Genel Dilbilim 1 Final 16. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki gösterimde soru işareti yerine seçeneklerden hangisi gelmelidir?
I. kök
II. gövde
III. taban
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, II |
I, II, III |
Ekler kullanılarak yeni biçimler ortaya çıktıkça, bunlar yeni adlar alırlar. Hiç ek almayan basit yapılı sözcükler kök halindedir. Geleneksel çalışmalarda kök, gövde ve taban terimleri bir sözcüğün ekleri çıktıktan sonra geriye kalan kısmı olarak tanımlanmaktaydı. Daha yeni çalışmalarda ise bunlar arasındaki farklar gözetilmeye başlanmıştır. Bu yeni tanımlamalarda kök bir sözlükbirimin en küçük parçasıyla özdeş olan biçimdir. Saygılar biçimi SAYGI sözlükbiriminin çoğul çekimidir. SAYGI’nın parçalanamayan en küçük parçası olan say bir türetim eki taşıyan köktür. Karaağaç gibi bir bileşik sözcükte iki kök vardır. Gövde sadece çekim ekleri bağlamında ele alınan bir terimdir. Bir sözcükbiçimin çekim ekleri çıktıktan sonra kalan kısmıdır. Saygılar biçiminde saygı, saydı biçiminde say, karaağaçlar biçiminde karaağaç gövdedir. Taban ise türüne bakılmaksızın herhangi bir ek almış yapıdır. Yani, kök ve gövdeler aynı zamanda tabandır. Saygısız içindeki saygı çekim eki almadığı için gövde, türetim eki aldığı için de kök olamaz; tabandır. Öyleyse, ağaç en küçük parça olduğu için kök, ek aldığı için taban, aldığı ek çekim eki olduğu için de gövde olarak tanımlanır. Doğru cevap E’ dir.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yalnız başlarına kullanılmayan, tümleç alan, tümleçleriyle eylem arasında ilgi kuran ve anlamları bu ilgiye göre belirlenen sözcüklerdir?
Bağlaçlar |
İlgeçler |
Eylemler |
Sıfatlar |
İsimler |
İlgeçler; yalnız başlarına kullanılmayan, tümleç alan, tümleçleriyle eylem arasında ilgi kuran ve anlamları bu ilgiye göre belirlenen sözcüklerdir.
3.Soru
"Su" sözcüğünün aşağıda verilen sözcükbiçimlerinden hangisi kalma durumuna örnektir?
Suyu |
Suya |
Suda |
Sudan |
Suyun |
Türkçe'de kalma durum eki "-da" dır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.
4.Soru
Konuşmak için kullanılan seslerin yazıya dökülebilmesi için kıllanılan sembollere ne ad verilir?
Rakam |
İşaret |
Harf |
Sayı |
Simge |
Harfler, konuşmak için oluşturulan seslerin yazıya dökülebilmesi için kullanılan sembollerdir. Doğru cevap C'dir.
5.Soru
Seçeneklerde verilenlerden hangisi Noam Chomsky'e ait bir eserdir?
Yapısal Dilbilimin Yöntemleri |
Dilin Matematiksel Yapısı |
Genel Dilbilimi Dersleri |
Sözdizimsel Yapılar |
Müyessiretül Ulum |
A ve B seçeneklerinde verilen eserler Z.S. Harris
C seçeneği Saussure
E seçeneği Bergamalı Kadri'ye aittir.
Doğru cevap D seçeneğidir.
6.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi anlamsal sınıflandırmalar içerisinde soyut bir anlam ifade etmektedir?
Araba |
Kitap |
Kedi |
Kemer |
Yokluk |
Yokluk kelimesi soyut bir anlam içermektedir. Diğer seçenekler ise somuttur.
7.Soru
Eski Türkçedeki /?/ sesi zaman içinde /n/ sesine evrilmiştir:
/bi?/ > /bin/
/so?/ > /son/
Buna göre, /?/ sesinin hangi özelliği değişmiştir?
Çıkış yeri |
Çıkış biçimi |
Ötüm özelliği |
Genişliği |
Artlığı |
/n/ ve /?/ seslerinin her ikisi gırtlak durumu bakımından ötümlü, çıkış biçimleri bakımından da genizsil seslerdir. Ancak çıkış yerleri bakımından /n/ dişyuvasıl, /?/ ise artdamaksıldır. Genişlik ve artlık ünlülere ilişkin özelliklerdir. Doğru yanıt A şıkkıdır.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir sözdizim kitabının başlığı olabilir?
Türkçede Ad Öbekleri |
İngilizcede Seslem Yapısı |
Çincenin Ünlü ve Ünsüzleri |
Japoncanın Yazım Kuralları |
Rusçada Görünüş |
Sözdizim, tümcenin içindeki sözcüklerin öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların dizilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalıdır. Doğru cevap A’ dır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi gönderim zamanı konuşma anından önce ya da sonra
başka bir eylemin zamanı olan ulamdır?
Yalın zaman |
Türemiş zaman |
Bileşik zaman |
Eklemeli zaman |
Görece zaman |
Görece zaman, gönderim zamanı konuşma anından önce ya da sonra başka bir eylemin zamanı olan ulamdır.
10.Soru
Aşağıdaki konuşmada çocuğun yaptığı hata seçeneklerden hangisini kanıtlamaktadır?
Çocuk: Bak şu yaramaza! Evi yandırdı.
Öğrenme deneyimler yoluyla gerçekleşir. |
Uyaran yetersizliği vardır. |
Dil eğitimle öğrenilir. |
Çocuklar duyduklarını üretir. |
Genel bilişsel yetiler önemidir. |
Chomsky, usçu felsefeden etkilenerek dil edinimi ve dil yetisi alanlarında doğuştancı bir yaklaşımı savunmuştur; ona göre insan zihni boş bir levha değil ama bir takım bilgileri doğduğu andan itibaren içeren düzenek olarak hazırdır. Örneğin, dil edinimi sürecindeki çocuğun doğuştan getirdiği dil düzeneğinde evrensel olarak bir insan dilinin ortak yapısal özellikleri Evrensel Dilbilgisi kuralları mevcuttur. Buna kanıt olarak Chomsky Eflatun’un bildiklerimizin deneylediklerimizden fazla olduğu savına benzer bir görüşle – çocukların duydukları dil verisinden çok daha fazlasını kısa zamanda öğrendiklerini göstermiştir. Bu, dil edinimi alanında uyaran yetersizliği olarak bilinir. Burada “uyaran” dil edinen çocuğun duyduğu dil verisidir. Chomsky’ye göre bu veri eksik ve yetersizdir; çocuk duyduklarından çok daha fazlasını üretir, üstelik çocuk genellemeler yaparak duymadıklarını bile üretebilir. Anadili edinimi sırasında hiç kimse çocuğa dil eğitimi vermez; hata yaptığı zaman dilbilgisi konusunda yetkin bir yetişkin tarafından yanlışı düzeltilmez. Her şeye rağmen çok karmaşık dizgesi olan insan dili kısa bir zaman içinde edinir. Oysa benzer karmaşıklıkta olan bir geometri problemini, bilişsel yetkinlik kazanmayan ve gerekli eğitim almayan bir çocuk çözemez. Çocuk dil dışında bu kadar karmaşık bir dizgeyi, örneğin matematiği, bu kadar kısa sürede öğrenemez. Chomsky’ye göre bunun nedeni, dili öğrenmek için doğuştan var olan varsayımsal bir dil edinim modülünün uyaranla etkileştirilmesiyken, diğer karmaşık olguları öğrenmek için genel bilişsel yetilerin kullanılmasıdır. Verilen örnekte de çocuk, daha önce duymadığı bir yapıyı benzer kurallı yapılar (yedirmek, giydirmek, sevdirmek gibi) doğrultusunda bir genelleme yaprak üretmiştir. Oysa doğru yapı yandırmak değil yakmaktır. Doğru cevap B’ dir.
11.Soru
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline ne ad verilir?
İşlevlilik |
Çoğulluk |
Tekillik |
Anlamlılık |
İşleklik |
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işleklik denir. Doğru cevap E'dir.
12.Soru
"Sevda'nın evinin anahtarının şekli" Evrensel Dilbilgisine göre hangi ilke ya da değiştirgen içerisinde yer alır?
İç yerleştirme ilkesi |
Öz yineleme İlkesi |
Söz dizilimi değiştirgeni |
Adıl düşürme değiştirgeni |
Kural güdümlü yapı |
"Sevda'nın evinin anahtarının şekli" öz yineleme içerisinde yer alır. Doğru cevap B seçeneğidir.
13.Soru
Türkçede kurallı oldukları halde çalıcı, yaşsız, hızsız gibi sözcükler türetilmez çünkü bu anlamları karşılayan hırsız, genç ve yavaş sözcükleri zaten kullanımdadır. Aşağıdakilerden hangisi bu durumu açıklar?
Yineleme |
Sıfır türetim |
Tıkama |
Kapatma |
Ekleme |
Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her
sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum
tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural,
karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı
karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda
engeller (Aronoff, 1976: 43, 44). Örneğin,
Türkçede kurallı oldukları halde çalıcı, yaşsız, hızsız
gibi sözcükler türetilmez çünkü bu anlamları karşılayan
hırsız, genç ve yavaş sözcükleri zaten kullanımdadır.
Bu durum, daha önce bahsedilen nesnelerin
varlığı ve adlandırmaya duyulan gereksinim
koşullarının da bir uzantısı olarak düşünülebilir.
Hissedilen bir olgunun konuşucu kitle tarafından
kabul görmüş bir göstereni varsa bir yenisinin yapılmasına
gereksinim duyulmaz.
14.Soru
Aşağıdekilerden hangisi konuşma sırasında kullanılan sesleri oluşturmayı sağlayan organlardan biri değildir?
Akciğer |
Gırtlak |
Ağız boşluğu |
Burun boşluğu |
Kulak |
Konuşurken çıkardığımız sesler bir hava akımının solunum sistemimiz içinde yer değiştirmesi sonucu oluşmaktadır. Konuşmada kullanılan sesleri oluşturma sürecinde kullanılan organlar şunlardır: 1. akciğerler 2. hava borusu 3. gırtlak 4. ağız boşluğu 5. burun boşluğu. Doğru cevap E'dir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde çocukların dil edinimiyle ilgili verilen bilgi yanlıştır?
Dil edinimi tüm çocukların geçirmiş olduğu bir süreçtir. |
Çocuklara anadil eğitimi verilmez. |
Çocukların anadil edimi hızlı ve sıkıntılı gelişen bir süreçtir. |
Çocuklar 3-4 yaşına kadar anadillerindeki yapısal özellikleri öğrenmiş olurlar. |
Çocukların dilin yapısal özelliklerini edinimini birbirlerinden bağımsız olarak geçirirler. |
Çocukların anadil edinim süreçleri için kesin olarak hızlı ya da sıkıntılı bir süreçtir demek yanlış olur. Bu durum çocuğun zihin düzeyine göre değişkenlik gösterebilir.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi farklı bir sözcük biçimdir?
Kuş |
Kuşlar |
Kuşluk |
Kuşumuz |
Kuşları |
"Kuşluk" kelimesi diğerlerinden farklı bir gerçekliği çağrıştırmaktadır.
17.Soru
Dile yeni sözcük hangi yolla kazandırılmaktadır?
Yeni kök yaratma |
Basit sözcüklerle |
Dilde zaten var olan sözcüklerin yapısını, birleştirme ve türetme yoluyla |
Bileşik sözcüklerle |
Eski kökle |
Dile yeni sözcük kazandırmak, yeni kök yaratmak yerine
öncelikli olarak dilde zaten var olan sözcüklerin
yapısını, birleştirme ve türetme yoluyla değiştirip
bunların yeni kavramları karşılayacak biçimler kazanmasını
sağlamak şeklinde gerçekleşmektedir. Bu süreçlerden geçen basit sözcükler, karmaşık sözcük adını alırlar.
18.Soru
"Bugün Turkiye'de aynı kavramı ifade etmek için İstanbul Türkçesi'nde 'çocuk', Trakya Türkçesi'nde 'kızan', Karadeniz Türkçesi'nde 'uşak' sözcükleri kullanılmaktadır." diyen bir kişi hangi yaklaşıma örnek olmuştur?
Betimleyici Dilbilgisi |
Kuralcı Dilbilgisi |
Evrensel Dilbilgisi |
Üretici Dilbilgisi |
Sözdizim |
Bu ifadede yargı yoktur, betimleme vardır. Doğru cevap A'dır.
19.Soru
Sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarına ne ad verilir?
Biçimbirimler |
Bağımsız Biçimbirim |
Ayraçlama |
Bütünleyici Dağılım |
Bağımlı Biçimbirim |
Biçimbirimler, sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır.
20.Soru
"Pembe ve şimdi" sözcüklerinin "penbe ve şindi" şeklinde söylenmesi aşağıdaki ses olaylarından hangisine örnektir?
Ötümsüzleşme |
Artlaşma |
Ünsüz uyuşması |
Genizsil benzeşmesi |
Ünlü düşmesi |
Pembe ve şimdi sözcüklerinin söylenişinde görüldüğü gibi, sözcük ortasındaki /m/ sesi birinci sözcükte arkasından gelen [d] sesi ile oluşum noktasında benzeşerek dişsil genizsil /n/ olarak oluşturulmaktadır. Türkçede genizsil seslerin benzeşme örneklerinden bir başkası, dişsil genizsil /n/ sesinin, arkasından gelen patlamalı ünsüz ile oluşum noktası açısından benzeşmesidir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ