İlk iki kalkınma planında çevre sorunlarına ve çözümlerine ilişkin hiçbir politika, hedef veya ilkeye rastlanmadığı belirtilmelidir. Türkiye’de, “Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı” ile birlikte (1973-1977), çevre sorunlarına yönelik politika belirleme yönünde ilk adımlar atılırken, çevre örgütlenmesi ve çevre tüzesinin oluşturulması yönünde de tartışmalar başlamıştır.

Bütün bunlara karşın, örneğin, “küresel ısınmaya bağlı küresel iklim değişikliği” olgusunun tek başına ele alınarak çözülebilecek bir sorun olarak görülmesi yaklaşımı devam etmektedir. Benzer bir başka örnek Kyoto Protokolü tartışmalarında yaşanmaktadır: Kyoto Protokolü ile yürütülmeye çalışılan süreçte, hayatın vazgeçilmez ögesi olan soluduğumuz hava ve onu içinde barındıran atmosfer, alınır-satılır bir mala dönüştürülmeye çalışılmaktadır.

Birleşmiş Milletler, 1972 Stockholm Konferansı’ndan önce bazı uzmanlık kuruluşları kanalıyla çevre sorunları ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilenmeye başlamıştır. BM’ye bağlı bu uzmanlık kuruluşları, UNESCO, FAO ve WHO’dur. Stockholm Konferansı sonrasında ise doğrudan çevre işleri ile ilgili ve uluslararası çevre yönetiminden sorumlu kurum olarak UNEP kurulmuştur. 1972 sonrası UNDP ve Avrupa Konseyi gibi kuruluşlar oluşturulmaya devam edilmiştir. UNICEF uluslararası çevre politikalarını belirleyen kuruluşlardan değildir.

Türkiye’de çevre politikalarının oluşturulması ve çözüm önerilerine yönelik en önemli çalışma ve politika belgesi "Ulusal Çevre Eylem Planı" dır. Doğru cevap B'dir.

1972’de İsveç’in Stockholm kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve İnsan Konferansı’nın sonunda, çevre sorunları ve çevrenin korunması konusunda çok önemli bir bildiri yayınlanmıştır.

 Çevre tüzesinden hali hazırda sorumlu olan kurumlar    Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı'dır.

Çevre sorunu, kapitalist sistemde de, sosyalist sistemde de aynı nitelikte ve önemdedir. Bu görüşe göre, farklı gelişme ve sanayileşme düzeyinde, farklı nüfus yoğunluğunda, kentleşme derecesinde, coğrafya ve iklim koşullarındaki ülkeler birbirine benzemezler. Ama ekonomik sistemlerin, siyasal rejimlerin ve ideolojilerin çevre açısından önemli rolü olduğu söylenemez. Bu görüşe göre kamu mülkiyetindeki sanayi işletmelerinin, çevreyi özel kuruluşlardan daha az kirlettiği yaklaşımı ortaya çıkabilir ki bunu kabul etme olanağı yoktur. Fransız toplumbilimcisi H. Chombart de Lauwe da, “... Bunalımlar (çevre ile ilgili) yalnız kapitalist ülkelere özgü değildir. Sosyalizm de yeni yollar aramak zorundadır.” demektedir. Farklı ekonomik ve toplumsal sistemlerin çevrenin bozulması olgusuyla karşı karşıya bulunmalarını, insanbilimci Margaret Mead şu sözlerle anlatıyor: “Kapitalizm de, sosyalizm de, çevreyi korumada aynı ölçüde beceriksizdir.” Doğru cevap B’dir.

Başbakanlık Çevre Müsteşarlığı doğru cevaptır.

Sosyal bilimler açısından bakıldığında, Çevre Koruma Politikaları’nın, nesnel ve
bilimsel olmasını sağlayan temel ilkeler şu şekilde özetlenebilir:
• Çevre politikalarının ekolojik sistemler ve nüfus dağılımı üzerinde yaratacağı etkiler dikkate alınmalıdır.
• Çevre üzerindeki olumsuz etkilerden bazıları tümüyle giderilebilecek niteliktedir,
bazıları ise ciddi ve kaçınılmaz sorunlar yaratabilir. Bunların birbirlerinden
ayrılarak, her birini gerçekleştirmenin kısa ve uzun dönemdeki maliyetleri
hesaplanmalıdır.
• Bir yatırım, yerleşim kararı vb. faaliyetlerin gelecek kuşaklar için etkileri dikkate
alınmalıdır.
• Etkilerin, geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açması durumunda, karar vericilere
durum aktarılmalıdır.
• Yatırım, yerleşim vb. kararların farklı toplumsal kesimlere getireceği yarar
ve zararlar göz önüne alınmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Avrupa Birliği içerisinde sürdürülebilir kalkınmanın ve çevre öncelikli düzenlemelerin tarım, enerji, ulaşım alanlarında gündeme gelmesi kararlaştırılmıştır. AB için bu şekilde tarif edilen süreçler, bir başka deyişle çevre alanındaki kısmi iyileştirmeler, üye olmayan ülkere ikili bir politika olarak yansımıştır. "AB Müktesabatına Uyum" adı altında çevre politikalarına ilişkin program ve yasal düzenlemeler ile teknik iyileştirme ve düzenlemeler olarak tanımlanabilir.

Temel neden olarak tarım alanlarının genişlemesi görülmektedir. Diğer nedenler dolaylı yoldan ormansızlaşma ve orman bozulmasına sebep olmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Ekonomik sistemlerin çevre sorunlarına bakışlarına ilişkin görüşler, çevrenin ideolojik içeriğini tamamlayıcı bir nitelik taşır. Bu görüşler iki temele dayanmaktadır:
1. Çevre sorunu, kapitalist sistemde de, sosyalist sistemde de aynı nitelikte ve önemdedir. Bu görüşe göre, farklı gelişme ve sanayileşme düzeyinde, farklı nüfus yoğunluğunda, kentleşme derecesinde, coğrafya ve iklim koşullarındaki ülkeler birbirine benzemezler. Ama ekonomik sistemlerin, siyasal rejimlerin ve ideolojilerin çevre açısından önemli rolü olduğu söylenemez.

2. İkinci görüşe göre, durum pazar ekonomilerinde ve sosyalist ekonomilerde birbirinden farklıdır.
a. Pazar ekonomilerinde, ekonomik etkinliklerin başlıca güdüsü tüketimdir.

b. Piyasa koşullarında tüketiciler ve kirleticiler topluma verdikleri zararları ödemek, üstlenmek sorumluluğunu duymadıkları gibi, bu sistemde kirleten öder kuralı da gereği gibi işlemez.

c. Son olarak, kapitalizmin felsefesi, çevre ve kent sorunlarına karşı kalıcı çözümler bulmaya, gelecek için planlar yapmaya elverişli değildir. Örneğin, profitpolis, yani kazançlı kent olarak adlandırılan kapitalist kentlerde, kazanç dürtüsü çevre için duyulan kaygıları ikinci plana itebilir. 

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Siyasal hak, dayanışma haklarından biri değildir. 

Günümüzde bu çalışmalar kısa adı UNEP olan “Çevre için Birleşmiş Milletler Programı” kurumu tarafından yürütülmektedir.

1961 Anayasası’nın kabulü ve ardından 1962 yılı için bir “geçiş programı” sonrasında 1963 - 1967 yıllarını kapsayan “Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” ve 1968 - 1972 yıllarını kapsayan “İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlanmıştır. İstikrarlı büyüme ve kalkınma sağlanması amacıyla, 15 yıllık bir dönemi göz önüne alan bu planlarda, çevre sorunlar›na ve çözümüne
yönelik politikalara rastlanmamaktadır.
1973 - 1977 dönemini kapsayan ve 15 yıllık dönemin üçüncü kısmını oluşturan “Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı”, siyasal ve ekonomik belirsizliklerin başladığı, ithal ikameci büyümenin yarattığı sorunların ortaya çıktığı bir dönemde gündeme gelmiştir. Planda, çevre sorunları açısından ayırt edici özellik, ayrı bir çevre bölümünün olmasıdır. Burada, ülkenin su, hava ve kıyılar gibi belli başlı sorunlarına dikkat çekilmekte ve bunların bir bütün olarak, planlama sistemi içinde incelenmesinin gereği vurgulanmaktadır.

Kuramsal olarak, çevre politikasının belirlenmesinde ve ardından uygulanmasında temel koşullar şunlardır:

Tanı (Teşhis): Bu aşama, çevre sorununun belirlenmesi, sorunun nedenleri ve bileşenleri ile çözüme taraf olabilecek kişi - kurumlar arasında bağlantı kurulması gibi noktaları kapsar.
Karışma / Düzenleme (Müdahale): İkinci aşama olarak görülebilecek bu süreçte, çevre sorununun çözümüne yönelik arayışların, yöntemlerin incelenmesi ve karşılaştırması yapılır ve en uygun çözüm yöntemine karar verilir.
Uygulama: Son aşama olarak, belirlenen çözüm yönteminin ve politikanın karar mekanizması içinde uygulanması sağlanır.

2011 yılında yapılan düzenlemeler ile birlikte, bir bakıma kamu yönetiminde
örgütsel bir yenilenme olarak tarif edilen süreç doğal olarak çevre örgütlenmesini, çevre yasasını ve ilgili yönetmelikleri de etkilemiştir. Kamu yönetiminde yapılan bu yeni düzenleme ile “birleşik bakanlık modeline” geçilmiştir. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Uygulama Planı yoksullukla mücadele, sürdürülebilir olmayan tüketim ve üretim kalıplarının değiştirilmesi, ekonomik ve sosyal kalkınmanın doğal kaynak temelinin korunması ve yönetilmesi ve sağlık konularını kapsamaktadır. Planda öngörülen hedeşerin bazıları aşağıda sıralanmıştır:
Dünyada günlük geliri 1 ABD dolarından daha az olan ve açlık çeken insan sayısının 2015 yılına kadar yarı yarıya azaltılması; temiz içme suyundan mahrum insan sayısının da aynı tarihe kadar yarı yarıya azaltılması
Kız-erkek bütün çocukların her yerde ilkokul eğitimini tamamlamalarının sağlanması, sürdürülebilir nitelikteki üretim ve tüketim kalıplarının yerleştirilmesine yönelik politika ve önlemlerin benimsenip yaşama geçirilmesi
Daha temiz üretime ve eko-verimliliğe yönelik yatırımların bütün ülkelerde artırılması. Bütün ülkelerde, daha temiz ve ekolojik açıdan verimli üretim biçimlerine yönelik yatırımlar ve teşvikler sağlanması
ileri, daha etkin ve maliyet açısından kabul edilebilir teknolojilerin geliştirilmesi; fosil yakıt, hidrolik ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin devreye sokulması yoluyla enerjinin çeşitlendirilmesi
Temiz içme suyu ve sağlıklı çevre koşullarından yoksun insan oranının 2015 yılına kadar yarı yarıya azaltılması
Biyolojik çeşitliliğin yok olma hızında önemli bir azalma sağlanması.

1983 yılında Çevre Yasası'nın kabulü ile çevre hakkının düzenlenmesi yönünde ciddi adımlarınatılması ve böylece bağımsız bir Çevre Hukuku’nun ortaya çıkması sağlanmıştır.

Bir çerçeve sözleşmede hedefler, ilkeler, temel yükümlülükler ve kurumlar belirlenebileceği gibi karar verme, mali anlaşmazlıkların çözümü ve değişikliklere yönelik işlemler de yer alabilir. Soruda verilen sözleşmelerin hepsi çerçeve sözleşmesine örnek olarak gösterilebilir.