Bir sokak çalışması beş aşamada gerçekleştirilmektedir. Her bir aşamada bazı sorumlulukların yerine getirilmesi beklenmektedir. Beş aşama boyunca sokak çalışmacısının sahip olduğu işlevler ve sorumluluklar  ise sokak çocukları özelinde değerlendirme, ihtiyaç ve sorunlara yanıt verme, eğitme, toplumu harekete geçirme, savunuculuk ve yönetimdir. Faaliyetleri planlamak, uygulamak ve değerlendirmek yönetim işlevi ve sorumluğu kapsamında gerçekleştirilmektedir.

ÇOCUK İŞÇİLİĞİNE GENEL BİR BAKIŞ 5-11 yaş arası çocuklar için hafif işler dahi hoşgörü sınırları dışındadır (sıfır tole­rans).

2. 12-14 yaş arası çocuklar için ise sadece haftada 14 saatten az olmak koşulu ile teh­likeli olmadığı bilinen sektörlerde çalışmak çocuk işçiliği olarak kabul edilmez. Bu bir ekonomik faaliyet olarak değerlendirilir ve çocuk okuldan alıkonulmadıkça ve ruhsal-bedensel sağlığı ve gelişimi etkilenmedikçe hoş görülebilir.

3. 15-17 arasındaki çocuklar için ise en düşük yaş ölçütünü yerine getirdikleri ve zorunlu eğitimlerini tamamladıkları sürece sıradan işlerde haftada 43 saate kadar çalışma izni verilmiştir. Buna göre haftada 43 saatten çok sıradan, tehlikeli olma­yan bir işte bile olsa çalışmak bu yaş grubu için de tehlikeli olarak kabul edilmiş ve çocuk emeğinin en kötü biçimleri arasına sokulmuştur.

Bu kavramın hedef kitlesi ağırlıklı olarak çocuklar, yetişkinler, kadınlar, yaşlılar, bağımlılar, evsizler, işsizler ve dilencilerdir.  Doğru cevap C’dir.

Türkiye’de sokak çocuklarına yönelik hizmet vermeye başlayan ilk sosyal hizmet modeli Çocuk Misafirhanesidir. Doğru cevap A seçeneğinde verilmiştir.

Verilenlerin hepsi Türkiye’de sokak çalışmasının daha iyi bir noktaya gelebilmesi için sunulan öneriler arasındadır. Ancak sokak çalışmasını yapacak ekibin, mesai saatleri içerisinde sınırlı kalan, bunu bir “iş” olarak gören bir anlayışla sorunlara yaklaşan bir ekip olmaması gerektiği, bu temelde genç meslek elemanlarından oluşan bir ekip olması ve her ekipte en az bir sosyal hizmet uzmanının olmasının daha verimli uygulamalara öncülük edeceği ifade edilmiştir.

Bugün sokakta yaşayan ve/veya çalıştırılan çocuklar sorununa yönelik olarak geliştirilen

- ıslah edici yaklaşım,

- rehabilite edici yaklaşım,

- sokak çalışması yaklaşımı

- koruyucu/önleyici yaklaşım olmak üzere dört temel yaklaşım vardır. Islah edici yaklaşım bu bağlamda ortaya çıkan ilk yaklaşımdır. Bu yaklaşımda çocukların çocuk ıslahı örgütlerinin hizmetleri ile tanışması gereği esastır. Rehabilite edici yaklaşım, çocukları ortamlarından, içinde bulundukları durumdan çıkartıp onları rehabilite edici programlara katmayı vurgular. Bu yaklaşım Latin Amerika’da gelişip hız kazanmıştır. Sokak çalışması yaklaşımı yenilikçi bir alternatif olarak öne çıkmaktadır ve bu yaklaşım Freire’nin eğitim modelinde öğrencilerin kendi yararlarını vurgulayan ve onlara pratik ve politik beceri kazandıran bir yaklaşımdır. Koruyucu -önleyici yaklaşım ise UNICEF tarafından geliştirilmiştir ve bu yaklaşımda sokaktaki çocuklar sorununun anlaşılması için geniş sosyal ve ekonomik değişkenler incelenmelidir.

Ankara Büyükşehir Belediyesi Sokakta C¸alışan C¸ocuklar Merkezi'nin faaliyetleri şunlardır:

• Sosyal ve Kültürel Faaliyetler
• Psikolojik-Sosyal Destek Hizmetleri
• Beslenme Hizmetleri
• Eğitim Destek Hizmetleri
• Sağlık Hizmetleri
• Spor Hizmetleri

Ekonomik ve Siyasi Destek bu faaliyetlerden biri değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sokak çalışmacısının sahip olduğu işlevler ve sorumluluklar, sokak çocukları özelinde “değerlendirme, ihtiyaç ve sorunlara yanıt vermek, eğitmek, toplumu harekete geçirmek, savunuculuk ve yönetim” olarak ifade edilmektedir. Bunlardan değerlendirme sokak çocuklarıyla ilgili doğru ve gerçekçi bilgi üretmek olarak açıklanmaktadır. Böylece sokak çocuklarının ihtiyaç ve sorunları arasında bir öncelik sıralaması yapılabilecektir. Diğer şıklarda verilen işlev ve sorumluluklar farklı açıklamalara sahiptir.

Türkiye’de çocukların çalışmasının başlıca sebebi yoksulluktur. Yoksulluk ise bozuk gelir dağılımı ve asgari ücretin yetersizliği, işsizlik, kaynakların prodüktif kullanılmaması, hızlı nüfus artışı, kayıt dışı ekonomi, teknolojik gelişmelerin sağlanamaması, bölgelerarası gelişmişlik farkı ve göç gibi birçok farklı soruna bağlı olarak ortaya çıkmaktadır (C¸SGB, C¸alışan C¸ocukların Eğitime Yönlendirilmesi– İzmir Projesi Raporu, 2005, s. 16 ve Kara- bulut, 1996, s. 7).

Türkiye’de çocukların çalışmasının temel nedeni yoksulluktur.

Aşağıdakilerden hangisi William’ın sokak çocuklarını sınıflandırdığı kategoriler; sokaktan yarar sağlayanlar, yetişkin statüsünü erken Kabul edenler, okuldan atılanlar, yozlaştırıcı bir yabancılaşma durumunda olanlardır.

Dernek bir sivil toplum kuruluşu olarak 14 Temmuz 1992 tarihinde halktan gönüllü ku­rucular tarafından “Barınacak Yeri Olmayan Çocuk ve Gençleri Koruma ve Geliştirme Derneği” adı altında kurulmuştur. 1 yıl sonra “Sokak Çocukları Derneği”, 5 yıl sonra da “Sokak Çocukları Gönüllüleri Derneği” adını alıp 1999 yılında adını değiştirerek “Umut Çocukları Derneği” olarak faaliyetine devam etmektedir. Dernek, çeşitli olumsuz olgular sebebiyle aile ortamından uzak sokaklarda yaşamak zorunda kalan, aynı zamanda (uçu­cu-uyuşturucu) maddelerin yanı sıra suça bulaşmış veya suç potansiyeli ön görülen (aile, akraba, benzer kişi ve kötü niyetli gruplarca) istismar edilen veya her türlü istismara açık olan çocuk, ergen, genç, yetişkin bireyler kapsamında sosyal çalışmalar yapmak, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla birlikte hareket etmekle beraber, (kurtarıcı-ko­ruyucu- önleyici- engelleyici-iyileştirici) çalışmalar dâhilinde eğitim kurumları başta olmak üzere ihtiyaç duyulan diğer kişi, topluluk ve kurumlara katkı sağla­mayı amaçlamaktadır

Diğer projeler Aile ve sosyal politikalar bakanlığının yürütüğü çalışmalardır. Yukarıda bahsedilen ve kitap da adı geçen proje beyaz ev projesidir.

“Beyaz Ev” projesinini amacı, çocukları belirli merkezlerde toplayarak insanca yaşam imkânlarına kavuşturmak, sokağın acımasızlığından uzaklaştırarak topluma zararlı değil faydalı bir vatandaş durumuna getirmek ve böylece kent güvenliğine katkıda bulunmaktır. Özetlersek:

• Sistemin uygulanması ile sokak çocukları kontrol altında tutulmuş olacak,
• Sokak çocuklarının da bir değer oldukları hatırlatılacak,
• Çevreye ve kendilerine zararlı olmaları önlenecek,
• Kötü niyetli kişiler tarafından, kötü niyetli amaçlarla kullanılmaları önlenecek,
• İnsanca yaşam standartlarına kavuşmuş olacaklar,
• Sisteme uyum sağladıklarında topluma faydalı bireyler olmuş olacaklar,
• Burada başarılı olanlar, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sistemine en­tegre edilerek eğitim ve öğretimlerini tamamlamış olacaklar, böylece sosyal fayda sağlanmış olacaktır.

Çocuk işçiliğinin nedenleri yoksulluk, eğitim ile ilgili nedenler, geleneksel bakış ve ailenin rolü, çocuk iş gücüne olan talep ve çocuk işçiliği mevzuatının yeterince uygulanamaması olarak sıralanabilir. Eğitim ile ilgili nedenler ise eğitimin çekici olmaması, ailenin eğitim kurumlarına karşı güvensizliği, çocuğun okul başarısızlıklarını kapsamaktadır. Çocuk işçiliği sorunun en temel nedeni ise yoksulluktur.

Ülkemizde İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Gaziantep, Antalya, Mersin, Diyarbakır ve S¸anlıurfa gibi metropol özelliği taşıyan şehirlerde aşağıdaki etkenlerden dolayı sokak çocuğu sayısı artmaktadır:

• Göç
• C¸arpık kentleşme neticesinde oluşan sağlıksız yerleşim bölgeleri
•  Aşırı nüfus artışı
• Düşük sosyoekonomik düzey
• Eğitimsizlik
• Parçalanmış aile
• U¨vey anne-baba
• Sevgisizlik
• İhmal
• Aile içi şiddet
• C¸ocuk istismarı
• C¸ocuk haklarının yaşama geçmemiş olması.

Çok yönlü yaklaşım ve müdahaleyi amaçlayan Anka Çocuk destek Programı, Bireysel İhtiyaç ve Risk Değerlendirme Formu (BİRDEF), Destekleyici Ortam Bileşenleri, Grup Çalışmaları, Bireysel Danışmanlık, Aile Çalışmaları, Destekleyici Personel İçin Yaklaşım İlkeleri, Krize Müdahalede Kurumsal Yaklaşım bileşenlerinden oluşmaktadır. Merkeze kabulü yapılan her çocuğa Anka Çocuk Destek Programı çerçevesinde mer­kez müdürü tarafından bir meslek elemanı, danışman olarak atanmaktadır. Danışman ta­rafından ilk 10 gün içinde çocuğa bireysel ihtiyaç ve risk değerlendirme (BİRDEF) formu doldurulmaktadır. Bireysel danışmanlık çalışmalarında; evden kaçma, kendine zarar verme davranışı, intihar, istismar mağduru, kriz yönetimi, krize müdahale ve travma modülleri uygulan­maktadır.

Grup çalışmaları ise kişisel gelişim ve sağlıklı yaşam, duygusal düzenleme, kişilik ge­lişimi, bağımlılık ve gebelik olmak üzere 5 bölüm ve 68 oturumdan oluşmaktadır. Her bir oturum 45 dakika sürmektedir Aile ile çalışmada öncelikle ailenin çocuğun güvenliğini tehlikeye atacak bir eylemde bulunma riski bulunup bulunmadığı değerlendirilmektedir. Çocuğun ailesi ile görüşme yapılmasına engel bir durum olmaması hâlinde ailenin de katılımı sağlanarak sözleşme yapılmaktadır.

Sokak sosyal hizmetinin uygulanmasıyla ilgili aşamalar şu şekildedir. Birinci aşama: Çalışma yapılacak bölgeyi teorik (tarihsel, sosyal ve kültürel bağlamda incelemek) ve pratik (bölgedeki insanlarla konuşmak, anlamaya çalışmak) olarak tanımaya çalışmak. 2. İkinci Aşama: Hedef kitlenin bulunduğu bölgede gözlem yapmaya başlamak. Görünür olmaya çalışmak. Bu aşamada gereksiz müdahalelerde bulunmaksızın gözlem yapmak önemlidir. İkinci aşamada sokak çalışmacısı düzenli olarak bölgeye ziyaretler de bulunur. Böylece “tanıdık” bir yüz olmaya başlar. 3. Üçüncü aşama: Kendini tanıtma aşamasıdır. Kim olduğunuzu ve neden orada bulunduğunuzu açıklamanız gerekir. Bu aşamada, sadece hedef kitlenin değil aynı zamanda bölgede bulunan diğer sakinlerin (dükkân sahipleri vb.) sizi tanıması ve rolünüzü kavraması önemlidir. 4. Dördüncü aşama: Dördüncü aşamada hedef kitle ile mesleki ilişkinin kurulması gerekir. Bu aşamada hedef kitlede yer alan bir çocuk veya gençle kuracağınız güvene dayalı ilişkinin tüm gruba erişiminizi sağlayacağı unutulmamalıdır. 5. Beşinci aşama: Beşinci aşama destek ve müdahale aşamasıdır. Bu aşamada hedef kitle ile sağlıklı bir iletişim ve etkileşimin kurulmuş olması gereklidir”.