Yanıt Açıklaması: “23 Eylül 1846 tarihinde ve Le Verrier’in hesapladığı koordinatların belirttiği uzay bölgesinde Güneş’in bir gezegeni bulunuyor mu?” sorusu, "Gözleme yol açan soru çeşitleri" konu başlığı altında belirtildiği üzre, "t anında (zamanında) ve u yerinde (uzay bölgesinde) F nesne-dizgesi türünden bir nesne dizgesi var mı? şeklindedir.

Yanıt Açıklaması:

Philip Stuart Kitcher’ in birleştirici açıklama modeli, Friedman’ınkinden farklı olarak yalnız düzenlilikler ve yasaların değil, yalın olguların da açıklamasını sağlar. Açıklamaların birleştirici gücü ise, ortak açıklayan-önermelerin (başka bir deyişle aksiyomların) sayısının azlığı değil, açıklamaların dayandığı çıkarım tiplerinin sayısının azlığı ve bu az sayıda çıkarım tipine ait çıkarımların toplam sonuçlarının sayısının büyük olması ile tanımlanır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması:

Bilim felsefesinde, bilim insanlarının niye-sorularına yanıt olarak yaptıkları açıklamaları betimlemek amacıyla farklı bilimsel açıklama modelleri ortaya konulmuştur. Bu modeller sırasıyla yasacı, birleştirici, pragmatik ve nedensel-mekanik açıklama modelleridir. ilk üç model epistemik (bilgisel), sonuncusu da (Wesley C. Salmon tarafından) ontik (varlıksal) olarak nitelenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Gözlem, bir gözlem önermesinin ifade ettiği bilgiye erişmeyi sağlayabilen bir fiziksel yöntem biçimidir. Gözlemle sınanan gözlem önermesi, gözlem sonucunda doğrulanırsa, bu önermenin karşılığı olan bir olgu bulunur. Bu olgu gözlem önermesini doğru kılar.

Yanıt Açıklaması: Hipotez kurma ve çıkarım bilimsel yöntemde düşünsel işlem örnekleridi.r

Yanıt Açıklaması: Nesne dizgesinin belirli bir yerde ve zamanda var olup olmadığına ilişkin sorular “t zamanında u yerinde F nesne dizgesi türünden bir nesne dizgesi var mı?” şeklindeki sorulardır. Bu yüzden verilen örnek bu tip bir soru örneğidir.

Yanıt Açıklaması: Gerekçelendirme koşulu metodolojik ve epistemolojik olmak üzere iki ayrı açıdan ele alınabilir: Metodolojik açıdan bakıldığında, bilim felsefesinin amacı, bilim insanlarının kabul ettikleri bilimsel önermelerin bilimsel gerekçelerini araştırıp gün ışığına çıkarmaktır. Bu gerekçeler gözlem önermeleri ile öbür bilimsel önermeler için farklıdır. Nitekim kabul edilmiş bir gözlem önermesinin kabulünün bilimsel gerekçesi, o önermenin gözlem ve/veya deneyle doğrulanmış olmasıdır. Öte yandan t gibi bir zaman anında kabul edilen gözlem-önermesi-olmayan bir bilimsel önermenin kabulünün gerekçelendirilmesi ilk bakışta şöyle betimlenebilir. İlgili bilim insanları topluluğu, t zamanında belli bir bilimsel yöntemi ve bu bilimsel yöntem gereği geçerli olan çıkarım kurallarını benimser. Bu kuralların bazıları tümdengelimsel mantık kuralları olmakla birlikte, bazıları öyle değildir. Nitekim gözlem ve/veya deneye dayanan bilimlerde kabul edilen gözlem-önermesi-olmayan önermelerinin birçoğu, doğrulanmış gözlem önermelerinin tümdengelimsel değil tümevarımsal sonuçlarıdır.

Yanıt Açıklaması:

Sıralama bağıntısı yansımalı (refleksif) ve bakışımlı (simetrik) olup, geçişli (transitif) değildir. Bağıntı yansımalıdır, çünkü her renk tonu kendine benzer. Bağıntı bakışımlıdır, çünkü bir renk tonu ikincisine benzerse, ikincisi de birincisine benzer. Bağıntı geçişli değildir, çünkü bir renk tonu ikincisine, ikincisi üçüncüsüne benzerse, birincisi üçüncüsüne benzemeyebilir. Nitekim mavi tonlar mor tonlara, mor tonlar kırmızı tonlara benzemesine karşın, mavi tonlar kırmızı tonlara hiç benzemez. Ama ardı ardına gelen renk tonları birbirine benzediğinden bir sıralama bağıntısı oluştururlar. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ünitenin "Aralık ölçeği" başlığında değinildiği üzere, "sıcaklık" niceliği aralık ölçeğindedir.

Yanıt Açıklaması:

Gözlem kavramına ilişkin bilim felsefesinde birbiriyle ilişkili metodolojik, ontolojik ve epistemolojik sorunlarla karşılaşıyoruz. Bu sorunlar ise (a) bilimsel gerçekçilik görüşünü savunanlar ile (b) bu görüşe karşı çıkan pozitivist ve deneyci görüşleri, kısaca gerçekçilik-karşıtlığı görüşünü, savunanlar arasında tartışmalara yol açmıştır. Başlıca sorunlar şunlardır.
(i) Metodolojik sorunlar: Hangi türden bilimsel işlemler gözlem sayılabilir? Hangi olaylar gözlemlenebilir? Sözgelişi Örnek 4’teki manometre ibresinin 1 atmosfer işaretli çizginin hizasında durması olgusu her iki görüşte gözlemlenebilir sayılmasına karşın, gazın 1 atmosfer basıncında olması olgusu yalnız (a) görüşünde gözlemlenebilir sayılır. Nitekim manometre (a) görüşünde gözlem aygıtı sayılırken, (b) görüşünde sayılmamıştır.
(ii) Ontolojik sorunlar: Gözlemlenebilir şeyler (nesne dizgeleri, olay ve olgular) varlık sayılabilir mi? (a) görüşünde olanlar bu soruyu olumlu olarak, (b) görüşünde olanlar olumsuz olarak yanıtlamıştır.
(iii) Epistemolojik sorunlar: Gözlemsel bilgi, yani gözlemle doğrulanmış gözlem önermelerinin ifade ettiği bilgi ile gözlemsel-olmayan önermelerin ifade ettiği bilgi arasında kesin fark bulunur mu? Gözlem önermelerinin doğrulanması ile gözlemsel olmayan önermelerin pekiştirilmesi arasında fark kesin mi? Gözlem önermelerinin ifade ettiği bilgi, gözlemsel-olmayan önermelerin, özellikle teori öğesi kapsayan önemelerin, ifade ettiği bilgiden bağımsız olabilir mi?

Doğru cevap E'dir.