Genel Dilbilim 1 Final 12. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Bir öğretmen aşağıdaki örnekleri veriyor:
*mutter ---> mütter
*woman ---> women
Bu öğretmen öğrencilerine hangi kavramı örneklendirmeye çalışıyor olabilir?
Ünlü değişimi |
Sıfır biçim |
Boş biçim |
Alaşım biçim |
Sözcüksel koşullanma |
U¨nlü değişimi, sözcük içi ses değişimlerinin bir biçimbirime karşılık gelmesidir. Görüldüğü üzere Almanca mutter (anne) kelimesinin ilk ünlüsü mütter olarak anneler anlamına karşılık gelir.
Benzer şekilde İngilizce woman (kadın) kelimesinin ikinci ünlüsü women olarak kadınlar anlamına karşılık gelir. Dolayısıyla cevap A'dır.
2.Soru
Birden fazla yapılanma biçimine izin vererek birden fazla anlam ortaya çıkmasına neden olan duruma ne ad verilir?
Sesbilimsel koşullanma |
Bütünleyici dağılım |
Ayraçlama |
Altbiçimlik |
Yapısal bulanıklık |
Yapısal bulanıklık: birden fazla yapılanma biçimine izin vererek birden fazla
anlam ortaya çıkmasına neden olan durumdur.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, tanımı biçimbilimsel ya da sözdizimsel olarak yapılan sözcüklerin değişiminin yönünü belirleme sorunu için öne sürelen ölçütlerden biri değildir?
Tarihsel gelişim |
Anlamsal ölçüt |
Çekim ölçütü |
Sözcüğün kökeni |
Kullanım sıklığı |
Sözcüğün kökeni, tanımı biçimbilimsel ya da sözdizimsel olarak yapılan sözcüklerin değişiminin yönünü belirleme sorunu için öne sürelen ölçütlerden biri değildir. Doğru cevap D'dir.
4.Soru
... Kadir: Ayşe de varmış. Lale: Nereye varmış? Kadir: Ayşe diyorum, o da varmış toplantıda. Lale: Ha, tamam. Bana toplantıya gideceğini söylemişti. Yukarıdaki diyalogda Lale'nin "var" sözcüğü üzerinde gerçekleştirdiği sürece ne ad verilir?
Nedensellik |
Anlamsal ölçüt |
Sözlükbiçim |
Türetme |
İşlemleme |
Konuşucu ve dinleyiciler, bir dili kullanırken devamlı olarak o dildeki ses dizilimlerini ayrıştırmakla ve anlamlı dizileri belirlemekle uğraşırlar. Dilbilimde bu sürece işlemleme denir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi en küçük çift değildir?
kül-kel |
sır-tır |
iz-az |
pul-phul |
şal-sal |
Birbirleri arasında anlam farkı yalnızca bir ses tarafından oluşturulan sözcüklere en küçük çiftler denir. Kül-kel, sır-tır, iz-az, şal-sal çiftlerindeki sözcüklerdeki anlam farkını yalnızca bir ses oluşturduğu için bu sözcükler en küçük çiftlerdir. [p] ve [ph ] ise /p/ sesbiriminin sesbirimciklerini oluşturur ve anlam farkı yaratmazlar. Bu nedenle pul-phul çifti en küçük çift oluşturmaz.Doğru cevap D'dir.
6.Soru
Aşağıdaki bileşik sözcüklerden hangisi ilkinin ad, ikincisinin eylem sınıfından sözcüklerle bileşmesiyle oluşmuştur?
Gelgit |
Hanımeli |
Karabasan |
Küstümotu |
Ateşkes |
Ateşkes bileşik sözcüğü, ateş ismi ve kes eyleminin bileşmesiyle oluşmuştur. Doğru cevap E'dir.
7.Soru
Bir biçimin olduğu konumda diğer biçimin kullanılmasını yasaklayan dağılıma verilen isim aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Sesbilimsel dağılım |
Dilbilgisel dağılım |
Bütünleyici dağılım |
Söz dizimsel dağılım |
Yapısal dağılım |
Bir biçimin olduğu konumda diğer biçimin kullanılmasını yasaklayan dağılıma verilen isim bütünleyici dağılımdır.
8.Soru
Konuşucuların yeni ses dizileri bulup bunları yeni bir anlamla eşleştirme yoluyla yeni sözcükler yaratmalarına ne ad verilir?
Kapatma eki |
Eklemeli türetme |
Türetme |
Yeni yapım |
İşleklik |
Yeniyapım, konuşucuların yeni ses dizileri bulup bunları yeni bir anlamla eşleştirme yoluyla yeni sözcükler yaratmalarını ifade eder.
9.Soru
Aşağıdaki konuşucu ____ hatası yapmıştır.
A: Terminatör var mı?
B: Terminatör mü?
A: Termometre.
edinç |
edim |
sözdizim |
dil yetisi |
dil sezgisi |
Konuşucunun anadilindeki tümce ve öbek kurallarına ilişkin bilgisi, bilinçli ve dile dökülebilen bir bilgi değil, sezgiseldir. Yani, konuşucular açık ve kesin biçimde bu kuralları formülleştiremezler. Her konuşucunun tümcelerin düzgün veya bozuk olduğuna yönelik sezgilerini de içeren zihninde bulunan bu soyut ve farkındalığın altındaki kurallar zincirine Amerikalı dilbilimci Chomsky, edinç (ya da dil yetisi) adını vermiştir. Chomsky, edinç kavramını edim kavramı ile kıyaslamıştır. Edinç soyut bilişsel dilbilgisi; edim konuşucunun ürettiği yazılı ve sözlü dildir. Edinç saf, pürüzsüz, hatasız; edim ise hata dolu olabilir. Konuşucular, çok yorgun, hasta ve uykusuz olabilirler; bu yüzden kekeleyebilir, yanlış başlangıç yapabilir, tümcelerine yeniden başlayabilirler. Bellek kısıtlılıkları nedeniyle tümcenin sonuna geldiklerinde tümcenin başını unutabilirler; kullanacakları sözcükleri unutabilir; tümceyi yeniden kurmayı deneyebilirler. Dolayısıyla, edim hata ve eksikler içerebilir. Edim somuttur: Bir konuşma kaydedilebilir, bir yazı kâğıda dökülür. Edinç ise edimdeki hatalardan arınmış, soyut bilişsel kurallar zinciridir. Doğru cevap B’ dir.
10.Soru
Binicilik kelimesinin biçimbirimlerine göre ayrılmış hali aşağıdakilerden hangisidir?
Bin-icilik |
Bin-ici-lik |
Binici-lik |
Bin-i-ci-lik |
Bin-icilik |
Yukarıdaki şema koşucu sözcüğünün iki aşamalı bir süreçten geçerek türetildiğini göstermektedir. İlk aşamada bir eylem olan koş, -ucu sonekini alarak bir ada; ikinci aşamada ise birinci aşamanın çıktısı olan koşucu, -luk sonekini alarak başka bir ada dönüşmektedir. Bin-ici-lik.
11.Soru
Aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisi fiil + isim sırasında oluşmuştur?
oyunbozan |
çöpçatan |
ağaçkakan |
karıncayiyen |
atardamar |
E şıkkı hariç diğer bütün şıklar isim + fiil(imsi)lerden oluşmuştur.
12.Soru
- Cins, adları sınıflara ayıran ve birlikte kullanıldıkları sözcüklerle uyum ilişkisi gerektiren bir ulamdır.
- Cinsiyete bağlı kullanım şekli eril-dişil-yansız çekimleridir.
- Birçok Avrupa dilinde de canlı varlıkların adları eril-dişil, cansız nesnelerin adları ise yansız olarak sınıflandırılır.
- Dilbilgisel cins her zaman doğal cinsi de yansıtır.
- Türkçe'de doğal cinsi yansıtmayan dilbilgisel cins ulamı yoktur.
Yukarıda cins ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
I ve III |
II ve IV |
I, II ve III |
II, III ve V |
I, II, III ve V |
Dilbilgisel cins denen bu ayırım her zaman doğal cinsi yansıtmaz. Örneğin, İspanyolca, Fransızca, İtalyanca, Portekizce gibi dillerde erkek adları eril, dişi adları dişil olarak çekilmekte ancak diğer adlardaki cins çekimi çoğunlukla nedensizlik ilkesine göre gerçekleşmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.
13.Soru
Bağımsız biçimbirimlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan bu tür biçimbirimlere bağımsız biçimbirim denir. |
Bağımsız biçimbirimler anlamlarına göre sözlüksel ve dilbilgisel olmak üzere ikiye ayrılırlar. |
Sözlüksel biçimbirimler, sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. |
Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel |
Dilbilgisel biçimbirimler sözcük parçaları olarak görülemez. |
Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sınıflandırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Dilbilgisel biçimbirimler de sözcük parçaları olarak görülebilirler
14.Soru
Dil edinimi ve dil kullanımı yetisi ne şekilde geliştiği aşağıda verilen şıkların hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Bilişsel |
Anlamsal |
Duygusal |
Algısal |
Fiziksel |
Dil edinimi ve dil kullanımı yetisinin bilişsel işlem olarak kabul
edilmekle birlikte dil yetisi diğer bilişsel süreçlerden ayrı
değildir.
15.Soru
Tümcenin içindeki sözcüklerin, öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların dizilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalı hangisidir?
Sözdizim |
Üretici Dilbilgisi |
Evrensel Dilbilgisi |
Edinç |
Edim |
Tümcenin içindeki sözcüklerin, öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların dizilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalına Sözdizim denir. Doğru cevap A'dır.
16.Soru
İngilicede "düzeltmen" anlamına gelen "editor" kelimesinden "düzeltme" anlamına gelen "edit" kelimesinin türetilmesi aşağıdaki sözcük yapma süreçlerinden hangisi ile açıklanabilir?
Ödünçleme |
Birleştirme |
Gerioluşum |
Kısaltma |
Yeniyapım |
Sözcük yapma süreçlerinde türetimin yönü genellikle basitten karmaşığa doğru ilerlerken, gerioluşum bunun ters çevrildiği bir süreçtir. Editor örneğinde de karmaşık görünümlü bir yapıdan parça düşürülerek basit bir sözcük yapılmıştır. Doğru cevap C'dir.
17.Soru
Kapalı küme sözcüklerinden hangisi çekime girmez?
İlgeçler |
Belirleyiciler |
Adıllar |
Tanımlıklar |
Bağlaçlar |
İlgeçler, genellikle çekime girmezler ancak Türkçede bunların bazıları adların oluşturduğu bir alt ulamında, adların aldığı çekimleri alırlar: altında, önünde, üzerinde, karşısında vb. Belirleyiciler şu ulamları içerir: tanımlıklar (Türkçe bir, İngilizce a/n, the gibi), gösterimsel belirleyiciler (Türkçe bu, şu, o, benim, senin onun; İngilizce this ‘bu’, that ‘şu’, my ‘benim’, your ‘senin’, his/her ‘onun’, gibi), niceleyiciler (biraz, birkaç, bazı, her, bütün gibi.) Bunlardan bazıları sayı eki alarak çekime girerler: this ‘bu’, these ‘bunlar’, that ‘şu’, those ‘şunlar’. Bazıları da uyum çekimine girerler: Türkçedeki belirleyicilerde sayı ve kişi: benim (1.Tekil), senin (2. Tekil), Almancadaki tanımlıklarda kişi, sayı ve cins: der Mann ‘adam’ (yalın, tekil, eril), die Frau ‘kadın’ (yalın, tekil, dişil). Ad yerine geçebilen sözcükler olan adıllar, ad gibi işlev gördüklerinden adsıl çekimlere girerler. Bağlaçlar sözdizimsel olarak eşdeğer konumda olan kurucuları sıralayan sözcüklerdir. Türkçedeki bazı örnekleri ve, ile, ama, hem … hem de, ya … ya da olan sıralama bağlaçları, çekime girmedikleri için farklı sözcük biçimleri de yoktur. Doğru cevap E’ dir.
18.Soru
1955 yılında Chomsky’nin Pennsylvania Üniversitesi’nde yazdığı Logical Structure of Linguistic Theory (Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı) adlı doktora tezini ve onun kısaltılmış hali olan Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar) adlı kitapları bastırmasıyla birlikte yaygınlık kazanan kuramsal yaklaşım hangisidir?
1955 yılında Chomsky’nin Pennsylvania Üniversitesi’nde yazdığı Logical Structure of Linguistic Theory (Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı) adlı doktora tezini ve onun kısaltılmış hali olan Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar) adlı kitapları bastırmasıyla birlikte yaygınlık kazanan kuramsal yaklaşım hangisidir?
Üretici dilbilgisi |
Kuralcı dilbilgisi |
Açıklayıcı dilbilgisi |
Dil edinim düzeneği |
Modüler dil düzeneği |
Üretici dilbilgisi, 1955 yılında Chomsky’nin Pennsylvania Üniversitesi’nde yazdığı Logical Structure of Linguistic Theory (Dilbilim Kuramının Mantıksal Yapısı) adlı doktora tezini ve onun kısaltılmış hali olan Syntactic Structures (Sözdizimsel Yapılar) adlı kitapları bastırmasıyla birlikte yaygınlık kazanan kuramsal bir yaklaşımdır. Doğru cevap A'dır.
19.Soru
Aşağıda verilen dilbilimin alt dallarından hangileri edinçi incelemeyi amaçlamaktadır?
edimbilim-sözdizim |
metin dilbilim- toplumdilbilim |
sözdizim-biçimbilim |
sesbilim-edimbilim |
sesbilgisi-ruhdilbilim |
Sözdizim ve biçimbilim edinçi incelemeyi amaçlayan dilbilimin alt dallarındandır. Doğru cevap C'dir.
20.Soru
Hava akımı düzenekleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Türkçe'de akciğer ve gırtlaksıl hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler kullanılmaktadır |
Kafkas dilleri ailesine ait olan Abhazca, Kabartayca, Gürcüce gibi dillerde artdamaksıl hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler de bulunmaktadır. |
Tüm dillerde püskürtmeli akciğer hava düzeneği ile oluşturulan sesler kullanılmaktadır. |
Emmeli akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler bazı dillerde konuşma sesi olarak kullanılmaktadır. |
Havanın dışarı itilmesi ile oluşturulan seslere emmeli, içeri çekilmesi ile oluşturulan seslere püskürtmeli adı verilir. |
Konuşma sürecinde kullanılan sesleri çıkarmada birbirlerinden hava akımını başlatan organın niteliği açısından ayrılan üç ayrı hava akımı düzeneği kullanılmaktadır.Gırtlaksıl ve artdamaksıl hava akımı düzenekleri ise bazı dillerde akciğer hava akımı düzeneği yanı sıra kullanılmaktadır. Türkçede yalnızca akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler kullanılmaktadır. Kafkas dilleri ailesine ait olan Abhazca, Kabartayca, Gürcüce gibi dillerde gırtlaksıl hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler de bulunmaktadır. Artdamaksıl hava akımı ile oluşturulan sesler ise Ewe gibi bazı Afrika dillerinde görülmektedir. Hava akımı düzeneklerinde başlatıcılar, seslerin oluşmasını sağlayan hava akımını iki ayrı biçimde başlatır. Bu biçimler havanın pompalamayı andıran hareketi ile dışarı itilmesi ya da emmeyi andıran hareket ile içeri çekilmesidir. Bunlardan havanın dışarı itilmesi ile oluşturulan seslere püskürtmeli, içeri çekilmesi ile oluşturulan seslere emmeli adı verilir. Ancak, hava akımı düzeneklerinin her biri tarafından her iki biçimle de hava akımı başlatılabilmesine karşın, oluşturulan tüm sesler insanlar tarafından konuşma sesi olarak kullanılmamaktadır. Örneğin, tüm dillerde püskürtmeli akciğer hava düzeneği ile oluşturulan sesler kullanılmaktadır. Buna karşın emmeli akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler hiç bir dilde konuşma sesi olarak kullanılmamaktadır. Ağlarken ya da koşarken konuşmağa çalışıldığı sırada çıkarılan sesler emmeli akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulmaktadır.
Doğru cevap C'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ