Mehmet Akif Ersoy

Birer edebiyat terimi olmamakla birlikte çeşitli araştırmalarda ve yazılarda aşkın verdiği mutluluk ya da acıyı dile getiren gazellere aşıkane gazel, dünya zevklerinden söz eden gazellere rindane gazel, doğrudan sevgilinin güzelliğinden ve ona duyulan arzudan bahseden gazellere şuhane gazel, tasavvufî düşüncenin hakim olduğu gazellere sufiyane ya da arifane gazel, felsefî gazellere de hikemi veya hakimane gazel adlarının verildiği görülmektedir.

Gerek hece, gerekse aruz ölçüsünün görevi şiirde ritmi sağlamaktır. Aruz genellikle klâsik dönem Türk şiirinde, hece ise halk şiirinde kullanılmıştır. Aruz, Arap edebiyatında doğmuş ve oradan Fars ve Türk edebiyatlarına ve diğer İslamî edebiyatlara geçmiş bir şiir ölçüsüdür. Türkler aruz veznini doğrudan Arap edebiyatından değil, İran edebiyatından almışlardır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

 Aruzda kalıba uydurmak için bir harfi sağlamlaştırma, tekrar etme anlamına gelen uygulama ‘’teşdîd’’ tir

İmâle

Taktî

Kafiyeden sonra tekrarlanan her bakımdan birbirinin aynı ek ve sözcüklerin bütününe redîf denir. Redîf revîden sonra gelen anlam ve işlev bakımından aynı ek, sözcük ya da sözcük grubudur. Sözcük ya da sözcük grubu halindeki redifler şiiri belli bir düşünce etrafında toplar, ortak bir zemine oturtur ve ona bütünlük kazandırır. Redîf  şiirde bulunması şart olmamakla birlikte Divan şairlerinin oldukça s›k
kullandıkları bir âhenk unsurudur.

Tahfif’e daha çok “had”, “hatt”, “dürr” gibi sonu çift ünsüzle biten tek heceli kelimeler terkibe girdiğinde vezin gereği başvurulur.

Bazı şiirlerde mısra sonundaki kafiye dışında, birbirine paralel olarak yapılmış iç kafiyeler de bulunur. İki kafiyeli şiirlere zû-kafiyeteyn (=iki kafiyeli) denir. Bu iki kafiye hemen arka arkaya olabileceği gibi aralarında başka kelimeler de bulunabilir.

Örnek

Âlem esîr-i dest-i meşiyyet değil midir

Âdem zebûn-ı pençe-i kudret değil midir

Beytin düz yazıyla dil içi çevirisi

“Bütün âlem kaderin elinde esir değil midir? İnsan kudret pençesine boyun eğmiş değil midir?”

Aruz vezni açık ve kapalı olarak nitelenen hecelerin önceden belirlenmiş bir düzen içerisinde tekrarlanması esasına dayanan bir şiir ölçüsüdür. Şairler, mısralarını önceden belirlenmiş bu ahenk sistemiyle uyumlu hale getirebilmek için şiirdeki sesler üzerinde bir takım değişiklikler yapmışlardır. Bazılarının şiirin ahengine katkıda bulunmakla birlikte bazıları ahenk hatası olarak Kabul edilen değişiklikler vasıl, imale, med, zihaf, tahfif ve teşdid’dir. Yukarıdaki tanımın karşılığı Vasl’dır.

Dahil olarak tanımlanan bu harfin pozisyonu için mesadif ve arif’teki dal ve rı harflerini örnek verebiliriz.Örnekte de olduğu gibi dahil farklı harfler olabilirse de bu harflerin hareketlerinin aynen tekrarı gerekir.

9. mef’ûlü mefâ’îlü fe’ûlün 

Yârin dudağından getirilmiş
Bir katre alevdir bu karanfil
                                          Ahmed Haşim

Ridf: Revîden önceki “elif (=â)”, “vâv (=û)”, “ye (=î)” harfleridir. “...mu’tâd” ve “âbâd”daki “elif”ler, “...bî-çûn” ve “...memnûn”daki “vâv”lar ve “...zarîf” ve “...latîf”teki “ye”ler gibi. Kafiyede ridf “elif”se bu elife “ridf-i elifî”, “vav”sa “ridf-i vâvî”, “ye” ise “ridf-i yâyî” denir. Ridfin kafiyede aynen tekrar› gerekir. Tekrarlanmaması kafiye kusurlarındandır. Ridfli kafiyelere kafiye-i mürdefe denir.