XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı Final 10. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. Konusunu Arap edebiyatından alan ve mesnevi halinde ilk olarak İran edebiyatında işlenen bir hikâyedir.
II. Gazneliler devrinde Ayyukî adlı bir şair tarafından kaleme alınmıştır. İran edebiyatının diğer mesnevi konuları gibi yaygınlık kazanmamış ve Fars edebiyatında sürekli Ayyukî ile hatırlanmıştır.
III. Türk edebiyatında ilk defa XIV. yüzyılda Yusuf-ı Meddah tarafından mesnevi türünde işlendiği halde yaygınlaşmamıştır.
Yukarıda verilen bilgi aşağıdaki eserlerden hangisiyle ilgilidir?
Vamık u Azra |
Salaman u Absal |
Şah u Geda |
Cemşid ü Hurşid |
Varka ve Gülşah |
Konusunu Arap edebiyatından alan ve mesnevi halinde ilk olarak İran edebiyatında işlenen Varka ve Gülşah hikâyesi, Gazneliler devrinde Ayyukî adlı bir şair tarafından kaleme alınmıştır. İran edebiyatının diğer mesnevi konuları gibi yaygınlık kazanmamış ve Fars edebiyatında sürekli Ayyukî ile hatırlanmıştır. Türk edebiyatında ise ilk defa XIV. yüzyılda Yusuf-ı Meddah tarafından mesnevi türünde işlendiği halde yaygınlaşmamıştır.
2.Soru
Divan edebiyatının çok sayıda gazel yazan şairlerinden olmasının yanı sıra asıl şöhretini terkib-bendiyle yapmıştır. Edebiyat tarihinde haklı olarak iyi bir yer edinmesini sağlayan bu terkib-bentte; insanın yapısı, sosyal hayatın insan üzerindeki etkisi, sosyal dengesizlikler; toplumda çıkarcı ve şahsiyetsiz kişilerin durumu, adaletsizlik gibi konular işlenmiştir. Bu şair aşağıdakilerden hangisidir?
Ruhi |
Lamii Çelebi |
Mustafa Ali |
Nakkaş Ali |
Ali Şir Nevayi |
Divan edebiyatının çok sayıda gazel yazan şairlerindendir. Fakat asıl şöhretini terkib-bendiyle yapmıştır. Ruhî’nin edebiyat tarihinde haklı olarak iyi bir yer edinmesini sağlayan bu terkibbentte; insanın yapısı, sosyal hayatın insan üzerindeki etkisi, sosyal dengesizlikler; toplumda çıkarcı ve şahsiyetsiz kişilerin durumu, adaletsizlik gibi konular işlenmiştir.
3.Soru
XVI. yüzyılın en dikkat çekici mesnevi şairi olan ve mesnevi geleneği içinde özgün ve yerli konuları işleyerek üne kavuşan şair aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmed-i Rıdvan |
Taşlıcalı Yahya |
Lamiî |
Şemsettin-i Sivasî |
Gelibolulu Âlî |
Yüzyılın en dikkat çekici mesnevi şairi Taşlıcalı Yahya’dır. Mesnevi geleneği içinde özgün ve yerli konuları işleyerek üne kavuşmuştur. Yahya’nın hamsesi şu mesnevilerden oluşur: Gencine-i Raz, Şah u Geda, Usulname yahut Kitab-ı Usül, Yusuf u Züleyha, Gülşen-i Envar.
4.Soru
Fuzuli "Geldi burc-ı evliyâya pâdişâh-ı nâmdâr" diye kime seslenmiştir?
Akkoyunlu Elvend Bey |
Kanuni Sultan Süleyman |
Şah İsmail |
Ali bin Muhsin |
İbrahim Han Musullu |
1534 yılında Kanunî, Bağdat’ı fethettiğinde Fuzulî bu fethi tebrik amacıyla padişaha uzun bir kaside sunmuş ve sonunda da; “Geldi burc-ı evliyâya pâdişâh-ı nâmdâr” (Şanlı sultan, büyük velilerin yattığı Bağdat’a geldi) dizesini tarih düşürmüştür. Doğru yanıt B'dir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Şah İsmail’in eserlerinden biridir?
Gülşen-i Raz |
Mantıku’t- Tayr |
Mesnevi |
Manevî |
Dehname |
Şah İsmail’in eserleri şunlardır: Hatayî Divanı, Dehname ve Nasihatname. E seçeneği dışındaki seçeneklerde belirtilen eserler, Şah İsmail’e ait değildir. Doğru cevap E’dir.
6.Soru
Aşk mesnevilerinde ne tür olağanüstü masalsı unsurlar görülür?
Aşk mesnevilerinde görülen en yaygın motiflerden biri resmi görerek âşık olmama motifidir. |
Rüyada da hiç bir zaman resim görerek kahramanlar âşık olmazlar. |
Aşk mesnevilerinde zaman ve mekânın takdimi masalsı özellikler gösterir. |
Kahramanlar, birbirinden kopuk olan mekânlar arasında bir anda geçiş yapmazlar, |
Zaman son derece belirsizken mekân da olabildiğince geniş değildir. |
Aşk mesnevilerinde zaman ve mekânın takdimi masalsı özellikler gösterir.
7.Soru
Mesneviler şimdiye kadar farklı biçimlerde sınıflandırılmıştır. Mevcut çalışmalardan yararlanarak XVI. yüzyıl mesnevilerini içeriklerine göre dört başlık altında toplayabiliriz.
Aşağıdakilerden hangisi bu başlıklardan biri değildir?
Aşk ve Macera Mesnevileri |
Dinî ve Tasavvufi Mesneviler |
Tarihî ve Destanî Mesneviler |
Yerli ve Realist Mesneviler |
İran Kaynaklı Mesneviler |
Mesneviler şimdiye kadar farklı biçimlerde sınıflandırılmıştır. Mevcut çalışmalardan yararlanarak XVI. yüzyıl mesnevilerini içeriklerine göre dört başlık altında toplayabiliriz: Aşk ve Macera Mesnevileri, Dinî ve Tasavvufi Mesneviler, Tarihî ve Destanî Mesneviler, Yerli ve Realist Mesneviler.
8.Soru
Tevarih-i Âl-i Osman ve Âsafname adlı eserleri kaleme alan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
Kemal Paşazade |
Hoca Sadettin |
Gelibolulu Ali |
Lütfi Paşa |
Selaniki Mustafa |
Kanunî Sultan Süleyman devri sadrazamlarından olan Lütfi Paşa (ö.1564) da bu yüzyılda tarih yazan devlet adamlarından biridir. Devşirme olarak saraya giren Lutfi Paşa, çok önemli devlet hizmetlerinden sonra sadrazamlığa kadar yükselmiş, sonra da görgü ve bilgisini yansıtan tarihini yazmıştır. Tevarih-i Âl-i Osman adlı tarihinden başka, bir de vezirlerin el kitabı denilebilecek tarzda düzenlenmiş Âsafname’yi yazmıştır.
9.Soru
Lamiî Çelebi 1509'da kaleme aldığı ve karşılığında 30 akçelik maaş ve yevmiye bağlandığı eseri Hüsn ü Dil mesnevisini kime takdim etmiştir?
Kanuni Sultan Süleyman |
Yavuz Sultan Selim |
Vezir İbrahim Paşa |
II. Bayezit |
Serdefter İskender Çelei |
Lamiî Çelebi, şair ve yazar olarak II. Bayezit döneminde adını duyurmaya başlamışsa da asıl şöhretini Yavuz Sultan Selim döneminde kazandı. 1509’da kaleme aldığı Hüsn ü Dil adlı eserini Yavuz Selim’e takdim edince kendisine otuz akçelik yevmiye ve maaş bağlandı. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
10.Soru
Hicr öltürdi mini anglasam irdi munça
Dostlar yârdın ayrılmas idim ölgünçe
Yukarıda Babür'ün kaleme aldığı gazelin diliçi çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
Ayrılık yordu beni, böyle olacağını anlasaydım , ölene kadar yardan kopmazdım. |
Yorgunum dostlar, keşke ölene kadar yardan ayrılmasaydım. |
Hicran beni öldürdü dostlar, bilseydim böyle olacağını yardan ayrılır mıydım? |
Ayrılık beni bıktırdı artık, yarimi artık bırakmam asla! |
Ayrılık beni öldürdü, böyle olacağını anlasaydım dostlar, ölene kadar yardan ayrılmazdım. |
Hicr öltürdi mini anglasam irdi munça
Dostlar yârdın ayrılmas idim ölgünçe
Diliçi çevirisi: Ayrılık beni öldürdü, böyle olacağını anlasaydım dostlar, ölene kadar yardan ayrılmazdım.
11.Soru
"Eserlerini II. Bayezit adına tertip etmiştir. Anadolu ve Rumeli’de sancak beyliği görevlerinde bulunduktan sonra Edirne’de öldüğü bilinen şairin divanının yanı sıra İskendername, Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Rıdvaniyye ve Mahzenü’l -Esrar’dan oluşan hamsesi vardır."
Yukarıda anlatılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
Lamii |
Gelibolulu Ali |
Ahmed-i Rıdvan |
Şemsettin-i Sivasi |
Celili |
XVI. yüzyılın hamse şairlerinden Ahmed-i Rıdvan, eserlerini II. Bayezit adına tertip etmiştir. Anadolu ve Rumeli’de sancak beyliği görevlerinde bulunduktan sonra Edirne’de öldüğü bilinen şairin divanının yanı sıra İskendername, Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Rıdvaniyye ve Mahzenü’l-Esrar’dan oluşan hamsesi vardır. II. Bayezit’in şehzadesi Ahmet adına da Heft Peyker mesnevisini yazmıştır.
Doğru yanıt C'dir.
12.Soru
Bağdatlı Ruhi kaç yılında doğmuştur?
1535 |
1566 |
1587 |
1600 |
1603 |
Bağdatlı Ruhi 1535 yılında doğmuştur.
13.Soru
Eserlerini II. Bayezit adına tertip eden XVI. yüzyıl hamse şairi aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmed-i Rıdvan |
Taşlıcalı Yahya |
Lamiî |
Gelibolulu Âlî |
Şemsettin-i Sivasî |
XVI. yüzyılın hamse şairlerinden Ahmed-i Rıdvan, eserlerini II. Bayezit adına tertip etmiştir
14.Soru
Ahmed-i Rıdvan’ın ....'i 6308 beyitlik oldukça hacimli bir mesnevidir. Şair, eserini yazarken hem Nizamî’nin hem de Şeyhî’nin eserinden yararlanmıştır. Kimi olayları verirken Nizamî’ye kimilerinde ise Şeyhî’ye uymuştur. Şeyhî’nin planını, bir iki nokta dışında aynen uygulamıştır. Hatta mesnevi içindeki gazellerden çoğu ve terci-bent Şeyhî’ye naziredir.
Sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
Yusuf u Züleyha |
Leyla vü Mecnun |
Hüsrev ü Şirin |
Vamık u Azra |
Cemşid ü Hurşid |
Ahmed-i Rıdvan’ın Hüsrev ü Şirin’i 6308 beyitlik oldukça hacimli bir mesnevidir. Şair, eserini yazarken hem Nizamî’nin hem de Şeyhî’nin eserinden yararlanmıştır. Kimi olayları verirken Nizamî’ye kimilerinde ise Şeyhî’ye uymuştur. Şeyhî’nin planını, bir iki nokta dışında aynen uygulamıştır. Hatta mesnevi içindeki gazellerden çoğu ve terci-bent Şeyhî’ye naziredir.
Doğru yanıt C'dir.
15.Soru
Gûy u Çevgân adlı mesneviyi de hem aşk hem de tasavvuf konulu mesneviler arasında saymak mükündür. Mesnevi, gûy ile çevgân arasındaki ilişkiye dayanır. Gûy, sevgiliyi sembolize ederken, çevgân ise onun tarafından eziyet edilip kovulan ama her seferinde tekrar sevgilisine dönen âşığı karşılar. Bu eser aşağıdaki şairlerden hangisine aittir?
Lamiî Çelebi |
Ârifî |
Feridüttin Attâr |
Cinanî |
Bursalı Rahmî |
Lamiî Çelebi’nin Gûy u Çevgân adlı mesnevisini de hem aşk hem de tasavvuf konulu mesneviler arasında saymak mükündür. Fars şairi Ârifî’nin aynı adı taşıyan eserinden ilhamla alegorik bir tarzda yazılan mesnevi, gûy ile çevgân arasındaki ilişkiye dayanır. Gûy, sevgiliyi sembolize ederken, çevgân ise onun tarafından eziyet edilip kovulan ama her seferinde tekrar sevgilisine dönen âşığı karşılar. Doğru cevap A dır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi düğünleri konu edinen eserlerin genel adıdır?
Şitaiyye |
Selimname |
İşretname |
Surname |
Sergüzeşt |
Surnameler III. Murat’ın şehzâdesi Mehmet için 1582 yılında yapılan oldukça gösterişli sünnet düğünü, Gelibolulu Ali’nin Câmi’u’l-Buhur der-Mecalis-i Sur adlı 2775 beyitli eserinde bütün ihtişamıyla anlatılır. Âlî bu mesnevisinde 16 ayrı aruz kalıbı kullanmıştır.
17.Soru
Lamii'nin mesnevi şekliyle Kerbela faciasını anlattığı eseri aşağıdakilerden hangisidir?
Hüsn ü Dil |
Salaman u Absal |
Şehrengez-i Mevazı-ı Şerife |
Mehabib-i Dil-firib-i |
Maktel-i İmam Hüseyn |
Lamii'nin mesnevi şekliyle Kerbela faciasını anlattığı eseri Maktel-i İmam Hüseyn'dir. Doğru yanıt E'dir.
18.Soru
3 Nitekim şeyh-i pâk u kutb-ı zamân
Ayagına akar su gibi cihân
4 Halk-ı âlem duâsına muhtâc
Kubbeden var başında bir ulı tâc
Verilen dizeler hangi eserden alınmıştır?
Vamık u Azra |
Gül ü Bülbül |
Salaman u Absal |
Cemşid ü Hurşid |
Şah u Geda |
Mesnevi türü içinde yerli konulara yer vermesi bakımından Şah u Geda, bir dönüşümün ilk örneklerinden sayılır. Olayın mekânı İstanbul’dur. Ayasofya ve At Meydanı tasvirleri o dönem İstanbul’undan ayrıntılar sunar.
Tevemân-ı Mescid-i Aksâ Olan Meşhûr-ı Dünyâ Ayasofya’nun Tarîf-i Latîfidür
1 Şehr içinde sipihr gibi bülend
Var durur bir makâm-ı bî-mânend
2 Ayasofyadur ana nâm-ı şerîf
Olmaz anun gibi makâm-ı latîf
3 Nitekim şeyh-i pâk u kutb-ı zamân
Ayagına akar su gibi cihân
4 Halk-ı âlem duâsına muhtâc
Kubbeden var başında bir ulı tâc
......
Doğru yanıt E'dir.
19.Soru
"Bilgi vermeyi hedef alan ama bu işlemi bir üslup endişesi ve edebî incelikle yapmayı hedefleyen eserlerde kullanılır. Bu tarz eserlerde benzetmeler, alıntılar, mecaz, istiare ve seci gibi sanatlar yer alır. Bunlar, dili ve üslubu ağırlaştırmaktadır."
Yukarıda anlatılan üslup aşağıdakilerden hangisidir?
Bedii Üslup |
Şifahi Üslup |
İlmi Üslup |
Resmi Üslup |
Nesir Üslubu |
Bedii (estetik) üslup; Arapça, Farsça ve Türkçe kelime kadrosunun zengin imkânlarından yararlanılarak dolaylı anlatımı ön plana çıkaran, peş peşe gelen paralel cümlelerle süslü ve secili anlatımı tercih eden ve bu özellikleri yüzünden de kolay anlaşılamayan bir yapı sergiler. Âşık Çelebi ve Hasan Çelebi gibi tezkire yazarlarının, Hoca Sadettin gibi tarihçilerin eserlerinde Arapça, Farsça tamlamalarla ve secili ibarelerle örülü metinlere çok sık rastlanır. Şifahi (folklorik)üslup, konuşma diline dayanan üslup düzeyidir. İlmî üslup, bilgi vermeyi hedef alan ama bu işlemi bir üslup endişesi ve edebî incelikle yapmayı hedefleyen eserlerde kullanılır. Resmî üslup denilince devlet yazışmaları, kararlar, emirler, hukuk metinleri ve diplomatik belgelerin kaleme alındığı üslup anlaşılmalıdır. Bu üslubun dili sade, mantıklı ve inandırıcı olmalıdır. Nesir ise düzyazı anlamına gelmektedir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Bursalı Lamiî’nin mesnevileri arasında yer almaz?
Leyla ve Mecnun |
Vîs ü Ramin |
Şem ü Pervane |
Gûy u Çevgân |
Edhem ü Hüma |
Leyla ve Mecnun, Bursalı Lamiî’nin mesnevileri arasında yer almamaktadır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ