Genel Dilbilim 2 Final 9. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki bağlam ve konuşucuya göre sözcelerin hangisi büyük olasılıkla mutsuzdur/mutsuz olacaktır?
Mahkeme salonundaki hakim sanığa: Seni 10 yıl hapis cezasına mahkum ediyorum. |
Bir nikâh memuru yolda gördüğü iki arkadaşına ayaküstü: Sizi karı koca ilan ediyorum. |
Niyetinde samimi olan bir arkadaş: Söz veriyorum bana verdiğin borcu yarın ödeyeceğim. |
Davet için hazırlık yapan ev sahibi çok sevdiği arkadaşına: Yarın mutlaka gel bak, çok hazırlandım. |
Kendisine kötü davranan birisi sevgilisine: Bu şeklide davranmaya devam edersen ilişkimiz biter. |
Bir edimin başarı ile gerçekleşmesi için belli koşullar gereklidir. Bu koşullar gerçekleşmezse, yukarıdaki sözceler ile bir edim gerçekleştirmek söz konusu olamayacağı için sözce geçersiz, Austin’in terimiyle mutsuz ya da uygunsuz sözce olur. Bir sözce ile eylem gerçekleştirmek için gerekli olan ön şartlar uygunluk ya da mutluluk koşullarıdır. Örneğin C’deki gibi birisine söz vermek için samimi olmak ve gelecekte söz verilen eylemi gerçekleştirme niyeti olmak, şaka yapmıyor ya da söz verme eylemini yazdığımız bir şiir ya da roman için kullanıyor olmamamız gereklidir. A’daki gibi yetki sahibi de olmak gereklidir. Diğer bir koşul da bu edimlerin eksiksiz biçimde gerçekleştirilmesidir.Seçeneklerden A şıkkı hariç, diğerlerinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği her ne kadar yukarıdaki bağlamlardan bilinemese de, normal koşullarda görevi başında olmayan bir nikâh memurunun arkadaşlarına “Sizi karı koca ilan ediyorum” demesi onları resmi olarak evlendirmez. Eylemin gerçekleşmeyecek olması nedeniyle doğru yanıt B’dir.
2.Soru
Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümcenin konuşma eyleminin nesnesi olmasına yani sessel biçime bürünmesine ne ad verilir?
Sözcük |
Sözce |
Tümce |
Tümleç |
İyi biçimlendirilmişlik |
Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümcenin konuşma eyleminin nesnesi olmasına yani sessel biçime bürünmesine sözce adı verilir.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi konuşma aktarımı biçimlerinden biri değildir?
Anlatı Aktarımı |
Sözeylem anlatı aktarımı |
Dolaylı konuşma aktarımı |
Dolaysız anlatı aktarımı |
Bağımsız dolaylı konuşma aktarımı |
Anlatı aktarımı-Sözeylem anlatı aktarımı-Dolaylı konuşma aktarımı-Bağımsız dolaylı konuşma aktarımı-Bağımsız konuşma aktarımı-Bağımsız dolaysız konuşma aktarımı
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kaba olarak nitelendirilebilir?
Yaşasın! İkimiz de sınavı kazandık. Hadi bunu kutlayalım. |
Hem sen, hem de ben sınavı kazandık. Oysa sen benim kadar çalışmamıştın bile. Haksızlık bu! Yoksa torpilin mi vardı? |
Biliyor musun? Ben sınavı kazandım. |
Sen sınava geç kaldın ama yine de kazandın.Tebrikler. |
Hem sen, hem de ben sınavı kazandık. Zaten ikimiz de çok çalışmıştık. Tebrikler. |
B seçeneği arkadaşını küçümseyip, ona hakaret ederek onun öz imgesini tehdit etmektedir.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi iletinin ele alınma
yollarından değildir?
Alıntılama |
Yeniden dile getirme |
Anlatı |
Yansıtma |
Kurmaca |
İletinin ele alınma yollarına baktığımızda bunları
beş ana başlık altında toplamak mümkündür. Bu
sınıflamada yapılacak seçimin boyutu, büyük oranda
iletinin “özgün” dil olgusuyla ne derece örtüşerek
sunulacağı sorusuna bağlı olarak yapılır. Dilsel aktarım
biçimleri bu boyutla ilgilidir. Bu nedenle sınıflandırmalar
büyük ölçüde yukarıda ele aldığımız Leech ve Short’un
(1981) yapmış olduğu sınıflandırmanın konuşma aktarımı
bölümüyle örtüşür. İletinin sunuluş biçimleri şunlardır: •
Anlatı (Gerçekleşmiş bir dizi eylemin zaman sırası içinde
aktarımı yapıldığında) • Alıntılama (Bağımsız konuşma ve
düşünce aktarımı yapıldığında) • Yansıtma (Bağımsız
dolaysız konuşma ve düşünce aktarımı yapıldığında) •
Yeniden dile getirme (Dolaylı ya da bağımsız dolaylı
konuşma ve düşünce aktarımı yapıldığında).
6.Soru
Austin’ine göre bir sözce ile eylem ya da söz verilen iş gerçekleştirilmediyse o sözce hangi durumda olur?
Çelişkili |
Dengesiz |
Alaylı |
Mutsuz |
Nötr |
Bu soruda eylem söz konusu olduğu için bir örnekle açıklamak gerekirse,arkadaşlarımızı akşam yemeğine davet etmek düşünülebilir. Ancak edimin başarı ile gerçekleşmesi için bazı koşullar gereklidir. Bu koşullar gerçekleşmezse, yukarıdaki sözce ile bir edim gerçekleştirmek söz konusu olamayacağı için sözce geçersiz, Austin’in terimiyle mutsuz ya da uygunsuz, isabetsiz sözce olur. Bir sözce ile eylem gerçekleştirmek için gerekli olan ön şartlar uygunluk ya da mutluluk koşullarıdır. Örneğin, birisine söz vermek için samimi olmak ve gelecekte söz verilen eylemi gerçekleştirme niyeti olması gerekir. Örneğin, söz verdiğimizde buna ilişkin şaka yapmıyor ya da söz verme eylemini yazdığımız bir şiir ya da roman için kullanıyor olmamamız gereklidir. Eğer söz verilen iş gerçekleştirilmediyse doğru/yanlış yargısı yerine sözcenin mutlu/mutsuz sözce olması söz konusudur.
7.Soru
- Yanlış olduğuna inandığınız bir şeyi söylemeyin.
- Yeterince kanıtınız olmadan bir şey söylemeyin.
Yukarıdaki açıklamalar Grice'ın hangi ilkesine yöneliktir?
Nitelik İlkesi |
Nicelik İlkesi |
Tarz İlkesi |
Bağıntı İlkesi |
Sezdirim İlkesi |
Nitelik ilkesinde konuşucular, konuşmanın hedef ve kapsamı doğrultusunda doğru olduklarına inandıkları bilgiyi verirler. Bu, konuşucu için yalan yanlış bilgi vermekten daha kolay ve daha ekonomiktir.
8.Soru
Her metnin, iletişimin doğası gereği üreticisi tarafından
bağlaşık ve tutarlı bir bütün olarak oluşturulması gereğine
işaret eden kullanıcı merkezli metinsellik ölçütü
aşağıdakilerden hangisidir?
Durumsallık |
Kabuledilebilirlik |
Bilgisellik |
Amaçlılık |
Metinlerarası ilişki |
Amaçlılık, her metnin, iletişimin doğası gereği
üreticisi tarafından bağlaşık ve tutarlı bir bütün olarak
oluşturulması gereğine işaret eder.
9.Soru
I. Soyut bir olgudur.
II. Dilin etkileşimsel boyutuyla ele alınışıyla ilişkilenir.
III. Konuşucu, yazar ve dinleyici, okur incelemenin dışında tutulamaz.
Yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri söylem özellikleri arasında sayılabilir?
Yalnız I |
Yalnız II |
I ve III |
II ve III |
Hepsi |
Söylem, dilin bir iletişim aracı olarak etkileşimsel boyutuyla ele alınışıyla ilişkilenir. Metinlerin iletişim işlevi kazanmasını sağlayan, metindeki dilsel düzenlemeler aracılığıyla izlenebilen ve algılanırlık kazanan soyut bir olgudur. Dili bir iletişim aracı olarak ele aldığımızda, üreticisi (konuşucu, yazar) ve alıcısı (dinleyici, okur) incelemenin dışında tutulamaz.
10.Soru
Türkçede anadili konuşucusunun [u], [b], [u] ve [t] seslerinden oluşan ses dizisinin (‘ubut’), Türkçenin bir sözcüğü olmadığını bilmesinin nedeni nedir?
Tümcelerin anlamlı olup olmadığını bilmesi |
Tümcenin birden fazla anlamı olabileceğini bilmesi |
Sözcüğün birden fazla anlam taşıyabileceğini bilmesi |
Sözcüklerin anlamlı olup olmadığını bilmesi |
İki ayrı sözcüğün tek bir anlamı yansıtabileceğini bilmesi |
Anadili konuşucuları sözcüklerin anlamlı olup olmadığını bilirler. Türkçeyi anadili olarak konuşanlar, örneğin [u], [m], [u] ve [t] seslerinden oluşan ses dizisinin Türkçede anlam taşıyan bir birim olduğunu, yani Türkçenin bir sözcüğü olduğunu (‘umut’), ancak [u], [b], [u] ve [t] seslerinden oluşan ses dizisinin (‘ubut’), yani Türkçenin bir sözcüğü olmadığını bilirler.
11.Soru
Aşağıdaki ad tümceciklerinden hangisinde denetleme ADILı vardır?
Sınavın test olması için talepte bulunduk. |
Sınavın test olacağı duyuruldu. |
Sınavın test olacağını duyduk. |
Sınavların test olması önerisi kabul edildi. |
Sınavı test yapmak istedi. |
Şıklardaki ad tümcecikleri ve özneleri şunlardır:
[Sınavın test olması] için talepte bulunduk.
[Sınavın test olacağı] duyuruldu.
[Sınavın test olacağı]nı duyduk.
[Sınavların test olması] önerisi kabul edildi.
adıl [ADIL Sınavı test yapmak] istedi.
Görüldüğü gibi, A, B, C, D şıklarında ad tümceciklerin açık özne (sınav/ların) bulunduğundan ADIL yoktur. E şıkkında ise temel tümcenin öznesi tarafından denetlenen bir özne denetleme ADILı vardır. Doğru cevap E’ dir.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Werlich'in söylem sınıflamasında temel söylem türlerinde nesnellik değişkenlerindendir?
Eleştiri |
Deneme |
Günlük kişisel öyküler |
Kurallar, talimatlar, yasalar |
İzlenimsel betimleme |
Nesnel: Teknik betimleme, Haber öyküleri, Teknik açıklama, Akademik savlama, Kurallar, talimatlar, yasalar
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi cömertlik ilkesine uygundur?
Bize yemeğe buyrun |
Size yemeğe gelelim |
Daha dikkatli olmalısın |
Çok lezzetli bir yemek yapmışsın |
Lütfen bu küçük hediyeyi kabul edin |
Cömertlik İlkesi, kendine yararı azaltıp, dinleyiciye yararı artırmaya ilişkindir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ilişkilendirilmiş gönderim bağıntısına örnektir?
Arkadaşım ve ben, sonunda karar verdik. Yarın sabah tatile çıkıyoruz.
|
Mert 3 yaşına basmıştı. Babası üzerine titriyordu.
|
Hırsız suçüstü yakalandı. Söylediği yalana kendi de inanmıyordu.
|
Füsun suskundu. Konuşmalara hiç katılmadı.
|
Mehmet ilk kez uçağa biniyordu. Karmaşık duygular içindeydi.
|
15.Soru
“Bir ağaç ormanda var”
Yukarıdaki sözcedeki sorun aşağıdakilerden hangisidir?
Sözcenin konusu bulunmamaktadır. |
İletişim değeri yüksek olan yeni bilgi, bilgiselliği zayıf ögeden önce sıralanmıştır. |
Sözcüklerin yapısında sorun var. |
İletişim değeri olan bir öge yoktur. |
İletişim değeri yüksek olan yeni bilgi bilgiselliği zayıf ögeden sonra sıralanmıştır. |
a. V komnate drovaty (yeni bilgi), Odada yatak var. b. Drovaty v komnate. Yatak odada. (eski bilgi) (Rusça örnekler: Tomlin, 1986: 61) Örnek (20a)’da hem Rusça hem de Türkçede “yatak” bilinmeyen yani yeni bilgi olan (20b)’de ise bilinen, eski bilgi taşıyan bir ögedir. (20a)’da bilgisel olarak daha zayıf olan “odada” yer belirtecimsi ögesi zayıf bilgisel içeriği ile dinleyiciyi yeni bilgiye hazırlar. Öte yandan (20b)’de tümce başındaki “yatak” bilinen ve sözcenin konusu olan ögedir. Türkçede bilgi yapısı değişik araştırmacılar tarafından çok çalışılmış bir konudur (Erguvanlı, 1984; Erkü, 1983; Hoffman, 1995; Kılıçaslan, 1994; Aksan, 1995; İşsever, 2000; Şener, 2010; Özge ve Bozşahin, 2010). Bunun yanı sıra Göksel ve Özsoy (2000; 2003) Türkçede odağın tümcedeki konumunu ve İşsever (2002) konu kavramını irdelemişlerdir. Bu çalışmalar ayrıntılarda farklılık göstermektedir.
16.Soru
“Tam pencereme yakın bir dut ağacı vardı. Ay ışığı dut yapraklarından süzülür, odaya pâre pâre dökülürdü. Aşağı yukarı yaz kış pencereyi açık bırakırdım. Ne serin, ne tuhaf rüzgârlar eserdi. Vapurlarda da çalıştığım için, rüzgârların kokularından lodos, poyraz, karayel, günbatımı diye tefrik eder, tanırdım. Ne rüzgârlar battaniyemin üzerinden acayip birer rüya gibi gelip geçtiler. Uykum çok hafiftir. Sabaha yakındı. Dışarıdan bir gürültü geliyordu. Adeta dut ağacında birisi vardı. Korkmuşum ki, kalkamadım, bağıramadım. Tam bu sırada da pencerede bir hayal belirdi. O’ydu, yavaşça pencereden sıyrıldı. Benim önümden geçerken, gözleri mi kapadım, dolapları karıştırdı. İstişeri uzun müddet alan taran etti. Sesimi çıkarmadım. Doğrusu bu cesarete karşı bütün malı alıp gitseydi, sesimi çıkarmayacaktım.(Sait Faik Abasıyanık)”
Yukarıdaki metin ne tür bir söylem içermektedir?
Betimleyici söylem |
Açıklayıcı söylem |
Savlayıcı söylem |
Anlatısal söylem |
Öğretici bilgilendirici söylem |
Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, anlatısal söylem özellikleri içeren metinlerde olaylar arasındaki geçici ilişkilere tematik olarak yapılan gönderimler yer
alır. Olay ve hareket sıralaması yapılan metinlerde anlatım
anlatısallık taşır.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi başarılı bir iletişimin gerçekleşmesi için gereken koşullardan biridir?
Eski ve yeni bilginin dengeli olarak düzenlenmesi |
Konuşucunun önceki sözcelerle ilişki kurmak adına bilinen bilgiyi tekrarlaması |
Konuşucunun bir önermeyi kendi bilişsel bağlamına en uygun biçimde şekillendirmesi |
Konuşucunun tümce yapısını dinleyicinin bilgisini güncellenmeye fırsat vermeden uyarlaması |
Her yeni sözcenin söylem bağlamındaki önceki sözcelerden bağımsız olarak yeni bilgi sunması |
Konuşucu, bir önermeyi dinleyicinin bilişsel bağlamına en uygun biçimde şekillendirir; tümce yapısını bilgiye dayalı olarak uyarlar. Sözceler hem eski hem de yeni bilgiler içerir. Başarılı iletişim eski ve yeni bilginin dengeli olarak düzenlenmesidir. Çok fazla yeni bilgi söylem bağlamında bulunan önceki sözcelerle ilişki kurmayı güçleştirebilir. Her yeni sözce söylem bağlamındaki önceki sözcelerle bağıntılıdır ve aynı zamanda yeni bilgi ekleyen bölümü vardır.
18.Soru
Duydum. Kimseyle konuşmuyormuşsun… Yukarıdaki sözce hangi türde bir tanıttır?
Dolaylı tanıt- aktarım- belirsiz
|
Dolaylı tanıt- aktarım- folklorik
|
Dolaylı tanıt- çıkarım- eşsürmeli
|
Dolaylı tanıt- çıkarım- artsürmeli
|
Dolaylı tanıt- çıkarım- akla vurma
|
19.Soru
Fatma, “ne telefonum ne de bilgisayarım var” dedi. Yukarıdaki sözcede hakim ses, aşağıdakilerden hangisidir?
Anlatıcı sesi
|
Belirli diğerleri
|
Belirsiz diğerleri
|
Topluluk
|
Belirlenemez özellikteki diğerleri
|
20.Soru
“Mis gibi toprak kokuyor. Yağmur yağmış.” dolaylı tanıtında ne tür bir çıkarım kullanılmıştır?
Artsüremli çıkarım |
Belirsiz |
Eşsüremli çıkarım |
Akla vurma |
Hissedilmiş |
Artsüremli çıkarım; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının, aktardığı bilgiyi bir olayın bıraktığı izi gözlemleyerek çıkarım yoluyla oluşturduğunu gösterir. “Burada sigara kokusu var. Biri sigara içmiş.”.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ