Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2 Ara 3. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Uygur Türkçesinde toplam kaç ünlü bulunmaktadır?
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
Uygur Türkçesinde toplam sekiz ünlü bulunmaktadır.
2.Soru
I. “deptu” kelimesi “demiş” anlamındadır.
II. “eriñ” kelimesi “kocan” anlamındadır.
III. “Xudayim” kelimesi “Buradayım” anlamındadır.
Yukarıda numaralandırılmış ifadelerden hangisi “Xudayim buyursa men seniñ eriñ, deptu.” cümlesi ile ilgili olarak doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız III |
II, III |
I, II |
I, III |
“Xudayim buyursa men seniñ eriñ, deptu.” cümlesinde “deptu” kelimesi “demiş” anlamındadır, “eriñ” kelimesi “kocan” anlamındadır. “Xudayim” kelimesi ise “Hüdam, Tanrım, Allah” anlamındadır.
3.Soru
“Aldamçi” kelimesinin Türkiye Türkçesine göre karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
Niçin |
Uyanık |
Dost |
Hilekar |
Çoktan |
“Aldamçi” kelimesinin Türkiye Türkçesi karşılığı “hilekar” dır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kültigin ve Bilge Kağan adına konulan kabir taşlarındaki yazıların esasına dayanır?
Uygur yazı |
Sümer yazı |
Runik yazı |
Latin yazı |
Yakut yazı |
Türk diliyle yazılan en eski yazma hatıralar “Runik” yazısı, kısmen de Uygur yazısıyla yazılmıştır. Runik yazı ilk kez Orhun nehri boyunda bulunan Kültigin ve Bilge Kağan adına konulan kabir taşlarındaki yazıların esasına dayanır. O yazılardan anlaşıldığı kadarıyla, V. asırlarda Türklerin büyük ve güçlü devletlerinin olduğu, anlaşma dili olarak da Türkçenin sayıldığıdır.
5.Soru
“Yelpünüp ötken tañ şamalliri” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Yok olup giden sabah uykuları |
Bağırarak öten sabah kuşları |
Esip geçen seher rüzgârları |
Kızıp üzülen genç sevgililer |
Esip gürleyen akşam rüzgârları |
“Yelpünüp ötken tañ şamalliri” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “Esip geçen seher rüzgârları” şeklindedir.
6.Soru
I. Dokuz ünlü vardır.
II. “? – ?” harfi kelimedeki ünlülerin kalınlık-incelik durumuna göre “ku, kü” şeklinde okunur.
III. Tatar Türkçesindeki “a, u, ü, ı ve i” sesleri Türkiye Türkçesindeki gibidir.
Yukarıda numaralandırılmış ifadelerden hangileri doğrudur?
Yalnız I |
Yalnız II |
I, III |
II, III |
I, II, III |
Tatar Türkçesinde dokuz ünlü vardır. Tatar Türkçesindeki “a, u, ü, ı ve i” sesleri Türkiye Türkçesindeki gibidir. “? – ?” harfi kelimedeki ünlülerin kalınlık-incelik durumuna göre “yu, yü” şeklinde okunur.
7.Soru
Hangisi aşağıdaki metnin Latin harflerine doğru çevirisidir?
Aqıllıq uylap turğıçe, axmaq sodın ozup ötüptü. |
É qıllıq oylap torğiça ahmaq sudun uzup otuptu |
Éqilliq oylap turğiçe, exmeq sudin üzüp ötüptü. |
Eqıllıq uylap türgiçe exmaq suvdin özüp ötüptu. |
Aqilliq oylap turğiça ahmaq sudın uzup ötüpto. |
Bu soruda sorulan cümle Uygur Türklerince “Akıllı düşününceye kadar, ahmak suyu yüzerek geçer.” anlamında kullanılan bir atasözüdür.
8.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi büyük ünlü uyumuna uymaktadır?
keltürüş |
layaqetlik |
qolida |
Xenzuçe |
béliqlarni |
Seçeneklerdeki layaqetlik (a-a-e-i), qolida (o-i-a), Xenzuçe (e-u-e) ve béliqlarni (é-i-a-i) kelimelerinde kalınlık-incelik bakımından uyumsuzluk vardır. Ancak keltürüş (e-ü-ü) kelimesindeki tüm ünlüler incedir ve büyük ünlü uyumuna uymaktadır.
9.Soru
“Kelgüsige uruq terer” cümlesindeki “kelgüsige” kelimesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Geleceğe |
Kaldığında |
Geldiğinde |
Kalacaksa |
Gelmeyince |
“Kelgüsige uruq terer” cümlesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “Geleceğe tohum eker.” şeklindedir. Dolayısıyla “kelgüsige” kelimesinin karşılığı “geleceğe”dir.
10.Soru
Aşağıdaki ifadelerden hangisi “yezmiğaysiler” kelimesi ile ilgili olarak doğrudur?
İstek kipi ve çokluk 2. şahıs eki bulunmaktadır. |
Emir kipi ve teklik 2. şahıs eki bulunmaktadır. |
Olumsuzluk eki bulunmaktadır. |
Gelecek zaman eki ve teklik 1. şahıs eki bulunmaktadır. |
Gereklilik kipi bulunmaktadır. |
Yazmayasınız anlamındaki “yezmiğaysiler” kelimesinde istek kipi ve çokluk 2. şahıs eki bulunmaktadır.
11.Soru
Türkiye Türkçesindeki “haber” kelimesinin Uygur Türkçesindeki karşılığı nedir?
Habér |
Xever |
Xeber |
Hever |
Xaber |
xever: haber.
12.Soru
"Qutuluş yolida sudek aqtı bizniñ qanimiz" cümlesi aşağıdakilerden hangisinin Uygur Türkçesi karşılığıdır?
Yaşasın, bin yaşasın parlasın istikbalimiz |
Şimdi hiç kirletmeyiz çünkü Türktür namımız |
Yurdumuz biz yüz gözünü kan ile temizledik |
Bir nefes hem oldu yar himmetimiz sen için |
Kurtuluş yolunda su gibi aktı bizim kanımız |
"Qutuluş yolida sudek aqtı bizniñ qanimiz" cümlesinin karşılığı; "Sen üçün ey yurtimiz bolsun fida bu canimiz” dır.
13.Soru
Aşağıdaki metnin ilk kelimesinin anlamı nedir?
Ey pendim (nasihatım) |
Efendi (Nasrettin Hoca) |
Ebe |
Abla |
Apandis |
Metin bir Nasrettin Hoca fıkrasının giriş kısmıdır. Nasrettin Hoca, Uygur Türkleri arasında Ependi adıyla bilinir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Şerh-i Şikeste Destanı’nın yazarıdır?
Kalender |
Mir Hasan Saburi |
Abdürrahim Nizari |
Molla Şakir |
Seyid Muhammed Kaşi |
Şerh-i Şikeste Destanı’nı yazan Seyid Muhammed Kaşi’dir.
15.Soru
Türkiye Türkçesiyle karşılaştırıldığında Tatar Türkçesinde kullanılan ünsüzler ile ilgili Aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Türkçe asıllı sözlerin başındaki bütün g’ler Tatar Türkçesinde k’dir. |
Türkçe kelimelerin başındaki d’ler Tatar Türkçesinde t’dir. |
Türkçe kelimelerin içindeki b’ler Tatar Türkçesinde v’dir. |
“var-, ver-, var” sözlerindeki kelime başı v- sesi, Tatar Türkçesinde b-’dir. |
İki ünlü arasında kalan p’ler b olur. |
Türkiye Türkçesiyle karşılaştırıldığında Tatar Türkçesinde kullanılan ünsüzler ile ilgili şu özellikleri tespit edebiliriz: 1. Türkçe asıllı sözlerin başındaki bütün g’ler Tatar Türkçesinde k’ dir: kil- (gel-), kür- (gör-), köl- (gül-), kül (göl), kilån (gelin). 2. Türkçe kelimelerin başındaki d’ler Tatar Türkçesinde t’dir: tav (dağ), tuy- (doy-), timår (demir), tål (dil), tugız (dokuz). 3. Kelime başındaki b’ler bazı sözlerde m’dir: miñ (bin), min (ben), min- (bin-), muyın (boyun), mıyık (bıyık), minçål (bencil), moñ (bun- sıkıntı). 4. “var-, ver-, var” sözlerindeki kelime başı v- sesi, Tatar Türkçesinde b-’dir: “bar-, bir-, bar”. 5. İki ünlü arasında kalan p’ler b olur: yabış- (yapış-), tibåş- (tepiş-), übåş- (öpüş-).
16.Soru
Hangi kelimede benzeşme olayı bulunmaktadır?
Кич булсa, күлнeң кaйбeр урыннaрындa, өeлeп-өeлeп үскән кaмышлaр aрaсындa, төрлe су кoшлaры, төрлe тaвышлaр бeлән кычкырып, чутылдaшып, тирә-якны яңгырaтып тoрaлaр...
урыннaрындa |
aрaсындa |
кoшлaры |
кычкырып |
яңгырaтып |
Çokluk eki diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Tatar Türkçesinde de +lAr’dır: kitaplar, bolıtlar (bulutlar), başkalar. Tatar Türkçesinde çokluk eki -lar, -ler burun ünsüzleri m, n ve ñ’den sonra gelirse -nar,-ner biçimine girer: urmannar (ormanlar), kiyimner (giyimler), tañnar (tanlar). Bu metinde урыннaрындa kelimesi şöyle oluşmuştur: urın+lar+ı+n+da. Görüldüğü gibi burada benzeşme söz konusudur.
17.Soru
“Alarnı yeş ressam yasagan” latince cümlesindeki yeş hangi anlama gelmektedir?
Yaşlı |
Genç |
Büyük |
Ünlü |
Başarılı |
Bu cümledeki “yeş” kelimesi türkçede genç olarak kullanılmaktadır.
18.Soru
Aşağıdaki metinde hangi hâl eki bulunmaktadır?
Тoрмыш иптәшeгeзнeң xәлләрe ничeк?
bulunma |
belirtme |
yönelme |
ilgi |
eşitlik |
Tatar Türkçesinde ilgi hali için +nIñ biçiminde kullanılır. Buradaki verilen metinde ikinci kelimenin sonunda ilgi hali eki bulunmaktadır.
19.Soru
Türkiye Türkçesinde iç sesteki “b” ünsüzü, Uygur Türkçesinde aşağıdakilerden hangisidir?
p |
v |
ç |
m |
f |
Türkiye Türkçesinde iç sesteki b ünsüzü, Uygur Türkçesinde v’dir: çivik (çubuk), çiviş (çebiş), sevir (sabır), elvette (elbette), etivar (itibar).
20.Soru
I. ? ? – B b
II. ? ? – H h
III. ? ? – E e
IV. ? ? - Z z
Yukarıda eşleştirilmiş Uygur Türkçesi Kiril alfabesinde bulunan harfler ile Latin alfabesindeki karşılıklarından hangileri doğrudur?
Yalnız III |
I, II |
II, IV |
I, III |
I, III, IV |
“? ? – B b” , “? ? – E e” ve “? ? - Z z” şeklindeki eşleştirmler doğrudur. Ancak Uygur Türkçesi Kiril alfabesindeki “? ?” harfinin Latin alfabesindeki karşılığı “N n” harfidir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ