Klasik dönemden beri devam eden Osmanlı para sisteminin karmaşık yapısı 19. yüzyılda da sürmekte ve piyasalarda çok farklı vezin ve ayarda paralar tedavül etmekteydi. 1840’ta bunlara kâğıt paranın katılması işleri daha da karıştırdı. Bu durumu düzeltmek isteyen Tanzimatçılar 1844’te Tashih-i Ayar Fermanı’nı çıkartarak ve sikke konusunu düzenleyerek 1 altın lira=100 gümüş kuruş esasını benimsedi.

Dünya hava harp tarihinde ilk bombardıman 1911 senesinde gerçekleşmiştir

Osmanlı Devleti, ekonomik sıkntılarını çözebilmek için ilk kez 1854’te almaya başladığı dış borçların yaklaşık yirmi yıl içinde faizlerini ödeyemeyecek duruma gelmiş ve 1875’te iflâsını ilân etmişti.

19. yüzyıl sonlarında Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi bakımdan en önemli gelişmelerden biri de göçlerdir. Göç ve iskân, basit bir yer değiştirmenin çok ötesinde sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlar› bulunan dramatik kitlesel olaylardır.

I. Abdülhamid devrinde sosyal hayatı ve gündelik yaşamı derinden etkileyen ve başkenti harabeye çeviren yangın felâketlerinin yanında, panik havası yaratan bazı doğal afetler ve salgın hastalıklar da yaşandı.

Osmanlı Devleti’nde mesleki hak ve çıkarları savunmak amacıyla grev kapsamında değerlendirilebilecek toplu iş bırakma eylemlerine 1870’li yılların başlarında rastlanır; 1872-76 yılları arasında tersane ve demiryolu işçilerinin
başı çektiği işbırakma eylemleri yaşlanır.

1853-56 Kırım Savaşı’ndan sonra devletin mali dengelerinin kötüleşmesi, buna karşılık başta saray olmak üzere toplumun elit tabakasında görülen Batı tarzı (alafranga) yaşam
biçimi, lüks ve israf, alt tabakada ciddi bir tepki yarattı.

19. yüzyılın sonlarında gelişen ulaşım imkânlarının da etkisiyle tarım ürünlerinin Osmanlı ihracatındaki payı öncesiyle kıyas kabul etmez derecede arttı.
Bunda, devletin 1860’lardan itibaren boş arazileri işleyerek tarom yapılabilir hale
getirenlere uyguladığı vergi muafiyeti ve satın alma önceliği gibi teşvikler etkili oldu. 

Verimi artırmak için kuru tarımdan sulu tarıma geçildi. 1910’dan sonra Konya ovasının  sulanması ve Basra’da Hindiye barajının açıldı.

Devlet, tarım konusunda halkı aydınlatmak ve işin teorisiyle pratiğini bir arada
öğretmek amacıyla İstanbul’da ve taşrada ziraat mektepleri açtı. 1881’de Edirne
Hamidiye Ziraat Mektebi ve Nümune Çiftliği kuruldu. Daha sonra, 1888’de Selânik Ziraat Mektebi, 1891’de Bursa Ziraat Ameliyat Mektebi, 1892’de Halkalı Ziraat Mektebi ile taşranın diğer önemli şehirleri olan Adana, Ankara, Hama, Kastamonu ve Sivas’ta ziraat mektepleri açıldı; oluşturulan örnek çiftliklerde yeni tarım yöntemleri çiftçilere gösterildi.

Hükümet, bunların yanında tarıma destek sağlamak için 1888’de kurduğu Ziraat Bankası aracılığıyla çiftçiye %6 faizli kredi vermeye başladı.

Osmanlı İmparatorluğu’nda işçi sınıfının ortaya çıkışı ve örgütlenmesi, Avrupa’da­ki süreçten nitelik ve nicelik bakımından farklı bir seyir izlemiş; devletin siyasi-idari ilkeleri ve toplumun sosyal-iktisadi yapısındaki farklılıklar, bu süreçlerin ayrış­masında etkili olmuştur. Başta toprak rejimi olmak üzere, mülkiyet ilişkileriyle üre­tim ve vergilendirmedeki farklı uygulamalar, merkez-çevre ilişkilerinin uzun süre feodal güçlerin ortaya çıkmasına müsaade etmemesi başlıca etkenlerdir.

19. Yüzyılın son çeyreğinde; devletin hangi siyasi dinamiklerden güç alarak çağdaş normları yakalayacağı, yüzünü Doğu’ya mı yoksa Batı’ya mı dönmesinin yararlı olacağı ve toplumda birlik ve beraberliğin nasıl sağlanacağı tartışılırken; İslâmcılık diğerlerine göre daha ağır bastı. II. Abdülhamid’in İslâmcılık söylemini kullanması bu sonuçta etkili oldu. Islâmcılık ideolojisine dış politik misyon ve hedeflerin de eklenmesiyle Panislamizm adı verilen yeni bir politik çizgi ortaya çıktı. Panislâmizm (İttihâd-ı Islâm) imparatorluğun eski güçlü günlerine dönmesi konusunda yeni bir umut oldu.