Basın sektörü, özellikle 80’li yılların başlarından itibaren hem teknoloji alanında yaşanan gelişmeler, hem de basının büyük bir sanayi kolu hâline dönüşmesiyle birlikte büyük holdinglerin etkisi altına girmiş ve kısa sürede tekelleşmenin etkilerini en yoğun düzeyde yaşamıştır. Artan maliyetler ve daralan piyasa nedeniyle küçük şirketlerin basın alanına girmesi zorlaşmış ve gizli bir el gibi tekel grupları piyasayı yönlendirmiştir.

Gazeteler belli bir satışı sağlayarak, Basın İlan Kurumu’nun asgari şartlarını yerine getirmek ve o ilde dağıtılan resmî ilan/reklam bedelinden pay almak için çaba göstermektedir. Büyük illerde gazetelerin resmî ilan dışında da özel reklamlardan ve küçük ilanlardan elde ettikleri bir gelir bulunmaktadır.

Sanayi devriminin ortaya çıktığı ilk ülke olan İngiltere'dir.

80’ler Türkiye’sinde, sermayenin medyaya girişini özendirecek çeşitli nedenler vardır. Medyayı gerektiği yerde bir silah olarak kullanıp bir güç sahibi olma, devletle ve sermayeyle yakın ilişki kurma, toplumu ve parayı yönlendirme, böylelikle itibar görme gibi temel önceliklerin yanı sıra, medyayı kendi holdingleri için bir reklam unsuru olarak görme, bu güç sayesinde çeşitli ihale ve kredilerde öncelik sağlama gibi pek çok bilinmeyen ayrıntı, bu dönemde sermayenin medya yatırımlarına bir ‘fırsat’ olarak bakmasına neden olmuştur.Gazetecilik mesleğini sevme bu nedenlerden birisi değildir. Doğru cevap B'dir.

BBC reklam almayan bir kuruluştur ve gelirini yalnızca radyo-televizyon alıcı ruhsat ücretleri oluşturmaktadır. Bu ücretleri toplama görevi de İngiliz Posta Teşkilatına verilmiştir. Bu teşkilat, alıcı ruhsat ücretlerini toplamanın yanında özel cihazlarla alıcı antenleri tarayarak kaçak alıcıları saptamaya çalışmaktadır. BBC’nin geliri reklama dayanmadığı için reklamcılara karşı bir zorunluluğu da yoktur ve programlarında kitle zevk ve kültürünün üstünde bir düzey hâkimdir. Doğru cevap D'dir.

Dikey birleşme

Özel girişimci sistemde yayınlarda çoğulculuk hakimdir. Her özel ya da tüzel kişinin koşulları yerine getirdiği takdirde yayın yapma hakkı vardır. Yayın kanallarının varlığı reklama dayanır. Programların üretiminde merkezileşme yoktur. Her kanal, kendi yayın politikasına, yayınlayacağı programlara izleyicisinin özelliklerini dikkate alarak karar verir. Yayın kurumlarının yönetici ve diğer çalışanlarının atama ve görevden alımlarında devletin, hükümetin herhangi bir yetkisi yoktur.

c

Medya İzleme Grubu (MEDİZ) tarafından 2008 yılında yapılan araştırmanın medyada kadın temsili ile ilişkili olarak ortaya koyduğu sonuçlar, kadın sorunları ile ilişkili duyarsızlığın bu sektördeki kadın istihdamının düşüklüğü ile yakından ilişkili olduğunu da ortaya koyar niteliktedir. Doğru cevap E'dir.

Komandit şirkette şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmıştır.

Kamu hizmeti yayın sisteminde yayın olanakları, istasyonları, şebeke vericileri sınırlı
tutulmaktadır. Stüdyo ve stüdyoda bulunan teknik donanım devletin ya da merkezi hükümetlerin elinde ya da denetimindedir. Diğer seçenekler özel girişimci sistemin özellikleridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

1, 3 ve 4

30 Nisan 1949 yılında Ankara’da yayın hayatına başlayan Zafer gazetesi DP’nin yayın organıdır. Gazete 27 Mayıs 1960 tarihinde kapatılmıştır. Bu doğrultuda doğru cevap A seçeneğidir. 

“Havuz sistemi” denilen yöntem, basın çalışanın tek ücret karşılığında birkaç gazete ve televizyona hizmet vermesidir. Havuz sistemi yöntemi ile bir medya tekeline bağlı basın çalışanının haberi aynı işverenin tüm gazete, dergi, ajans, radyo ve televizyonlarında kullanılabilmektedir. “Esnek çalışma” belli bir zaman ve mekân zorunluluğu olmaksızın performans odaklı bir çalışma biçimidir. Basında gitgide yayılım gösteren esnek çalışma biçimleri de medya çalışanlarını tehdit eden yeni bir oluşum olarak göze çarpmaktadır. Stajyerlik sonrası dönem “kaşeli çalışma” adı altında haber başına ücret ödenen kadrosuz ve sigortasız çalışma biçimidir. Stajyerlik ve kaşeli çalışma dönemlerini geçenler için kadrolu çalışma umudu vardır.

Hürriyet gazetesi finansman ihtiyacını gelişen reklam sektöründen karşılamayı bilmiştir. 1954’te seri ilanlar uygulamasını başlatmıştır. Türk basınında hisse ortaklığı yoluyla halka açılmada öncü gazetedir. Şirketin yüzde 10 hissesi 1992 yılında İMKB’de satılmıştır. Profesyonel yönetimin öncüsü olan Hürriyet daima en yüksek reklam geliri elde eden gazete olmuştur. Gazete 2005 yılında online seri ilanlar yayınına başlamıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Uzan Grubu 1989 Ağustos’ta kurdukları Magic Box Şirketiyle Türkiye’nin ilk özel televizyonu Star 1’i faaliyete geçirmişlerdir.

Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte, yeni dönemin savunucu olan gazeteler ve sahiplerinin yanı sıra önde gelen gazetecilerin bile siyasi ve ekonomik güçleri artmıştır. Ortadan kaldırılan muhalif basının yerine İstanbul’da Yunus Nadi’nin Cumhuriyet’i (8 Mayıs 1924) ve Mahmut Soydan’ın Milliyet’i eklenerek iktidar partisi boşluğu doldurmuştur. Basın sürekli olarak CHP’nin sıkı kontrolü altında tutulmuş, dini yayınlara hiç izin verilmemiş, sola ise Kemalist çizgiye ters düşmemek kaydıyla sınırlı izin verilmiştir. Basın tek sesli olarak partiden gelen yönergeleri ve Atatürk devrimlerini tartışmasız topluma aktarma görevi yapmıştır. CHP, basının bu önemli rolü nedeniyle kendisine bağımlı kılmış ve Yunus Nadi, Asım ve Hakkı Tarık Us, Mahmut Soydan gibi gazete sahip ve yöneticilerini siyasete taşıyarak milletvekili yapmıştır. Ayrıca kağıt ve resmî ilan gibi yöntemlerle basın kontrolü sağlamlaştırılmıştır. Doğru cevap C'dir. 

Orta büyüklükteki ulusal bir gazetede resmi ilan ve reklam geliri ortalama 4-5 milyon lirayı bulmaktadır. Doğru cevap D'dir.