Vedat Dalokay

Burra Tüzüğü, “tarihi bir yerin çevresinde, onunla ilgili alanlar ve nesneler onun kültürel değerine değer katıyorsa korunmalıdır” uyarısı yapmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Paul Bonatz’ın tasarladığı Saraçoğlu Mahallesi (Ankara, 1944-47) Savaş Yıllarında Konutlara (1939-1950) örnek verilebilir.

Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi, aşağıdaki dönemlere ayrılmaktadır;
• 1927’ye kadar Birinci Ulusal Mimarlık dönemi
• 1927-1939 arası Modern Mimarlık dönemi
• 1939-1950 arası İkinci Ulusal Mimarlık dönemi
• 1950-1960 arası Modern Mimarlık dönemi (Uluslarası Üslup)
• 1960-1980 arası Çoğulculuk dönemi
• 1980 sonrası Post-modern dönem

Tarım Devrimi ile birlikte başlayan tarihsel süreçte Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı) insanı, avcılığın yanında yabani bitki ve hayvanları evcilleştirerek, yiyeceğini üretmeyi, yaptığı seramik kaplarla depolama ve saklamayı öğrenir. Ortaya çıkan bu ilksel teknoloji, zanaat ve toplumsal örgütlenme biçimleri uygarlığın başlangıcına işaret eder. Bu dönemin özellikleri hakkında bilgi veren en önemli arkeolojik yerleşim alanı Konya ovasında yer alan ve geçmişi M.Ö. 9000’li yıllara kadar uzanan Çatalhöyük’tür.

1960’lı yıllarda yaygınlaşan ve Türkiye’ye özgü bir model olan yapsatçılık “kentleşme ve buna bağlı olarak arazi değerlerindeki artışın ve konut yapım sürecini örgütleyen küçük girişimcilerin ortaya çıkarmış olduğu bir modeldir. Yeterli sermaye birikimine sahip olmayan girişimci, toprak sahibine yapılacak konutlardan belli bir kısmını vermeyi taahhüt etmekte ve böylelikle arsa için bir bedel ödemek zorunda kalmamaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

III. Murat döneminde mimarbaşı olan Davud Ağa’nın ilk eserleri Sultan için yaptığı köşklerdir.
Bunlardan biri Sirkeci’de bulunan Sepetçiler Kasrı olup günümüze kadar ulaşmış nadir örneklerden
biridir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Orhun yazıtları

Burra Tüzüğüne göre, bir kültür varlığının korunması, kültürel özelliklerinin en iyi şekilde korunması, son derece iyi bakılması ve hasar görmesinin engellenmesi ile sağlanır.

Kültür varlığı terimi, 1954 yılında, silahlı bir saldırıya karşı kültür varlığının korunması anlaşmasında (Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict) ortaya atılmıştır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Önceleri yabancı harita mühendislerince hazırlanan kent planları, 1860’lı yıllarda, Erkan-ı Harbiye‘nin harita subayları ve Mühendishanede görev yapan öğretim elemanlarınca da hazırlanmaya başlamıştır. Hocapaşa yangın yerinin düzenlemesini 1864-1866 yılları arasında erkân-ı harp subayı olan Mehmet Kemalettin Bey hazırlamıştır.

Kültür varlıklarının, sözü geçen kültürel, fiziksel ve sosyal değerleri kapsamında yeralan geleneksel olma, tarihsellik, anıtsallık, sembol olma, tinsel ve etkisel değerlerinin yanısıra mimari, otantiklik, özgünlük, estetik ve sanat değerleri, çok katmanlılık ve belge değerleri ile yaşamlarını
sürdürmeleri için alınan her türlü önlem “koruma eylemi”ne girer. Bu ifadeye göre doğru cevap D'dir.

19. yy, özellikle siyaset ve hukuk alanındaki modernleşmenin mücadeleleriyle geçmiştir. Bu dönem öncesindeki koruma bilincinin oldukça düşük olması ve toplumun ya da devletin hangi mimari değerlerine sahip çıktığına iyi bir örnek olarak, II. Mahmud döneminde, yeniçeriliğin kaldırılması sonucunda, Bektaşi tekkelerinin 60 yıldan daha yeni olanları yıktırılmış, kalanların bir bölümü cami, mescit okul olarak kullanılmış, geri kalanlar gelirleri ile okul yaptırılmak üzere satılması verilebilir.  Doğru yanıt D’dir.

Batılılaşma çabalarına da bağlı olarak Osmanlı Hükümeti, merkeziyetçi bir yaklaşım içinde, merkezden illere valiler, ilçelere de kaymakamlar göndermiştir. Böylece, kadıların yükümlendiği mülki işler vali ve kaymakamlara, adli işler bir sure sonra oluşturulan adliyelere, beledi işler de oluşturulan Şehremaneti (belediye teşkilatı) sonucunda “Şehremin”lere verilmiştir. Şehremini ve Şehir Meclisi olmak üzere iki organa sahip olan İstanbul Şehremaneti 1855 yılında kurulmuştur.

A seçeneği Tanzimat Dönemi’nde Mekânsal Gelişmeler (1839-1923)'dir.

II. Dünya savaşının yarattığı yıkımları gidermek amacıyla, ekonomi başta olmak üzere, birçok alanda yeni yapılanmalara gidilir. Bu dönemde, UNESCO, NATO gibi uluslararası kurumların ortaya çıktığı görülür. Dünya düzeninin yeniden oluşturulduğu bu yeniden
yapılanma dönemi içerisinde, koruma alanında da yapısal değişimler yaşanmış, koruma alanı ile ilgili uluslararası kurumlar ve Avrupa Konseyi gibi yasal düzenleme mekanizmaları ortaya çıkmış, ICOMOS, ICOM, ICCROM gibi bağımsız kuruluşlar, Venedik Tüzüğü gibi bağlayıcı düzenleme antlaşmaları devreye girmiştir. SPAB ise 19 yüzyılda kurulmuş bir dernektir. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Modern mimari mirasının, Dünya Miras Listesi bağlamında değerlendirilmesi ise, “bir zaman aralığında”, “mimaride ve teknolojide gelişmeler”, “insanlığın yaratıcı dehasının başyapıtı olmak”, “mimari veya teknolojide, sanatta, şehir planlama veya peyzaj tasarımındaki gelişmeler”, “bir yapı tipinin seçkin bir örneği, mimarlık ve teknoloji topluluğu ya da peyzajın insanlık tarihinde önemli bir basamağı yansıtması”  ölçütlerine göre yapılmaktadır. Doğru cevap A şıkkıdır. 

Yanıt A seçeneğidir.

1980 sonrası mimarlık etkinliğinde öncelik ve ağırlık kazanan yapı programları şunlardır:

Resmi yapılar, eğitim ve kültür yapıları,

Sanayi ve ticaret kuruluşlarının yönetim / hizmet yapıları,

Sanayi yapıları, iş ve alışveriş merkezleri, turizm yapıları,

Restorasyon ve koruma çalışmaları, konutlar,