Genel Dilbilim 1 Final 23. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Hangisi/hangileri eklemeli türetme süreçlerindendir?
I.İkileme
II.Önekleme
III.İçekleme
IV. Kısaltma
Sadece I |
Sadece II |
II ve III |
III ve IV |
II ve IV |
Eklemeli türetme süreçlerini önekleme,
içekleme, sonekleme ve sıfır türetim; eklemesiz türetme
süreçlerini tabanı büyüten ikileme, tabanı
indirgeyen gerioluşum ve kısaltmadır.
2.Soru
Üretici dilbilgisi ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Kuralları ancak ve ancak kurallı tümceler üretmeyi hedefler |
Sonlu sayıda kural ile sonsuz sayıda yapı üretmeyi hedeflerken sonlu sayıda simge kullanır |
Dilin yapılarını belirleyen kuralları kuralların diğer insan dillerindeki yapı kurallarıyla ne ölçüde benzeştiğini açıklamayı amaçlar |
Dilin yapılarını belirleyen kuralları kuralların diğer insan dillerindeki yapı kurallarıyla ne ölçüde ayrıştığını açıklamayı amaçlar |
Konuşucuların kullandıkları dili veri olarak inceler ve bu inceleme sonucu hem |
Betimleyici dilbilgisi konuşucuların kullandıkları dili veri olarak inceler ve bu inceleme sonucu hem özelde belli bir dilin kendine özgü tümce yapısını ve kurallarını betimler; hem de Evrensel Dilbilgisi açısından ortaya çıkan kısıtlılıkları ortaya koyar. Doğru seçenek E' dir.
3.Soru
"Soyut biçimbirimin dilde yansıması olarak ortaya çıkan fiziksel olgudur. Biçimbirimin yazılarak ya da sesletilerek yüzeye çıkmış halidir." yukarıdaki tanım aşağıdakilerden hangisine aittir?
Çekim eki |
Türetim eki |
Açık küme |
Sözcüksel |
Biçimcik |
Biçimcik, soyut biçimbirimin dilde yansıması olarak ortaya çıkan fiziksel olgudur. Biçimbirimin yazılarak ya da sesletilerek yüzeye çıkmış halidir. Doğru seçenek E' dir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi DÜZEN sözlükbiriminin sözcükbiçimidir?
Düzenli |
Düzensiz |
Düzeni |
Düzgün |
Düzgünce |
"Düzeni" ile "düzen" aynı gerçekliği çağrıştırmaktadır. Aradaki fark, "düzeni" sözcüğünün çekim eki almış olmasıdır.
5.Soru
‘’Ahmet karneyi aldım.’’ Tümcesinin dilbilgisi dışı olmasının sebebi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Özne ile yüklemin çekiminde zamansal uyumun olmaması |
Özne ile yüklemin çekiminde sayısal uyumun olmaması |
Özne ile yüklemin çekiminde kişi uyumun olmaması |
Özne ile yüklemin çekiminde kip uyumun olmaması |
Özne ile yüklemin çekiminde çatı uyumun olmaması |
Bu tümcede ‘Ahmet karneyi aldın’ eyleminde kişi ekinin öznenin kişi içeriğiyle uyumlu olmamasından kaynaklanmaktadır.
6.Soru
Aşağıdaki verilen sözcüklerin hangisi herhangi bir adın niteleyicisi olamaz?
Acı |
Büyük |
Kalın |
Yavaşça |
Sade |
Yavaşca’ sözcüğü ad değil, eylemleri nitelemektedir.
7.Soru
-LIK biçimbirimi aşağıdakilerden hangisinde kullanılmamıştır?
kulaklık |
kitaplık |
taşlık |
korkuluk |
alık |
alık kök halindedir
8.Soru
Olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediği duruma ne ad verilir?
İşleklik |
Tıkama |
Yineleme |
Kapatma eki |
İkileme |
Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural, karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda
engeller.
9.Soru
Kuşpalazı, açıkgöz, demirbaş sözcükleri hangi tür bileşik sözcüktür?
Dışmerkezli |
İçmerkezli |
Geçirimli |
Geçirimsiz |
Yinelemeli |
Anlamları ya da sözlüksel ulamları baş ögesine bağlı
olarak belirlenemeyen bileşikler dışmerkezlidir.
Kuşpalazı bir palaz türü, açıkgöz, bir göz türü, demirbaş
bir baş türü, blackmail ‘şantaj’ bir posta türü
değildir. Bir bileşiğin iç ya da dışmerkezli olarak tanımlanması
bazen bir yorumlama sorunu olarak da
kabul edilir (Fabb, 1988: 67). Örneğin, çayevi ve
yayınevi bir ev türü olarak düşünülürse iç merkezli,
değilse dış merkezli olarak tanımlanabilir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi üstdamaksıl akıcı ünsüzdür?
r |
m |
n |
k |
z |
Üstdamaksıl akıcı ünsüz oluşum noktasında alt oluşturucunun üst damağa doğru kıvrılması ile oluşturulur. [r] üstdamaksıl bir ünsüzdür.
11.Soru
Edward Sapir'in "Diller de kültürler gibi çok nadiren birbirlerine yetebilirler" hangi sözcük yapma sürecini destekler niteliktedir?
Türetme |
Ödünçleme |
Sentezleme |
Özgünlük |
İkileme |
Edward Sapir'in "Diller de kültürler gibi çok nadiren birbirlerine yetebilirler" sözü ödünçlemeyi destekler niteliktedir. Nitekim ödünçleme: Diller arasında kopyalama biçiminde gerçekleşen alıntılama süreci, olarak tanımlanmaktadır.
12.Soru
Çocuk kelimesi ne tür bir biçimbirimdir?
Sözlüksel biçimbirim |
Dilbilgisel biçimbirim |
Bağımlı biçimbirim |
Türetimsel biçimbirim |
Çekimsel biçimbirim |
Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan bu tür biçimbirimlere bağımsız biçimbirim diyoruz. Bağımsız biçimbirimler anlamlarına göre sözlüksel ve dilbilgisel olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sözlüksel biçimbirimler, adlarından da anlaşılacağı üzere
sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Doğru cevap A'dır.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sözcüklerin içyapısını ve bunları gerçekleştiren kuralları inceler ?
Sesbilim |
Biçimbilim |
Anlambilim |
Sözdizim |
Edimbilim |
Dilbilimin bir alt dalı olan biçimbilim, anadili kullanıcılarının sözcük düzeyine ilişkin sezgisel bilgilerinin betimlemelerini yapar. Bu bilim dalı, sözcükler, sözcüklerin yapısı, sözcüklerin sınıflandırılması, sözcük yapma ile tüm bunları yöneten kuralları içeren zihinsel süreçleri inceler. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.
14.Soru
Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri olarak tanımlanan aşağıdakilerden hangisidir?
Sözcük |
Sözlükbirim |
Sözlük ailesi |
Sözcükbiçim |
Sözlükçe |
Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim olarak tanımlanmaktadır. Doğru seçenek D' dir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Chomsky' ye göre sadece tümcelerin yapısal kurallarını çözümlemeye ilişkindir?
Betimsel yeterlilik |
Açıklayıcı yeterlilik |
Doğuştan yeterlilik |
Kurallı yeterlilik |
Gözlemsel yeterlilik |
Gözlemsel yeterlilik, sadece tümcelerin yapısal kurallarını çözümlemeye ilişkindir. Doğru cevap E'dir.
16.Soru
Sana çirkin dediler, düşmanı oldum güzelin. Altı çizili eylemlerde hangi görünüş bilgisi kodlanmıştır?
Geçmiş |
Bitmişlik |
İlerlemeli |
Tamamlık |
Kanıtlanabilirlik |
Bitmişlik, durum ya da olayların bütünlüğünü, bir kez olduğunu ve tamlığını; bitmemişlik ise durum ya da olayların parçalandığını ve yalnızca bir bölümünün devam etmekte ya da sık sık yinelenmekte olduğunu gösteren bakış açısının dilbilgisel karşılığıdır. Bitmemişlik görüntüsünün bu iki alt ulamı sırasıyla ilerlemeli görünüş ve alışkanlık görünüşü olarak adlandırılır. Bir diğer görünüş ulamı tamamlık (bitmiş) görünüşüdür. Genel olarak iki zaman noktası arasında bağ kuran bir ulam olarak tanımlanır. Örneğin, Ecem eve git-ti tümcesi iki farklı şekilde ele alınabilir. Ecem nerede? Sorusunun yanıtı olarak bitmişlik, Ecem’le görüşebilir miyim? Sorusunun yanıtı olarak tamamlık (bitmiş) görünüşünü içerir. Ecem’in gitmesinin sonucu, olay yerinde bulunmaması ve görüşmenin bu yüzden olamayacağıdır. İşte tamamlık görünüşü bu sonuç ile bu sonucu doğuran eylem (Ecem’ in gitmesi) arasında bağ kurma görevini yerine getirir. A şıkkı zaman çekimi, E şıkkı ise kip çekimi olduğu için yanlıştır.
17.Soru
a. Ali [Ayşe'nin gittiğini] gördü.
İkinci cümle Türkçe'nin kurallarına aykırıdır ve bu şekilde konuşulmamalıdır. |
İyi eğitim almış kişiler ikinci cümleyi kurmazlar, bu nedenle ikinci cümle yanlıştır. |
Anadili konuşucularının birinci tümceyi kurmayı nasıl öğrendiği incelenmelidir. |
Anadili konuşucularının neden ikinci tümceyi üretmediği incelenmelidir. |
Bu cümleler diğer dillerle karşılaştırarak altta yatan ortak dilbilgisi keşfedilmelidir.
|
Kuralcı Dilbilgisi dilin üretilmesinde belirli doğru ve yanlışlar olduğunu savunur ve buna göre ikinci cümle eğitimli kişiler tarafından asla kurulmadığı için yanlış bir cümledir. Betimleyici Dibilgisi veriye doğru-yanlış bakış açısından bakmaz ve eldeki veriyi inceler. Birinci cümlenin neden üretilebildiğini, ikinci cümlenin neden üretilemeyeceğini açıklamaya çalışır. Üretici Dilbilgisi anadili konuşucularının anadillerini nasıl öğrendiğini ölçmeyi hedefler. Evrensel Dilbilgisine göre ise dil insan bilişinin bir ürünüdür ve dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek/görenek farklılıklarına bakmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Buna bağlı olarak da bu ortaklıkları keşfetmeyi amaçlar. Doğru cevap D'dir.
18.Soru
I: Üç yıldır aynı evde kiracıyım.
II: Yeni geldim, saatlerdir çalışıyordum.
III: Yıllardır lisans diploması alamadım, hala öğrenciyim.
Yukarıdaki cümlelerden hangisi ya da hangileri 'tümel tamamlık' kapsamında değerlendirilemez?
Yalnız II |
Yalnız I |
Yalnız III |
I ve III |
II ve III |
Tümel tamamlık geçmişten gelen ve hala günümüzde etkisi devam eden durumlar için kullanılmaktadır.
19.Soru
Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ne ad verilir?
Sonek |
İçek |
Ek |
Ekleme |
Önek |
Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime
takılma sürecine ekleme denir.
20.Soru
Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan eklere ne ad verilir?
Çekim eki |
Birleşik ek |
Türetim eki |
Çoğul ek |
Çoğaltan |
Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan bu ekler türetim eki olarak adlandırılır. Türetim ekleri, eklendikleri sözcüğün sözlüksel ulamını da (ad, eylem, sıfat vb) değiştirebilir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ