Uzlaşma ölçütü

Sebep-Sonuç Diyagramı (Balık Kılçığı Tekniği) Kaoru Ishikawa tarafından geliştirilen bir tekniktir. Karar probleminde, problemin olası nedenlerinin sistematik olarak ortaya konması ve analiz edilmesi amacıyla kullanılır. Problemi doğuran ya da etkileyen sebepleri ana gruplara ve alt gruplara ayırarak analiz eder. Sebep – Sonuç Diyagramını çizmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:

1. Adım: Karar problemi (nedeni araştırılacak sonuç) belirlenerek bir okun işaret ettiği dikdörtgen içine sağ tarafta yer alacak biçimde kısaca yazılır.
2. Adım: Bu probleme yol açabileceği düşünülen ana sebepler birer kutu içine alınarak bu oka bağlanır. Ana sebepler olarak insan, makine, malzeme, yöntem, çevre biçiminde bir gruplandırma yapılsa da bu bir standart değildir. Ana nedenler ve sayıları ilgili probleme göre belirlenir.
3. Adım: Her ana sebep için “Bu ana sebep niçin ortaya çıktı?” sorusu sorularak alt sebepler belirlenir. Alt sebepler de ana sebebi temsil eden çizgilere ince çizgiler olarak eklenir.
4. Adım: Ana sebeplere önem sırasını belirten numaralar eklenir.
5. Adım: Her bir ana sebep önem sırasına göre ele alınarak, öncelikle alt sebeplerin nasıl ortadan kaldırılacağına ilişkin çözüm önerileri geliştirilir. Alt sebeplerin tamamı ortadan kaldırıldığında ana sebep de ortadan kaldırılmış olur.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan adımların tümü Sebep-Sonuç Diyagramı adımlarıdır, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Birden fazla kararın ardı ardına verilmesini gerektiren ardışık karar problemlerinde strateji matrisi yetersiz kalır. Bu tür problemlerin modellenmesi ve çözümü için karar ağacı gerekli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Karar ağaçları genellikle risk ortamında karar verme durumunda kullanılır. Ancak karar ağacı kullanımı sadece risk ortamı ile sınırlı değildir.

Her bir karar alternatifi için belirlenen en küçük değerler (84, 92, 110, 100)’den en büyüğü kötümserlik ölçütüne göre en iyi karara ilişkin olanıdır.

Kaynak dağıtım problemleri: Seçeneklerin en iyi alternatif kombinasyonunun
bulunması.

Gözününde bulundurulacak kriter açısından karar türleri; tek kriterli karar ve çok kriterli karar biçimindedir. Doğru cevap B'dir.

Kötümserlik ölçütüne göre karar vericinin benimseyeceği karar alternatifi strateji matrisine göre, kazanç yapılı problemlerde, EnBüyük{EnKüçük(s_ij)} ve maliyet yapılı problemlerde ise EnKüçük{EnBüyük(s_ij)} işlemi kullanılarak elde edilir.

Gerçek hayatta karşılaşılan karar problemleri oldukça karmaşık yapıdadır. Bu karmaşık yapının kaynağı olarak; birden fazla faktörün ve amacın bir arada değerlendirilmesi gerekliliği, amaçların sıklıkla birbiriyle çatışması, karar durumlarının içerdiği belirsizlikler, karar verme sürecine birden fazla kişinin dahil olması, kararın sonuçlarının genellikle pek çok kişiyi ilgilendirmesi sayılabilir.

Hedefler belirlenirken aynı zamanda hedefe ulaşma ölçütü olan kriterler de belirlenir. “geçen yıla göre 2 kat fazla müşteriye ulaşmak”, işletmenin ortaya koyduğu bir hedeftir. 

Gerçek hayatta karşılaşılan karar problemleri oldukça karmaşık yapıdadır. Bu karmaşık yapının kaynağı olarak; birden fazla faktörün ve amacın bir arada değerlendirilmesi gerekliliği, amaçların sıklıkla birbiriyle çatışması, karar durumlarının içerdiği belirsizlikler, karar verme sürecine birden fazla kişinin dahil olması, kararın sonuçlarının genellikle pek çok kişiyi ilgilendirmesi sayılabilir.

Bu strateji matrisine göre En iyi beklenen değer ölçütüne göre, her bir strateji için beklenen değerler sırasıyla 3040, 3640 ve 2980 olarak hesaplanır.

Tam bilgi değerini hesaplamak için, her doğal durum için elde edilebilecek en iyi getiri değerleri tespit edilerek, bu değerler ilgili doğal durum olasılıkları ile çarpılarak genel toplam alınır.

Strateji matrisi için tam bilgi ile elde edilen getiri 2900.(0,20) + 3900.(0,80) = 3700 olacaktır.

Belirsizlik ortamında karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimseyebileceği iki uç durumu daha önce bahsedilen iyimserlik ve kötümserlik ölçütleri temsil etmektedir. Hurwicz, karar probleminin doğasına ve karar vericinin içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranması amacı ile iyimserlik ve kötümserlik ölçütlerini karar vericinin bir arada kullanmasına imkân tanıyan bir ölçüt önermiştir. Uzlaşma ölçütü adı verilen bu ölçütte karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunur. Karar vericinin iyimserlik düzeyi a ile gösterilir ve a’nın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. a 1’e eşit olduğunda karar verici iyimser, 0’a eşit olduğunda ise karar verici kötümserdir.

Sayısal değer 7 ise tanımı "Çok önemli " şeklinde ve açıklaması "Bir faktör diğerine göre yüksek derecede kuvvetle daha önemlidir." şeklindedir. 

Formülde;
sj : j’ inci seçeneği (j = 1, 2, …, m)
wi : i’inci kriterin ağırlığı (i = 1, 2, …, n),
pij: j’ inci seçeneğin i’inci kritere göre ağırlığı (i = 1, 2, …, n; j = 1, 2, …, m) göstermektedir. 

İşletmelerde karar vermeyi zorlaştıran nedenler;

• Problemin karmaşık yapısı
• Çevresel faktörlerdeki belirsizlik
• Birden çok kriterin dikkate alınması gerekliliği
• Sonuçların uzun vadede hissedilmesi
• Sonuçların etki derecelerinin yüksek olması
• Kararın yüksek maliyete yol açması

Doğru cevap C'dir.

mor şapka

Gerçek hayatta karşılaşılan karar problemleri oldukça karmaşık yapıdadır. Bu karmaşık yapının kaynağı olarak; birden fazla faktörün ve amacın bir arada değerlendirilmesi gerekliliği, amaçların sıklıkla birbiriyle çatışması, karar durumlarının içerdiği belirsizlikler, karar verme sürecine birden fazla kişinin dahil olması, kararın sonuçlarının genellikle pek çok kişiyi ilgilendirmesi sayılabilir.

Belirsizlik ortamında karar verme durumu ile karşı karşıya kalan karar vericinin benimse- yebileceği iki uç durumu daha önce bahsedilen iyimserlik ve kötümserlik ölçütleri temsil etmektedir. Hurwicz, karar probleminin doğasına ve karar vericinin içinde bulunduğu psikolojik duruma ilişkin daha esnek davranması amacı ile iyimserlik ve kötümserlik öl- çütlerini karar vericinin bir arada kullanmasına imkân tanıyan bir ölçüt önermiştir. Uzlaşma ölçütü adı verilen bu ölçütte karar vericinin iyimserlik düzeyini belirleyen bir katsayı bulunur. Karar vericinin iyimserlik düzeyi a ile gösterilir ve a’nın 0 ile 1 aralığında değerler aldığı varsayılır. a 1’e eşit olduğunda karar verici iyimser, 0’a eşit olduğunda ise karar verici kötümserdir. Uzlaşma ölçütüne göre karar vericinin benimseyeceği karar, kazanç yapılı problemlerde, EnBüyük[a EnBüyük(sij) + (1- a) EnKüçük(sij)] işlemi ile tespit edilirken, maliyet yapılı problemlerde ise EnKüçük[a EnKüçük(sij) + (1- a) EnBüyük(sij)] işlemi ile tespit edilir.