Anti-sosyal davranışların ortaya çıkmasına sebep olur.

Gelişimsel görev

Ödül çocuğa hak ettiğinde verilmeli, sadece görevini yapan çocuk gereksiz şekilde ödüllendirilmemelidir. Güzel bir söz, bir öpücük, başkalarının yanında övme gibi sosyal ödüller gerektiğinde sıklıkla uygulanabilmeli, buna karşılık maddi değeri olan ödüllere çok ender durumlarda başvurulmalıdır. Verilen söz tutulmalı ve ödül zaman geçirmeden uygulanmalıdır. Unutulmamalıdır ki takdir ve teşvik ödülden daha önemlidir. 

Geçiş ailesi: Dış görünüşü ile çekirdek aile tipinde olan ama benimsediği kavramlar ve sosyal yaşam ilkeleri açısından geleneksel kavramları sürdürme eğiliminde olan aile tipidir.

Belirsiz mesajlar savunucu iletişim kalıpları arasında yer almaz. Aksine kesin mesajlar bu grupta yer alır. Kesin mesajlar; -meli, -malı tarzında ifadelerdir. Karşısındaki kişinin farklılığını kabul edemez, kurallar onun için daha önemlidir.

Kişilerarası iletişimin bir örneği olarak eşler arası iletişim “iki ayrı dünya olan kadın ve erkeğin, karı koca birlikteliğinde dünyalarını birleştirme davranışları” dır. Böylesi bir davranış içine giremeyen eşlerin birbirini etkilemeleri mümkün olmayacaktır.

Yukarıda B, C, D ve E şıklarında verilenler ailenin yaşam döngüsü evrelerinin gelişimsel görevleridir. Oysaki A şıkkında verilen ‘evliliğe uyum’ psikolojik sorun alanları içinde sayılabilir.

Otoriter ailede yetişen çocuklar, sürekli eleştirildikleri için aşağılık duygusu geliştirebilirler.

İlişkiler: Ailede ilişkiler simetrik ve tamamlayıcı olabilir. Simetrik ilişkide eşitlik söz konusudur. Aynı zamanda yarışmacı olma riski de taşır. Tamamlayıcı ilişki ise, eşitliksiz ve farklılıkların olduğu ilişkidir. Örn. Eşlerden biri bağırıyorsa diğeri “alttan” alır. İlişki örüntüsünde bazen belirli aile üyelerinin üçüncü bir üyeye karşı koalisyon oluşturup birleştikleri gözlenir (üçgenleşme).

Homeostazis: Değişen çevresel şartlar karşısında ailenin dengesini koruyabilme becerisidir. Aileler bazı zamanlarda gelişime yönelik olarak sınırlarını zorlayarak temel yapısını değiştirmeyi (morfogenesis), bazı dönemlerde ise denge durumunu sürdürmeyi (morfostazis) tercih ederler. Örn. Aileler kriz dönemlerinde denge durumunu koruma yani morfostazis eğiliminde olurken, aileye yeni bireylerin katıldığı dönemlerde morfogenezis gözlenebilir.

Cinsellikte neyin normal olduğuna dair diğer insanların takdiri geçerli değildir. Cinselliği yaşayan kişilerin kendi rızaları ile yaşadıkları her şey onların normalidir. Oral sekste uyarılma kaynaklarından biridir. Olgunlaşmışlık göstergesi olduğu veya olmadığı kesin bir şekilde söylenemez.

Ailenin yapısını ve süreçlerini anlamamızda yardımcı olan sistem kuramında aileler, alt sistemlerden oluşan belli kurallara göre birlikte hareket eden ve sınırları olan bir sistem olarak görülür. Ailede her bir birey bir alt sistemdir; ayrıca anne-baba, çocuklar, anne-kız, baba-oğul gibi çeşitli alt sistemleri de içermektedir. Sistem kuramı sadece davranış bilimlerinde değil fizik, sosyal bilimler, biyoloji gibi pek çok alanda kullanılmaktadır. Bu kurama göre sistem, onu oluşturan parçaların toplamından daha fazlasını ifade eder. Aileye anne, baba ve çocuklardan oluşan bir sistem olarak baktığımızda; ailedeki bireylerin ve alt sistemlerin birbiri ile kurduğu karmaşık iletişim düzenekleri göz önüne alındığında aile kavramına ne denli geniş bakmamız gerektiği ortaya çıkar. Aile aynı zamanda ait olduğu akraba sisteminin ve yaşadığı toplumun alt sistemidir. Aşağıda aile sisteminin özellikleri ele alınmıştır.

Etkili bir disiplin oluşturabilmek için, çocuğa özgürlük sınırlarının neler olduğu önceden söylenmelidir. Disiplinin amacı düzenli, tutarlı ve sorumlu davranış alışkanlıkları kazandırmak olmalıdır.

Bütünsellik

Dengesiz ve Tutarsız Aile Tutumu

Anne-babanın dengesiz ve kararsız tutumu çocuğun eğitimini ve gelişimini olumsuz açıdan etkiler. Buradaki dengesizlik ve tutarsızlık anne-babanın görüş ayrılığından olabildiği gibi anne veya babanın gösterdikleri değişken davranış biçiminde de görülebilir. Anne-babanın çocuğun yanında çocuk konusunda birbirlerini eleştirmeleri, birinin olumlu yaklaşımı diğerinin olumsuz tutumu ya da taraflardan birinin çocuğu kayırması, çok sık rastlanan yanlışlarındandır. Bu durumda çocuk, hangi koşulda nasıl davranacağını bilemez. Hangi davranışın uygun olan davranış, hangisinin uygun olmayan davranış olduğunu kestiremez. Çünkü uygunluk davranışının niteliğine göre değil ebeveynin ruh durumuna göre değişmektedir. Bu da önceleri çocuklukta bazı iç çatışmaların, huzursuzlukların, ardından da dengesiz ve tutarsız bir yapının oluşmasına sebep olabilir.

Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocukların özellikleri:

• Aşırı isyankar ya da aşırı boyun eğici olabilirler.
• Kaygılı, güvensiz bir kişilik sergileyebilirler.
• Büyüdüklerinde karşısındaki insanlara zor güvenirler.
• Tutarsız bir kişilik sergilerler.
• Karar vermekte güçlük yaşarlar.

Otoriter bir ailede yetişen çocukların özellikleri:
• Stresli, tedirgin çocuklardır.
• Kendine olan güveni hemen hemen yok gibidir.
• Sessiz, çekingen, başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır.
• Sürekli eleştirildiği için aşağılık duygusu geliştirebilir.
• Dıştan denetimlidirler. Kendi başlarına karar veremezler dışarıdan birilerinin onu
yönlendirmesini beklerler.
• Tam tersi çocuk isyankârda olabili

Ailelerin bazı zamanlarda gelişime yönelik olarak sınırlarını zorlayarak temel yapısını değiştirmelerine morfogenesis adı verilir.

Akran zorbalığı, zorbalığa maruz kalan kişiye yönelik sergilenen eylemin niteliğine bağlı olarak ikiye ayrılır. Bunlar doğrudan zorba davranış ve dolaylı zorba davranış olarak adlandırılır. Vurmak, itmek, hakaret etmek, düşmanca hareket etmek ve korkutmak gibi dışarıdan doğrudan gözlenebilecek eylemler doğrudan zorba davranış kategorisine girerken gruptan dışlamak, arkadaş ilişkilerini bozmak, görmezlikten gelmek gibi dışarıdan gözlenmesi zor olabilecek eylemler dolaylı zorba davranışlar arasında sayılır. Dolayısıyla A seçeneğindeki gruptan dışlanmak eylemi diğerlerinden farklıdır. 

Psikosomatik aileler 

Kişilerarası iletişim açık ve savunucu olarak ikiye ayrılır. Eşlerden biri ya da ikisi, karşısındaki suçlayıcı tutum içine girdiğinde savunucu iletişim gelişir ve çatışma ortaya çıkar. Açık iletişim tarzında tartışma görülmez. Bir iletişim ortamında kişilerden birisi aşağıdaki altı tavırdan birini sergilediğinde karşısındaki savunucu iletişim kurmaya itmiş olur, yani çatışmaya yol açar:
1. Yargılayan mesajlar: Bu tür mesajlar karşısında eş ya geri çekilir, ya kendisi de eleştiriye başlar
ya da savunuculuk artar.
• eleştirme, isim takma, suçlama, küçümseme (“beni hiç düşünmüyorsun”, “kendinden başka
kimseyi dinlemiyorsun”, “tembelsin, hep kendi istediklerin yapılsın istiyorsun”, “yalnız
kendini düşünüyorsun”, “aptalın tekisin, bir işi beceremiyorsun”),
• sorguya çekme, soruşturma (bütün gün neredeydin, bütün gün ne yaptın, sürekli kiminle
konuşuyorsun),
• övme (“kıyafetin muhteşem”),
2. Kontrol eden mesajlar: Bu tür mesajlar otoriter, tehditkar, dinleyenin kontrol edilmeye ihtiyacı
olduğunun düşünüldüğü, dinleyenin yetersiz algılandığına dair bir tavır içerir.
• yöneten, hükmeden, emreden (“sana söylediğimi yap”, “ben böylemi yaptım düzelt onu”,
“annenler bu eve giremez”),
• uyaran, tehdit eden, cezalandıran (“kapıdan çıkarsan bir daha giremezsin”, “bir daha geç
kalırsan kapının açılmasını bekleme”, “tartışma bitmiştir”),
• ahlak dersi veren, akıl öğreten (“iyi bir anne her zaman çocuğunun başındadır”, “kendine bir
hobi bul”)
3. Stratejik mesajlar; açıkça ifade edilemeyen bir amaç için karşısındaki kişiyi yönlendirmeyi
amaçlayan mesajlardır. Mesaj hedefine ulaşırsa sorun çıkmaz ancak eş altındaki amacı anlar ve
karşı çıkarsa sorunlar ortaya çıkacaktır.

• sözsüz manipülasyon (surat asma, küsme, iç çekme, diğerini dinlemeyip televizyon
seyretmeye gazete okumaya devam etmesi)
• sözlü manipülasyon (“beni seviyorsun değil mi…o zaman şu işi halleder misin benim için”)
4. Nötr mesajlar; duygusal yakınlık ya da çatışmadan uzaklaşmayı, kaçınmayı amaçlayan
mesajlardır.
• uzaklaştırmak, saptırmak (“bu gün tartışmak istemiyorum”, “konuyu değiştirebilir miyiz
lütfen”)
• aldırmamak, baştan savmak, telaşlanmak (“hıım ne diyordun”, “sonra konuşsak”, “tamam
hallederiz”, “dinleyemem çok acelem var”)
• yatıştırma, özür dilemek, teselli etmek, sempati göstermek (“hepsi geçecek tatlım”, “tamam
ağlama güçlü ol”, “aynı şeyi bende hissetmiştim”)
5. Üstünlük taslayan mesajlar: Bu tür mesajlar ben bilirim, ben haklıyım, beni dinlemelisin iletileri
gönderir. Karşısındaki kişiyi sorunlarını anlama ve çözme yetisini geliştirmekten yoksun bırakır
ya da çatışma yaratır.
• öğüt verme, tavsiye etme (“bu adamdan sana hayır gelmez bırak gitsin”, “sabahları daha
erken kalkmalısın”, “biraz canlanıp kendine bakmalısın”)
• teşhis koyma (“uykunu alamadığın için hırçınsın”, “aynı annene benziyorsun”, “senin
sinirlerin bozuk”)
6. Kesin mesajlar; -meli, -malı tarzında ifadelerdir. Karşısındaki kişinin farklılığını kabul edemez,
kurallar onun için daha önemlidir.
• ikna edici (“itirazın anlamı yok bu iş bu gün bitirilmeli”)
• nutuk çeken (“bir kadın her zaman önceliğini evine vermelidir”)
• tartışan (“bunun başka açıklaması yok”, “ailen konusunda haklı olduğumu biliyorum”)