XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı Final 8. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
İskendername, Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Rıdvaniyye ve Mahzenü’l-Esrar’dan oluşan hamsesi bulunan şair aşağıdakilerden hangisidir?
Ahmed-i Rıdvan |
Taşlıcalı Yahya |
Lamiî |
Gelibolulu Âlî |
Şemsettin-i Sivasî |
XVI. yüzyılın hamse şairlerinden Ahmed-i Rıdvan, eserlerini II. Bayezit adına tertip etmiştir. Anadolu ve Rumeli’de sancak beyliği görevlerinde bulunduktan sonra Edirne’de öldüğü bilinen şairin divanının yanı sıra İskendername, Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Rıdvaniyye ve Mahzenü’l-Esrar’dan oluşan hamsesi vardır. II. Bayezit’in şehzadesi Ahmet adına da Heft Peyker mesnevisini yazmıştır.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Leyla vü Mecnun sahibi şairler arasında yer almaz?
Celilî |
Fuzulî |
Kadimî |
Sinan Behiştî |
Gelibolulu Mustafa Âlî |
Leyla vü Mecnun Leyla vü Mecnun sahibi şairler arasında yer almamaktadır.
3.Soru
XVI. yüzyılın hamse şairlerinden Ahmed-i Rıdvan eserlerini hangi Osmanlı padişahına tertip etmiştir?
Yavuz Sultan Selim |
II. Beyazıt |
Kanuni Sultan Süleyman |
II. Selim |
III. Murat |
XVI. yüzyılın hamse şairlerinden Ahmed-i Rıdvan, eserlerini II. Bayezit adına tertip etmiştir. Anadolu ve Rumeli’de sancak beyliği görevlerinde bulunduktan sonra Edirne’de öldüğü bilinen şairin divanının yanı sıra İskendername, Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Rıdvaniyye ve Mahzenü’l-Esrar’dan oluşan hamsesi vardır. II. Bayezit’in şehzadesi Ahmet adına da Heft Peyker mesnevisini yazmıştır.
4.Soru
Aşağıda adı geçen şairlerin hangisinin hasbihâl türünde eser yazdığı söylenemez?
Zatî |
Muyî |
Sevadî |
Safî |
Za‘ifî |
Zatî hasbihâl türünde eser yazmamıştır.?
5.Soru
Aşağıdaki şairlerden hangisinin tüm mesnevilerini dinî tasavvufi konular üzerine yazdığı söylenebilir?
Taşlıcalı Yahya |
Şemsettin Sivasî |
Celilî |
Lamiî |
Âhî |
Şemsettin Sivasî tüm mesnevilerini dinî tasavvufi konular üzerine yazmıştır.
6.Soru
16.yüzyılda nesir türünde Farsça ve Arapça yoğunluktaki kelimeler daha çok kendini göstermeye başlar. Aşağıda verilen kelimelerden hangisi akrabalığı temsil eden bir kavramdır?
Ravza |
Ney |
Ced |
Terane |
Piyale |
Ravza: Tarım ve bahçe
Terane,Ney:Kültürel kavram
Ced:Ata
Piyale:Kültürel kavramları ifade eder.Dolayısıyla doğru cevap C'dir
7.Soru
"Şair, tarihçi ve devlet adamıdır. 948/1541’de doğmuştur. Adı Mustafa, mahlası ise ilk zamanlarda Çeşmî'dir. Babası ticaret adamı Hoca Ahmet b. Abdullah’tır. Altı yaşında eğitime başlamış, Doğduğu yerde ve İstanbul’da birçok hocadan ders almıştır. Önceleri müderrisliğe meylederken daha sonraları idari hizmete yönelmiştir."
Yukarıda bahsi geçen şair aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Bağdatlı Ruhî |
Gelibolulu Mustafa Âlî |
Emir Ahmed-i Buharî |
Azmizade Haletî |
Molla Camî |
Şair, tarihçi ve devlet adamı olarak tanınan Âlî, 948/1541’de Gelibolu’da doğdu. Adı Mustafa, mahlası ilk zamanlarda Çeşmî, sonraları Âlî’dir. Gelibolulu Mustafa Âlî olarak anıldı. Babası ticaret adamı Hoca Ahmet b. Abdullah’tır. Altı yaşında eğitime başladı. Gelibolu’da ve İstanbul’da birçok hocadan ders aldı. Önceleri müderrisliğe meylederken daha sonraları idari hizmete yöneldi. Bu bilgilerden de anlaşıldığı üzere doğru cevap B şıkkıdır.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi aşk konusunun işlenmiş olduğu mesneviler arasında yer almaktadır?
Miratü’l-Ahlak |
Mirkatü’l-Eşvak |
Tuhfetü’l-Uşşak |
Mihr ü Vefa |
Şem ü Pervane |
XVI. yüzyılda yazılan mesneviler arasında çift kahramanlı aşk hikâyeleri büyük yer tutar. Bu tür mesnevilerin kahramanları kişiler olabileceği gibi kişileştirilmiş varlıklar da olabilir. Şairler çeşitli temsil ve istiareler kullanarak (alegori ve metafor), eserlerini çok katmanlı bir anlamsal yapıya büründürmek isteyebilirler. Aşk üzerine kurulmuş mesnevilerin başında konusunu kutsal metinlerden alan Yusuf u Züleyha gelir. Onun ardından sırasıyla Leyla vü Mecnun, Ferhad u Şirin ve Şem ü Pervane sıralanır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Lamii Çelebi'nin eseri değildir?
Şevahidü’n-Nübüvve |
Hüsn ü Dil |
Şerefü’l-İnsan |
Vîs ü Ramin |
Künhü'l-Ahbar |
Künhü'l-Ahbar, Gelibolulu Mustafa Ali'nin eseridir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dinî-tasavvufî mesnevilerin özelliklerinden biri değildir?
Manzum anlatımın revaçta olduğu bir ortamda asıl amaç estetik duyguları tatmin etmektir. |
Hadis, mevlit, hilye, dinî ve ahlakî öğretiler gibi konular işlenir. |
Mecaz ve sembol değeri kazanan dinî ve tasavvufî konular estetik bir çerçevede sunulur. |
Şemsettin-i Sivasî, Azerî İbrahim Çelebi, Güvahî, gibi şairler bu alanda eser vermiş şairlerdendir. |
Tasavvufun mahiyeti, kuralları, gündelik hayata yansımaları kıssalarla zenginleştirilerek mesnevi tarzında anlatılır. |
Mesnevi geleneği içinde hemen her konu işlenmiştir. Şiirin, daha doğrusu manzum anlatımın revaçta olduğu bir ortamda sadece estetik duyguları tatmin etmek için değil, aynı zamanda okuyucu ve dinleyicileri bilgilendirmek için de mesneviler yazılmıştır. İslam akaidinin kapsamı içinde yer alan didaktik konuların işlendiği mesnevilerin yanı sıra, İslam uygarlığı çerçevesinde oluşturulan birikimin de mesnevi nazım şekliyle ele alındığı bilinmektedir. İlkinde bilgi aktarımı esas olduğu hâlde ikincilerde mecaz ve sembol değeri kazanan konuların estetik bir çerçevede sunumu sözkonusudur. Osmanlı şiir geleneği içinde Hz. Peygamber’in söz ve davranışları (hadis), dünyaya gelişi ve peygamberliği (mevlit), beden yapısı ve karakteri (hilye) pek çok edebî eserin konusu olmuştur. Lamiî Çelebi, Behiştî ve Şemsettin Sivasî mevlit yazmıştır. Tasavvufun mahiyeti, kuralları, gündelik hayata yansımaları kıssalarla zenginleştirilerek mesnevi tarzında anlatılmıştır. XVI. yüzyıl divan şairleri sadece aşk ve macera konularını değil, dinî-tasavvufi konuları işlerken de Genceli Nizamî’nin yolunu takip ederler. Onun Mahzenü’l-Esrar’ı divan şairleri tarafından örnek alınır. Mahzenü’l-Esrar geleneğine bağlı mesnevilerde çerçeve hikâyelerde ve işleniş biçimlerinde ortaklıklar bulunur. Ortak hikâyelerin belli başlı kaynakları Kuran-ı Kerim, Mevlana’nın Mesnevi’si, Feridüttin Attar’ın Tezkiretü’l-Evliya’sı, Mantıku’t-Tayr’ı, Sadi’nin Gülistan ve Bostan’ı ve Fuzulî’nin Leylâ vü Mecnun mesnevisidir. Nizamî’nin Mahzenü’l-Esrar’ına nazire olarak kaleme alınan ve çoğu dinî, tasavvufî ve ahlakî hikâyelerden oluşan mesneviler, kaleme alındıkları çağ ve coğrafyada yaşayan insanlar arasındaki kültür birliğinin sürdürülmesine katkı sağlamıştır. Bu mesnevilerde genellikle anlatım sade, olay örgüsü basittir. Çünkü amaç öğüt vermek ve kıssadan hisse çıkarmak suretiyle hayat tecrübesini paylaşmaktır
11.Soru
"Şairin iki hamse oluşturacak kadar, yani ondan fazla mesnevisi vardır. Fettah-ı Nişâpûrî’den nesirle karışık nazmen tercüme ettiği Hüsn ü Dil ve Ali Şir Nevayî’den nazmen çevirdiği Ferhad u Şirin gibi eserleriyle Yavuz Sultan Selim’in ilgisini çekmiştir. Daha önce diğer Osmanlı şairlerince ele alınmayan mesnevi konularını işlemiştir; Salaman u Absal, Vamık u Azra, Veyse vü Ramin, Gûy u Çevgân gibi çift kahramanlı mesnevileri böyledir."
Sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
Gelibolulu Ali |
Lamii |
Celili |
Şemseddin-i Sivasi |
Taşlıcalı Yahya |
Bu yüzyılda önemli mesnevi şairlerinden biri de Bursalı Lamiî’dir. Şairin iki hamse oluşturacak kadar, yani ondan fazla mesnevisi vardır. Fettah-ı Nişâpûrî’den nesirle karışık nazmen tercüme ettiği Hüsn ü Dil ve Ali Şir Nevayî’den nazmen çevirdiği Ferhad u Şirin gibi eserleriyle Yavuz Sultan Selim’in ilgisini çekmiştir. Daha önce diğer Osmanlı şairlerince ele alınmayan mesnevi konularını işlemiştir; Salaman u Absal, Vamık u Azra, Veyse vü Ramin, Gûy u Çevgân gibi çift kahramanlı mesnevileri böyledir. Alegorik özelliklere sahip Şem ü Pervane adlı mesnevisi bu konuda Türkçe yazılmış ilk mesnevidir.
Doğru yanıt B'dir.
12.Soru
Kanunî ile Bakî’nin ilişkisi Osmanlı toplumundaki sanat-siyaset anlayışı açısından değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi doğru bir ifadedir?
Bu iki şairin Türk edebiyatı içindeki tezatlıklarını belirleyebilmek. |
Fuzulî ve Bakî’nin eserlerinin günümüze kadar gelmesini engellemek |
Bakî’nin söyleyiş mükemmelliği ve edası kendilerinden sonra |
Hepsi doğrudur |
Hiçbiri doğru değildir |
Bakî’nin söyleyiş mükemmelliği ve edası kendilerinden sonra
yetişen şairlerce örnek alınmıştır. Bu ifade doğru bir ifadedir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi “Sakîname” türünde eser yazmamıştır?
Taşlıcalı Yahya Bey |
Hayretî |
Fevrî |
Fuzulî |
Lâmiî |
Hayretî’nin mesnevi nazım şekliyle yazılmış bir “sakiname”si vardır. Bu konuda Fuzulî de Sakiname/ Heft Camisimleriyle bilinen kaleme almıştır. Fevrî’nin Sahbanameadlı sakinamesi ile Taşlıcalı Yahya Bey’in “sakiname”si dönemin bu konuda yazılmış önemli eserleri arasındadır.
14.Soru
Kişisel problemlerin dile getirildiği divan edebiyatı şiirlerine ne ad verilir?
Gazel |
Mersiye |
Müstezat |
Rubai |
Hasb-i hâl |
Kişisel problemlerin dile getirildiği örneklere ise hasb-i hâl tarzı şiir adı verilmiştir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir şehrin güzelliklerini ele alan şehrengizlerdendir?
Mesihî’nin Edirne Şehrengizi |
Zatî’nin Edirne Şehrengizi |
Camî’nin Manisa Şehrengizi |
Lâmiî’nin Bursa Şehrengizi |
Azizî’nin İstanbul Şehrengizi |
Lamiî, Bursa Şehrengizi’ni 1522 yılında yazmıştır. Şehrengiz, bir münacâtla başlar. Şair, Allah’ı ululadıktan sonra Hz. Peygamber’i över. Bundan sonra şair, eseri niçin kaleme aldığını açıklar: Dünya padişahının Bursa’yı ziyaret edeceği haberleri duyulmuştur. Şair bu vesileyle padişahı uzun uzun övdükten sonra bize onu adıyla da açıklar. On beş beyitlik giriş bölümünü Uludağ’ın övgüsü izler. Burayı çeşitli tasvirlerle anlatan şair, daha sonra dağdaki ve eteklerindeki suyu güzel kaynaklarla vadileri ve mesire yerlerini teker teker ele alır. Bunlar; Kırkpınar, Monla Alanı, Sarı Alan, Ab-ı Hayat Pınarı, Sultan Yaylası, Tekür Alanı, Elma Çukuru, Kestane Çukuru, Doğlu Baba Yaylası ve diğer yaylalardır. Bu bölümü medrese ve tekkeler izlemektedir: Daha önce dağ eteklerinin Hristiyan keşişlerince işgal edilmiş olduğunu söyleyen şair, yörede bilim ve tasavvufla uğraşanlara uygun yerler hazırlandığını belirtir. Şeyh Tacettin Dergâhı bunlardan biridir. Dağ etekleri, Kaplıkaya Vadisi, Çamlıca Ayazma, Musa Baba Meydanı, Gökdere Vadisi, Abdal Murad Alanı ve Sarnıç Alanı daha sonraki bölümlerin başlıklarıdır. Kale ve Pınarbaşı’nın tasviri bunları takib eder. Kale tasviriyle bakışını dış çevreden şehre yönelten şair, Bursa’daki padişah sarayını ve şehrin kenar semtlerini anlatır. Emir Sultan Külliyesinin tanıtımıyla devam eder. Şeyh Abdullatif el-Kudsî ve diğer şeyhler zikredildikten sonra Bursa’yı rüya şehir kılan diğer camiler anılır. Bursa camileri söz konusu edilince akla ilk gelen Ulu Cami olacaktır. Lamiî burayı “Bursa’nın göbeği” olarak tanımlar. Caminin nakış ustası olan Nakkaş Musa ile içindeki havuz da bu övgüden paylarını alır. Camiin güzel sesli müezzinleri de ayrı bir bölüm halinde zikredilmişlerdir. Bundan sonraki bölüm, Bursa’da türbesi olan padişahlara ayrılmıştır. Sultan Osman, Orhan Gazi, Sultan Murat, Yıldırım Bayezit, Süleyman Şah, Musa Çelebi, Sultan Mehmet ve II. Murat burada yatan padişahlardır. Bilindiği gibi Osmanlı padişahlarının mezarları, sadece Bursa ve İstanbul’dadır. Bu bölümü izleyen “mevize” başlıklı kısımda ise şair, dünyanın geçiciliğinden söz ederek şu mesajı vermek ister: Evreni titreten bu güçlü isimlere kalmayan ve onlara bir yarar sağlamayan dünyaya bel bağlama, bu dünyanın sonu ölümdür. Şehrin imaretlerini de şehrengizine konu yapan şair, Bursa’nın pazar ve çarşıları ile bezzâzistanı, çevredeki bağ ve bahçeleri de ihmal etmez. Tarih boyunca Bursa denince akla hep kaplıcaları gelmiştir. “Hüdayî Hamamlar” başlığı altında bunları ele alıp değerlendiren şair, bu bölümü takiben şehri geometrik dilimlere bölen akarsuları anlatır. Sıra Bursa’nın mevsimlere göre aldığı görünümlere gelmiştir.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Hasbihal ile ilgili doğru bir ifade değildir?
Safî, Hasbihâl’ini 1586 tarihinde yazar. 830 beyitlik bu mesnevi “feilâtün mefâilün feilün” vezniyle kaleme alınmıştır. |
Şair toplumun değişik kesimlerinden insanların durumu hakkında çeşitli bilgiler sunar. |
Kırk bölümden meydana gelir. |
Toplumsal aksaklıkları ve işini gereği gibi yapmayan kişilerin neden oldukları olumsuzlukları hicveder. Hasbihâl, benzer |
Kırk bölümde çeşitli görevlerde bulunan memurlar, askerler, vergi memurları, zabıtalar, müderrisler, kadılar, âlimler, hatipler, imamlar, müezzinler, vakıfta çalışanlar ve şeyhlerin iyi ve kötü özellikleri ayrıntılı olarak verilmez |
''Kırk bölümde çeşitli görevlerde bulunan memurlar, askerler, vergi memurları, zabıtalar, müderrisler, kadılar, âlimler, hatipler, imamlar, müezzinler, vakıfta çalışanlar ve şeyhlerin iyi ve kötü özellikleri ayrıntılı olarak verilmez'' ifadesi Hasbihal ile ilgili doğru bir ifade değildir?
17.Soru
Bağdatlı Ruhi kaç yılında ölmüştür?
1535 |
1566 |
1606 |
1621 |
1646 |
Bağdatlı Ruhi 1606 yılında ölmüştür.
18.Soru
XVI. yüzyılda Hüsrev /Ferhad ile Şirin’in aşkını konu edinen kaç adet mesnevi kaleme alınmıştır?
12 |
14 |
16 |
18 |
20 |
Sasani hükümdarlarından Hüsrev’in padişahlığı ve Şirin’le olan ilişkisi Şahname’de anlatılır. Bu konuyu bir aşk mesnevisi olarak işleyen ise Nizamî’dir. Nizamî, Şahname’deki tarihî olayların herkesçe bilindiği varsayımıyla Hüsrev’in aşkını hareket noktası almış, kahramanın öbür yönleri üzerinde fazla durmamıştır. Nizamî’nin Hüsrev ü Şirin’i İran edebiyatını olduğu kadar Türk edebiyatını da etkilemiştir. XVI. yüzyılda Hüsrev /Ferhad ile Şirin’in aşkını konu edinen on dört mesnevi kaleme alınmıştır.
19.Soru
Aşağıdaki padişahların hangisi döneminde Zatî''nin ünlü olduğunu söylemek mümkündür?
a
a.
c.
d.
e.
II. Bayezit |
Kanuni Sultan Süleyman |
III. Mehmet |
Yavuz Sultan Selim |
II. Selim |
II. Bayezit döneminde Zatî, ünlü olmuştur.
20.Soru
XVI. yüzyılın bilinen ilk Leyla vü Mecnun mesnevisi kim tarafından yazılmıştır?
Sinan Behiştî |
Kadimî |
Celilî |
Larendeli Hamdî |
Celalzade Salih |
XVI. yüzyılın bilinen ilk Leyla vü Mecnun mesnevisi Sinan Behiştî tarafından 1506 yılında yazılmıştır. Aynı konuyu işleyen Kadimî, Celilî, Sevdayî, Larendeli Hamdî, Celalzade Salih ve Halife’nin mesnevileri de günümüze ulaşmıştır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ