Sokak çalışması eşitlikçi, kabul edici ve proaktif yaklaşımlarıyla toplumsal değişimi sağlamada kullanılabilecek önemli bir araçtır. Sokak çalışması uzun dönemli bir perspektifle hedef grubun ihtiyaçları, talepleri ve amaçlarından başlayarak, hedef grubun kapasitesini güçlendirmek ve kendi yaşamlarını inşa etmek için güçlendirmek amacıyla yürütülen sosyo-eğitimsel bir eylemdir. Sokak çalışmasının evrensel düzeyde bir teorik çerçevesi bulunmamaktadır. Sokak çalışması yaklaşımı temelinde ihtiyaç içindeki bireylere bulundukları ortamda müdahale etmeyi planlar ve daha çok sayıda çocuğa ulaşma iddiasına sahiptir. Ancak duvarların dışında yaklaşımıyla zenginleşen, en çok dışlanan gruplara ilişkin saygı ve hoşgörü ile biçimlenen güçlü bir etik ilke ile çalışan gruplar bulunmaktadır.

Evsizliği önlemek, sokakta uyumaya yönelmeyi ortadan kaldırmak, uzun süreli evsizliği yok etmek ve uzun süreli barındırma ihtiyaçlarını karşılama, evsizler için etkili hizmetler sağlama ve fon temininde daha iyi bir işbirliğini gerçekleştirme hedefleri olan Eve Giden Yol adlı politika İrlanda'da başlatılmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır. 

Sokak ekonomisinde halk doğrudan üreticiden mal satın alabilmekte iken, market ekonomisinde halk malı, ikinci, üçüncü elden olabilmekte, yerli üretimden ziyade ithal üretim mallarına halkın talebini yönlendirmektedir. Bu da sokak ekonomisindeki üreticiden tüketiciye doğrudan ilişkiyi ortadan kaldırarak, üreticinin zayıflamasına ve sayısının azalmasına, halkın daha ucuz ve birinci elden malı satın alabilmesine olanak tanımamaktadır.

Sosyal hizmetin amacı, her insanın potansiyelini tam olarak geliş­tirmesini, yaşamını zenginleştirmesini sağlamak ve işlev bozukluğunu önlemektir. Sos­yal hizmet mesleği, sorun çözmeye ve değişime odaklanmıştır. Buna bağlı olarak sosyal hizmet uzmanları toplumdaki ve hizmet verdikleri bireylerin, ailelerin ve toplulukların yaşamlarındaki değişim temsilcileridir. Sosyal hizmet birbiriyle ilişkili bir değerler, kuram ve uygulama sistemidir. Sosyal hizmetin değerleri, mesleğin ulusal ve uluslararası ahlak kurallarını temsil etmektedir.

Sosyal hizmet toplumda var olan engelleri, eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri ele alır. Kriz­lere ve acil durumlara olduğu kadar, günlük kişisel ya da sosyal sorunlara da yanıt verir. Sosyal hizmet, insanlara ve çevrelerine yönelik bütüncül odağıyla tutarlı olarak pek çok vasıf, teknik ve etkinlik kullanır.

Sosyal hizmetin bütüncül odağı evrenseldir ancak sosyal hizmet uygulamasının öncelikleri kültürel, tarihsel ve sosyoekonomik koşullara bağlı ola­rak ülkeden ülkeye, zamandan zamana çeşitlilik gösterebilir.

IFSW’nin son tanımına göre (2014) sosyal hizmet sosyal değişme ve gelişmeyi, sosyal bütünleşmeyi ve insanların özgürleşmesini ve güçlenmesini arttıran uygulama odaklı bir meslek ve akademik disiplindir. Sosyal adalet, insan hakları, kolektif sorumluluk ve fark­lılıklara saygı sosyal hizmetin odağını oluşturan ilkelerdir. Sosyal ve beşeri bilimler, yerel bilgi ve sosyal hizmet teorileriyle desteklenen sosyal hizmet disiplini iyilik hâlini arttır­mak ve yaşam zorluklarına işaret eden yapı ve insanlarla ilgilidir (http://www.ifsw.org).

Tanımdan da anlaşılacağı gibi, sosyal hizmet mesleğini diğer yardım edici meslekler­den ayıran temel özellik, eş zamanlı olarak iki odak üzerinde çalışma yapmasıdır. Sosyal hizmet mesleği, bir yandan birey ve grupların güçlenmesi ve işlevselliklerinin sağlanması­na odaklanırken diğer yandan toplumsal kaynakların adaletli dağılması, dezavantajlı top­lulukların güçlenmesi ve böylece insanların özgürleşmesini amaçlamaktadır.

Sosyal hizmet mesleğinin temel değerleri Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (NASW) tarafından 5 temel başlık altında toplanmıştır (Higham, 2006): 1. İnsan onuru ve değeri 2. Sosyal adalet 3. İnsanlığa hizmet 4. Dürüstlük 5. Hak.

Türkiye’de çocuk iş gücünün kullanımına tarihsel açıdan bakıldığında ilk örneklerinin Osmanlı İmparatorluğu döneminde Ahi kurumlarında karşımıza çıktığı görülmektedir. Çalışanlar çırak-kalfa-usta hiyerarşisi içinde, baba-evlat informel ilişkisi ile idare heyetinin denetim ve gözetimi altında çalışıyorlardı. Ahi zaviyelerinde çırak, ahlak ve fazilet eğitimine de tabi tutulurdu. Her çırak mutlaka okuma yazma öğrenirdi. Her usta da çırağın ahlakından sorumlu idi.

Sokak Çocukları ve Madde Bağımlılığı: Sokakta yaşam sürecine başlayan çocukların bağımlılık yapıcı maddeleri kullanma nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

• Çocuklar üzerinde ailesel destek ve denetimin yetersiz olması (aile yapısı, ai­lenin ilgisizliği ve duygusal ihmal, parçalanmış aileler, aile içindeki fiziksel ve cinsel istismarın varlığı gibi),
• Çocukların erken yaşta para kazanmaya başlaması,
• Ebeveyn ve diğer çevredekilerin bu maddeleri kullanması,
• Olumsuz arkadaşlık ilişkileri (arkadaş tavsiyesi, eşit konumda olma isteğinden kaynaklı olarak arkadaşının teşvik etmesi, arkadaş grubuna girebilme, akran baskısı, grup içerisinde kendini kanıtlama, maddeyi merak etme, kendinden büyüklere özenme vb.) (Öner ve Arkadaşları, 2006).
• Üşümemek,
• Açlık hissini yok etmek,
• Geçmişte yaşanılmış kötü bir deneyimi bastırmak,
• Halüsinasyon görmek,
• Geçici zevk,
• Stresli durumlarda geçici rahatlama,
• Farklı ve değişik görünmek,
• Rahat, özgür, utanma duygularından arınmış kişi olabilmek,
• Sokakların yapısı (kolay elde edilebilirlik, ebeveynsel gözetim ve denetimin yokluğu, enformel denetimin zayıflığı),

• En önemlisi saldırma isteği öncesi cesaret ve güç kazanmak için kullanmak gibi nedenlerle bu alışkanlıklarını sürdürmektedirler.    

Göçebe Dilenciler: Şehirden şehre dolaşarak şarkı ya da şiir okumakla para toplamaktadırlar.

Türkiye’de ilk kez 2010 yılında Maltepe U¨niversitesi’nde kurulan araştırma merkezi “Sokakta Yaşayan ve C¸alışan C¸ocuklar için Uygulama ve Araştırma Merkezi” SOYAÇ'tır. Doğru cevap A şıkkıdır. 

Birey, aile, grup ve toplumun sorun çözme ve başetme kapasitelerini geliştirerek psikososyal işlevselliğin sağlanması, onarılması, korunması ve geliştirilmesi sosyal değişimin desteklenmesi sosyal politika ve programların insan ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla planlanması ve uygulanmasının sağlanması yönünde insan davranışına ve sosyal sistemlere ilişkin kuramlardan yararlanarak sosyal hizmete özgü yöntem ve tekniklerle uygulamayı yerine getiren meslek elemanına Sosyal Hizmet Uzmanı adı verilmektedir.

Yaş aralıklarına göre ILO’nun çocuk işçiliğine bakışını şu şekildedir: 5-11 yaş arası çocuklar için hafif işler dahi hoşgörü sınırları dışındadır (sıfır tolerans). 12-14 yaş arası çocuklar için ise sadece haftada 14 saatten az olmak koşulu ile tehlikeli olmadığı bilinen sektörlerde çalışmak çocuk işçiliği olarak kabul edilmez. Bu bir ekonomik faaliyet olarak değerlendirilir ve çocuk okuldan alıkonulmadıkça ve ruhsal-bedensel sağlığı ve gelişimi etkilenmedikçe hoş görülebilir. 15-17 arasındaki çocuklar için ise en düşük yaş ölçütünü yerine getirdikleri ve zorunlu eğitimlerini tamamladıkları sürece sıradan işlerde haftada 43 saate kadar çalışma izni verilmiştir. Buna göre haftada 43 saat, çok sıradan, tehlikeli olmayan bir işte bile olsa çalışmak bu yaş grubu için de tehlikeli olarak kabul edilmiş ve çocuk emeğinin en kötü biçimleri arasına sokulmuştur. Dolayısıyla şıklara bakıldığında E şıkkı hariç tüm şıklarda verilen durumlarda yaş ve saat sınırlarının korunduğu ancak E şıkkında maksimum çalışma süresi 43 saat olması gerekirken 48 saat gözüktüğü görülmektedir.

Dilenci tipleri: Part-Time Dilenciler: Bu kategorideki dilencilerin bir işi vardır ve boş zamanların­da dilenmektedirler.   

EVSİZLER VE EVSİZLİK

Evsizliğin tarihi süreci beş ana dönemle sınıflandırılabilir. Bu beş değişim döneminin koşulları ve evsizlik tarzları birbirinden farklıdır. Blou’a göre ilk dönem, endüstrileşme öncesi dönemdir. Bu dönemde barınaklar yok denecek kadar azdır, evsizler bugünkü ev­sizlerden konsept olarak farklıdır. İkincisi, 18. yy sonlarında yaşanan sanayileşmedir. Ma­kineleşme ile birlikte işsizlik yaşanmıştır. Bu dönemde yaşanan evsizlik geçici bir nitelik taşımıştır. Köyden kente göç yaşanmıştır. Üçüncü dönem kolonileşmedir. Sömürü yoluyla Asya ve Afrika’dan insanların getirilmesi evsizliğe yol açmıştır. Dördüncü dönem sana­yileşmenin yaygınlaşmasıdır. 100 yıl süren bu süreçte kapitalizm gelişmiştir. Evsizlik en çok bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bunu 1930 Büyük Ekonomik bunalım takip etmiştir. Beşinci dönem, 1980 sonrası yaşanan piyasa ekonomisidir.

Sokak çalışmasının aşamaları:

Birinci aşama: Çalışma yapılacak bölgeyi teorik (tarihsel, sosyal ve kültürel bağlamda incelemek) ve pratik (bölgedeki insanlarla konuşmak, anlamaya çalışmak) olarak tanımaya çalışmak.

İkinci Aşama: Hedef kitlenin bulunduğu bölgede gözlem yapmaya başlamak

Üçüncü aşama: Kendini tanıtma aşamasıdır

Dördüncü aşama: Dördüncü aşamada hedef kitle ile mesleki ilişkinin kurulması gerekir.