Kazak Türkçesi |
Halaç Türkçesi |
Kitabımızın 4. sayfasında verilen bilgilere göre, Türkmen Türkçesi doğru yanıttır. Buna göre sorunun çözümü B seçeneğidir.
9.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünsüz düşmesi vardır?
Tüfenk |
İgirmi |
Urum |
Issıcak |
Feth |
Tüfenk: Ünsüz türemesi, İgirmi: (Yigirmi) Ünsüz düşmesi, Urum: Ünlü düşmesi, Issıcak: (Sıcak): Ünlü düşmesi, Feth: (Fetih) Ünlü türemesi
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 17. yy. halk şairlerinden biridir?
Aziz Mahmud Hüdayi |
Gevheri |
Şeyhülislam Yahya |
Naili |
Latifi |
Kitabımızın 36. sayfasında verilen bilgiye göre doğru yanıt B seçeneğidir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı imlasındaki sorunlardan biri değildir?
Arap harfli metinlerde hareke kullanımı |
Arap harflerinden bazılarının birden fazla işaretle karşılanması |
Ünlülerin çoğu kez yazılmaması ya da yazılışlarında bir birlik olmaması |
Türkçenin ünlü, Arapçanın ünsüz ağırlıklı diller olması |
Hece ölçüsü yerine aruz ölçüsünün kullanılması |
Türkçeyi yazıya geçirmede en uzun süre kullanılan alfabe, Arap kökenli Türk alfabesidir. Yaklaşık olarak bin yıl boyunca Türkçeyi kaydetmede bu alfabe, Türkçenin asli seslerini göstermekte oldukça yetersiz kalmıştır. Bu yetersizlikler yüzünden pek çok güçlükle karşılaşılmış, özellikle imlada doğan kargaşa, yüzyıllar boyunca sürmüştür. Bu sıkıntılar dille ilgilidir. Ancak hece ölçüsünün yerine aruz ölçüsünün kullanılması edebiyatla ilgilidir.
12.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi dudak uyumuna uymamaktadır?
toğru |
örtü |
demir |
erük |
buzağı |
Küçük Ünlü Uyumu olarak da bilinen dudak uyumunda düz ünlülerden sonra yine düz ünlülerin gelmesi ( a / e / ı / i ) yuvarlak ünlülerden sonra da düz-geniş ya da yuvarlak-dar ünlülerin gelmesi (o / ö / u / ü ) ( a / e / u / ü ) söz konusudur. Erük kelimesi bu kurala uymamaktadır.
13.Soru
- Fuzuli
- Nabi
- Baki
- Hayali
- Bergamalı Kadri
Yukarıdakilerden hangisi XVI. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman’dan teşvikler gören şair, ilim ve sanat öncülerindendir?
I ve II |
I ve III |
I, III ve V |
III, IV ve V |
III ve IV |
XVI. yüzyılda Hayali ve Baki’nin Kanuni Sultan Süleyman’dan teşvikler görmesi, Bergamalı Kadri’nin Osmanlı Türkçesi grameri üzerine yazdığı “Müyessiretü’l Ulûm” isimli eserini Kanuni’nin veziri ve aynı zamanda sanatçıların hamisi Pargalı İbrahim Paşa’ya sunması bu durumu gösteren örneklerlerdir. Doğru yanıt E'dir.
14.Soru
Aşağıda sırasıyla verilen Osmanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesinde yapılan karşılaştırmalardan hangisi yanlıştır?
vir- < bir- |
toprak < tofrak |
adlu < adluk |
esrük < ösrük |
sekiz < sekkiz |
vir- < bir-, toprak < tofrak, esrük < ösrük, sekiz < sekkiz karşılaştırmaları doğrudur ancak Osmanlı Türkçesinde. “adlu” iken Çağatay Türkçesinde bu kelime “atlık” şeklindedir.
15.Soru
Eski Türkiye Türkçesinde âit, dair, dek, değin, doğru, göre, kadar, nazaran gibi son çekim edatlarından önceki isimlere gelen hâl eki aşağıdakilerden hangisidir?
Yalın |
Yükleme |
Bulunma |
Yönelme |
Ayrılma |
Kitabımızın 81. sayfasında işlevlerine değinilen bu ek yönelme ekidir. Bu nedenle çözüm D seçeneğidir.
16.Soru
Aşağıdaki eklerden hangisi ettirgenlik ekleri arasında gösterilemez?
+dAr |
+Ir |
+GUr |
+(I)t |
+Ur |
Ettirgenlik ekleri +Ar, +Ur, +dAr, +dUr, +GUr ve +(I)t ekleridir.
17.Soru
Dudak ünsüzlerinin çevresindeki düz ünlüleri yuvarlaklaştırması daha çok alınma kelimelerde görülür. Az sayıda Türkçe kökenli kelimede de yuvarlaklaşma örnekleri vardır.
Aşağıdakilerin hangisinde yuvarlaklaşmaya örnek bir kelime vardır?
dümbelek |
kese |
fikir |
fişenk |
dövlet |
"dövlet" sözcüğünde "dudak ünsüzlerinin yuvarlaklaşmasına uygun olarak ilk hecedeki "-de" "dö"ye dönüşmüştür. Doğru yanıt: E'dir.
18.Soru
I. Karacaoğlan
II. Gevheri
III. Köroğlu
IV. Aşık Ömer
Yukarıdakilerden hangisi 17. yüzyıl halk edebiyatı şairlerinden biridir?
I ve IV |
I, II ve IV |
I, II ve III |
III ve IV |
I ve II |
Köroğlu 16. yüzyılda yaşamış bir halk şairidir. Diğer şairler ise 17. yüzyıl halk edebiyatı şairleridir.
19.Soru
Aşağıdaki şairlerden hangisi şiirlerinde denizcilikle ilgili terim ve ifadeleri yaygın kullanarak edebi dile yeni bir anlatım gücü, söyleyiş güzelliği ve samimiyet katmıştır?
Lami |
Azeri İbrahim Çelebi |
Agehi |
Taşlıcalı Yahya |
Zati |
Bu yüzyılda Türk şiiri içinde Türkçenin gelişmesi ve olgunlaşması için yapılan başka bilinçli girişimler vardır. Agehi, şiirlerinde denizcilikle ilgili terim ve ifadeleri yaygın kullanarak edebi dile yeni bir anlatım gücü, söyleyiş güzelliği ve samimiyet katmıştır. Doğru yanıt C'dir.
20.Soru
Türkçenin diğer tarihi dönemlerinde olduğu gibi Eski Türkiye Türkçesinde de en işlek durumda olan isimden fiil türetme eki aşağıdakilerden hangisidir?
+Ar- |
+A- |
+lA- |
+dA- |
+(I)K- |
Kitabımızın 74. sayfasında verilen bilgilere göre doğru yanıt C seçeneğidir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ