Toruk: Fiilden isim yapım ekidir. 

Araç Durumu: +(X)n ok+unurdı KT D36 “okla vurdu”

kln- “yaratlmak” < kl- “klmak, yaratmak” -()n [edilgenlik eki] Cevap:A

kod- “bırakmak” < ko- “koymak, bırakmak” –d [fiilden fiil yapım eki,
pekiştirme eki] –(u)p [zarf-fiil eki]

Kişi zamirleri kullanılarak çekimlenen fiil zaman ve kipleri şunlardır: Geniş ve şimdiki zaman, -mIş ekli geçmiş zaman, -DAçI ekli gelecek zaman ve -çI ekli gelecek zaman. -DI ekli geçmiş zaman İyelik Eklerine Benzer Kişi Eklerinin Geldiği Fiil Çekimleri grubuna girmektedir.

"ol(u)r(u)p(a)n türü?k [b]od(u)n(ı)? ilin törüsin tuta birm(i)ş iti birm(i)ş" cümlesinin tam karşılığı "tahta oturarak Türk milletinin ülkesine devletine hakim olmuş (ve) düzenlemiş"tir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Fiillerin Birleşik Çekimleri: 

 Sürekli Geçmiş  Zaman

1. -(X)r / -Ar er-ti (geniş zamanın hikâyesi)

 2. -(X)r / -Ar ermiş (geniş zamanın rivayeti)

 Uzak Geçmiş  Zaman

 1. -mIş erti (belirsiz geçmiş zamanın hikâyesi)

 2. -mış ermiş (belirsiz geçmiş zamanın rivayeti)

 Gerçekleş meyen Gelecek Zaman

“eki ülügi atlıg erti bir ülügi yadag erti” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “iki bölüğü atlı idi, bir bölüğü yaya idi.” şeklindedir. yadag: yaya

Sürekli Geçmiş Zaman 1. -(X)r / -Ar er-ti (geniş zamanın hikâyesi) Geniş-şimdiki zaman ekleri ve er- yardımcı fiili üzerine belirli geçmiş zaman eki -DI getirilerek yapılır: yanıgma yagıg kelür-ür er-tim “dönen (kaçan) düşmanı getirir idim” T 53 - 2. -(X)r / -Ar ermiş (geniş zamanın rivayeti) Geniş-şimdiki zaman eylem sıfatları ve er- yardımcı fiili üzerine, belirsiz geçmiş zaman eki –mIş getirilerek yapılır: azkına türük bodun yorı-yur er-miş “azıcık Türk halkı ilerliyormuş” T 9-10 , Uzak Geçmiş Zaman mIş ekli anlatılan geçmiş zaman eki üzerine er- yardımcı fiili getirilerek yapılır: 1. -mIş erti (belirsiz geçmiş zamanın hikâyesi) ol ödke kul kullug kü? kü?lüg bol-mış er-ti “O zamanda köleler köle sahibi, cariyeler hizmetçi sahibi olmuş idi” BK D18 Gerçekleşmeyen Gelecek Zaman -tAçI ekli gelecek zaman eylem sıfatı üzerine er- yardımcı fiilinin belirli geçmiş zaman eki getirilerek (gelecek zamanın hikâyesi) yapılır: türük bodun adak kamşattı yablak bol-taçı er-ti “Türk halkının ayakları titredi, (neredeyse) kötü olacak idi” BK D30-31 , 2. Zaman ve Kip Çekimleri: 2.2.2. -mIş Ekli Geçmiş Zaman Bu geçmiş zaman, anlatanın görmediği eylemler için kullanılır. Orhun Türkçesinde öznenin 3. kişi olduğu örnekler vardır. üze kök te?ri asra yagız yer kılıntukda ekin ara kişi oglı kılın-mış “yukarıda mavi gök, aşağıda kara toprak yaratıldığında ikisinin arasında insanoğlu yaratılmış” KT D1

Korece ve Türkçe gibi bağlantılı (eklemeli) bir dil iken diğer seçeneklerdeki diller yalınlayan (tek heceli) dillerdir.

Orhun Türkçesinde bağlaç olarak azu ‘veya, yoksa, yahut’, takı ‘ve, dahi’, ulayu ‘ve’, yeme ‘ve, dahi, … da’, yan cümle bağlacı olarak tiyin ‘diye, için’ ve tip ‘diye’ sözleri kullanılır. azu: çıgan bodunug bay kıltım az bodunug üküş kıltım azu bu sabımda igid bar gu “yoksul halkı zengin kıldım, az halkı çoğalttım. Yoksa bu sözümde yalan var mı!” KT G10 takı: yaguk el erser, ança takı erig yirde irser, ança erig yerte be?gü taş tokıtdım “yakın memleket olduğundan, ve de erişilir yer olduğundan, böyle erişilir yerde ebedi taş yazdırdım” KT G13 ulayu: ataman tarkan … tonyukuk buyla baga tarkan ulayu buyruk …“Ataman Tarkan … Tonyukuk Buyla Baga Tarkan ve kumandanlar…” BK G14 yeme: kaganı ölti, buyrukı begleri yeme ölti “Hakanları öldü,kumandanları, beyleri de öldü” BK D16 begleri yeme bodunı yeme tüz ermiş “beyleri de halkı da uyum içinde imiş” KT D3

sab “söz” +(ı)n [araç durumu eki]

süçig “tatlı” < süt “süt” +sig [isimden isim –sıfat- yapım eki. Sözcük kökünün son sesi /t/ ile ek başı /s/ seslerinin kaynaşmasından dolayı hece başı ünsüzü /ç/’dir]

Bu çözümlemelerden yola çıkarak doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

Yukarıda verilen sözcüklerin anlamları şöyledir: Kuz “kuzey”, yırıya “kuzeyde”, ö?re “doğu”, Birdin “güney”. Bu sözcükler Orhun Türkçesinde kullanılan yön adlarıdır. Ancak Böri sözcüğü “kurt” anlamında kullanılan bir sözcüktür.

+(X)ç: Ulandığı söze küçültme ve sevgi anlamı katar. ata+ç+ım ‘babacığım’ (Ongin 12) < ata ‘baba’.

taş+k- ‘dışarı çıkmak; baş kaldırmak, isyan etmek’ (KT K8) < taş ‘dış’ (BK K14)

Tutsak edilen Türkleri kurtarmaya çalışan İlteriş, Çinlilerle on yedi kez, Kıtanlarla yedi kez, Oğuzlarla beş kez savaşmış, Türgişlerle yaptığı savaşta 691 yılında ölmüştür.

Doğu cephesi