Serbest dolaşım, AB hukukuna göre dört temel haktan oluşmaktadır. Bunlar; açık işlere başvuru hakkı, iş bulabilmek için Topluluk içinde seyahat hakkı, işin yapıldığı ülkede oturma (ikamet) hakkı ile işin sona ermesinden sonra veya emeklilik durumunda o ülkede oturma hakkıdır.

Serbest dolaşım hakkı üç temel unsuru içermektedir: İstihdam İmkânı: AB vatandaşının herhangi bir başka üye devlette iş arama ve istihdam edilme hakkı vardır. İkamet Hakkı: İşçilerin ev sahibi ülkede ikamet ve ailesinin bu ülkeye getirme hakkı vardır. Eşit Muamele: Vatandaşlığa dayalı ayrımcılık yasaklanmıştır.

AB vatandaşlığı üye ülke vatandaşlarına;
• Serbest dolaşım ve ikamet hakkı,
• Yerel seçimlerde olduğu gibi Avrupa Parlamentosu’na seçilme ve oy kullanma hakkı,
• Kendi ülkesinin temsil edilmediği üçüncü ülkelerde bulunan diğer AB üyesi ülkenin temsilciliğinden yararlanma hakkı,
• Avrupa Komisyonu’na şikâyet hakkı, Avrupa Parlamentosu ve Ombudsman’ a dilekçe hakkını sağlar.

İnsanların dolaşımı denilince, turizm hareketlerini anlamıyoruz; burada değinilmek istenen (a) işçi, (b) serbest meslek erbabı, (c) şirket-sermaye-sınaî haklar gibi mal ve hizmet üreticilerinin dolaşımı, yerleşmesi ve rekabet edebilmesi ve “yabancı” tutulmaması konusudur.

Konsey, 2/76 sayılı Karar ile işçilerin serbest dolaşımının ilk kademesinin uygulanma esaslarını belirlemiştir. 2/76 sayılı Karar’ın temel ilkeleri şunlardır:
• Birinci kademe 4 yıl olarak belirlenmiş ve 1Aralık 1980 tarihinde sona ermiştir.
• Topluluk içinde 3 yıldır çalışan işçiler, üye devletler işçilerinin öncelikli hakları saklı kalmak şartıyla, aynı meslek faaliyet kolu ile bölgede kayıtlı venormal şartlarla yapılan işlere girebileceklerdir.
• Topluluk içinde 5 yıldır çalışan işçiler, o ülkedeki tam ücretli işlere serbestçe başvurabileceklerdir.
• İşçilerin aile ve çocukları, bulundukları Topluluk ülkesindeki bölgesel eğitim imkânlarından yararlanabileceklerdir.

Başlangıçta her ülke için mümkün olduğunca bir örnek olması arzu edilen Katılım Anlaşmaları’nda müzakereler sonucunda bir dizi istisna ve özel düzenleme yer almıştır. İstisna ve özel düzenlemeler en fazla çevreye ilişkindir.
Üye ülkeler, katılımcı ülkelere karşı iki yıl süreyle kendi mevzuatlarını uygulamayı sürdürecektir. İki yılın sonunda, durum tekrar gözden geçirilecek, yapılan değerlendirme sonucu, iş gücü piyasasında ciddi bozulma veya bozulma tehdidi olan ülkeler, kısıtlamaları iki yıl daha sürdürebileceklerdir. Otomatik gözden geçirmenin dışında, etkilenen katılımcı ülkelerin talebi üzerine ek incelemeler de yapılabilecektir.
Geçiş dönemi beşinci yılda sona erecektir. Ancak, herhangi bir ülkenin iş gücü pazarının ciddi olarak bozulduğu saptanırsa o ülke için süre iki yıl daha uzatılabilecektir. Mevcut üyelerin durumlarını korumaya yönelik bu istisnalar çerçevesinde üye ülkeler, yedinci yılın bitimine kadar koruma önlemleri alabileceklerdir. Anlaşma’ya eklenen bir Bildiri ile üye ülkeler yeni üyelere, mevzuat uyumunu
hızlandırmak amacıyla, millî mevzuatları altında verdikleri piyasaya giriş hakkını giderek artıracaklarını taahhüt etmişlerdir. Almanya ve Avusturya ise hizmet sektöründe sınır ticareti hükümlerine bağlı olarak zarar görmesi muhtemel bazıalanlarda özel önlemler alabilecektir.

AB Adalet Divanının Türk işçilerinin serbest dolaşımı ile ilgili olarak aldığı ilk karar, Meryem Demirel Kararı’dır. Meryem Demirel isimli Türk vatandaşının, konuyu yasal yollardan Adalet Divanına götürmesiyle mümkün olabilmiştir. Türk vatandaşı Meryem Demirel, 1984 yılında Almanya’daki eşinin yanına vize alarak gitmiş, vizesinin bitiminde hamileliğini öne sürerek Almanya’da kalmak istemiştir. Alman yetkililer, Demirel’in hamileliğin sonuçlanması ile sınır dışı edilmesini kararlaştırmışlardır. Bunun üzerine Demirel, Stuttgart İdare Mahkemesi’ne başvurarak kararın iptalini istemiştir. Gerekçe olarak da 1 Aralık 1986’dan itibaren Türkiye ile Topluluk arasında hukuken serbest dolaşımın başladığını öne sürmüştür. Davaya bakan İdare Mahkemesi, Roma Anlaşması’nın 177’nci maddesi çerçevesinde Divan’dan istişari olarak görüş talep etmiştir. Adalet Divanı, 30 Eylül 1987 tarih ve C-12/86 Sayılı Kararı ile Ankara Anlaşması’nın 12, Katma Protokol’ün 36’ncı maddesi hükümlerinin, “hedef ” nitelik taşıdığını ve Topluluk üyesi ülkelerin iç hukuk düzenlemelerine üstünlüklerinin söz konusu olmadığına karar vermiştir. Divan, Ortaklık Anlaşması’nın Topluluk hukukunun bir parçasını oluşturduğunu doğrulamış ancak Ortaklık Anlaşması ile Katma Protokol’ün serbest dolaşıma ilişkin hükümlerinin niyet beyanından öteye gitmediğini ve Türk işçilerinin serbest dolaşım hakkının henüz doğmadığını ortaya koymuştur. Divan, Topluluğun üçüncü bir ülke ile yaptığı bir anlaşma hükmünün doğrudan uygulanabilmesi için, kavramların yanında anlaşma hedef ve amaçlarının açık
ve belirli yükümlülükler içermesi gerektiğini belirtmiş, işçilerin serbest dolaşımı ile ilgili Ankara Anlaşması ve Katma Protokol maddelerinin doğrudan uygulanamayacağını karara bağlamıştır.

Adalet Divanı, Hollanda’da yaşayan bir Türk işçisinin ikamet izninin bu ülke makamlarınca iptal edilmesi üzerine, konu ile ilgili ikinci önemli kararını almıştır.
Salih Zeki Sevince isimli Türk işçisi, Hollanda’da çalışan bir Türk’le evlendikten 9 ay sonra boşanmıştır. Evliliği süresince Hollanda’da çalışan Salih’e Yabancılar Dairesi 11 Eylül 1980’de, 22 Şubat 1979’dan 24 Ocak 1980’e kadar geçerli olmak üzere verilen oturma iznini uzatmayacağını bildirmiştir.

Bunun üzerine Sevince, 1979 Ağustos ayında ikamet iznini aldığı Hollanda makamlarına 1980 Eylül ayında yeniden başvurmuştur. Fakat bu istek, iznin verilmesi için gereken aile düzeni ortadan kalktığı için reddedilmiştir.

Mahkeme, Roma Antlaşması’nın 177’nci maddesine göre Divandan görüş istemiştir. Meryem Demirel davasında sadece Ortaklık (Ankara) Anlaşması’nı 177’nci madde kapsamında yorumlayan Divan, bu defa Anlaşma’ya bağlı olarak Ortaklık Konseyi Kararları’nı da yorumlamayı kendi yetki alanına dahil etmiştir. 20 Eylül 1990 tarih ve C-192/89 sayılı Karar’ında ABAD, Ortaklık Anlaşması ve Katma Protokol’e ek olarak, Ortaklık Konseyi Kararları’nın da Topluluk hukukunun bir parçası olduğunu belirtmiş ve Ortaklık Konseyi Kararları’nda yorum gerektirmeyecek bir şekilde ifade edilen hükümlerin doğrudan uygulanabilir olduğunu, yeteri kadar açık olmayan hükümlerin Divan tarafından yorumlanacağını kararlaştırmıştır.

AT’ın Türkiye’ye 4’ncü Mali Protokol kapsamının dışında vereceği yardımları engellemek için Yunanistan tarafından Komisyon’a karşı bir dava açılmıştır. Yunanistan’ın Türkiye’deki insan hakları ihlallerini ve Kıbrıs sorununun çözüme kavuşturulmamasını gerekçe olarak sunduğu davada Divan, Kıbrıs konusunun TürkiyeAT ilişkileri ile ilişkilendirilmeyeceğini açıklamış ve bu konuda Yunanistan’ın Topluluğa katılımı ile ilgili olarak AT Bakanlar Konseyinin verdiği kararı da zımmen teyid ederek davayı Yunanistan’ın aleyhine sonuçlandırmıştır. 

Türk işçilerinin AB üyesi ülkelerde ikamet ve çalışmaları ile ilgili üçüncü karar Kazım Kuş davasında verilmiştir. 16 Aralık 1992 tarihli, C-237/91 sayılı Karar’da, 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’na dayanarak AT üyesi bir ülkede yasal olarak bir yıl çalışan bir Türk işçisinin aynı işveren yanında çalışma şartıyla, çalışma izniyle birlikte oturma (ikamet) iznini de uzattırma hakkına sahip olduğu doğrulanmıştır.

Sürül Kararı sonucunda AB’de ilk defa “muamele eşitliği ilkesi” gündeme gelmiştir. Bu bakımdan Karar, Türk işçileri açısından bir ilktir. Çünkü 3/80 sayılı OKK’nin 3’ncü maddesinde yer alan AB vatandaşları ile Türk vatandaşları arasında ayırım yapılmaması hükmü uygulamaya geçirilmiş, Karar ile AB üyesi vatandaşlara sağlanan hakların Türk vatandaşları için de geçerli olduğunu kabul edilmiştir. Bu haklar şunlardır:
• Hastalık ve annelik sürelerine dönük yardımlar,
• Sakatlık ve işgöremezliği kaldırmak için yapılan yardımlar,
• Yaşlılık devresinde yapılacak yardımlar,
• Dul ve yetimlere verilen sosyal yardımlar,
• İş kazaları ve meslek hastalıkları için yapılan yardımlar,
• Ölüm durumunda verilen yardımlar,
• İşsizlik durumunda yapılan yardımlar ve tanınan haklar,
• Değişik şartlarda sağlanan aile yardımları.

ABAD, 20 Eylül 2007 tarih ve C-16/05 sayılı Kararı’nda, Türk vatandaşlarının yerleşme hakkına ilişkin olarak üye ülkeler açısından bağlayıcı bir karar vermiştir. Geçmiş tarihte kazanılan bir hakkın o tarihten başlamak şartıyla geriye doğru kötüleştirilemeyeceği ilkesini onaylamıştır.

Karar, Türk vatandaşlarının vize için başvurmak zorunda olmadan, kendisineiş kurmak için herhangi bir AB üyesi ülkeye genel bir giriş hakkı doğurmamaktadır. Bu hak, 1973 yılında kendilerine Birleşik Krallık’da iş kurmak isteyen Türklerin bu ülkeye girerken vizeye ihtiyaç duymamaları için verilmiştir ve 1 Ocak 1973 tarihinde AB üyesi olan Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg,
İrlanda, Büyük Britanya ve Danimarka için geçerlidir.

Bu durum, diğer üye ülkelerde onların üye oldukları tarihlere göre farklı olabilir. Bu sebeple her ülkenin AB’ye üye olduğu tarihin yanı sıra, o zamanki ulusalgöçmenlik yasalarında yer alan ilgili hükümleri de dikkate alınmak zorundadır.

ABAD kararının önemli noktası şudur: Katma Protokol’deki geriye dönük kötüleştirme yasağı maddesinin üye bir ülkeyi, sadece ulusal sınırları içinde yaşayan Türk vatandaşlarına daha ağır hukuki düzenlemeleri şart koşmaktan men etmekle kalmadığı, aynı zamanda sonradan yürürlüğe konan kötüleştirmelerin dışarıdan ülkeye giriş yapmak isteyen Türklere de uygulanamayacağına ilişkin olmasıdır.

ABAD 19 Şubat 2009 tarihinde, “Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulaması davası” olarak bilinen Soysal, Salkım ve Savatlı davasına ilişkin kararını açıklamıştır. (C-228/06) Karar, önceki kararlardan (Abatay/Şahin ve Tüm/Darı) sonra vize uygulamaları konusunda yeni bir adımdır.

Karar’da, Katma Protokol’ün üye devletlerde yürürlüğe girdiği tarihte olmayan vize uygulamasının, 41/1 madde uyarınca yeni bir kısıtlama olduğu belirlenmiştir. Böylece bir AB üyesi devlet, Katma Protokol’ün yürürlüğe girdiği tarihte (Katma Protokol’ün yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1973 tarihinden başlamak üzere, her bir üye devlet için AB’ye üyelik tarihi) 41/1’nci madde hükmü kapsamındaki Türk
vatandaşlarına (hizmet sunmak veya almak veya iş kurmak amacıyla AB ülkelerine giden Türk vatandaşları) vize uygulamıyorsa bugün de uygulayamayacaktır. Eğer uyguluyorsa, bunun şartları ağırlaştırılamayacaktır.

Almanya için bu tarih 1 Ocak 1973 iken, Bulgaristan için 1 Ocak 2007’dir. Üye ülke bu tarihte vize uygulamıyorsa, bugün uygulaması hukuka aykırı olacaktır. Katma Protokol’ün 41/1 maddesinin kapsamına giren Türk vatandaşları; iş adamları, avukat, sporcu, doktor ve akademisyenler ile turizm, öğrenim veya tedavi amacıyla AB ülkelerine giren Türk vatandaşlarıdır. Ancak bir üye devlet, AB’ye üye olduğu tarihte Türk vatandaşlarına vize uyguluyorsa bugün de uygulaması hukuka aykırı olmayacaktır.

Avrupa Birliği Adalet Divanı, 24 Eylül 2013 tarihinde Türk vatandaşların hizmet alımı için AB ülkelerine vizesiz seyahatin yolunu açacak Leyla Ecem Demirkan davasında Türkiye aleyhine karar vermiştir. Türkiye, aday ülke olarak Avrupa Birliği tarafından benzer statüde ülkeler arasında vize uygulanan tek ülkedir. Adalet Divanı hizmet serbestisinin önündeki engellerin kaldırılabilmesi için oldukça
liberal bir yaklaşım benimsemiştir. Özellikle hizmet alımı kapsamında Luisi-Carbone (286/82 ve 26/83 sayılı davalarda verilen 31 Ocak 1984 tarihli karar, Rec. 377) , Cowan (C-186/87 sayılı davada verilen 2 Şubat 1989 tarihli karar, Rec. 195) buna örnektir. Fakat Divan 24 Eylül 2013 tarihinde verdiği Demirkan kararında hizmet alımı için AB üyesi devletlere girecek olan Türk vatandaşlarının vize almaları gerektiğine karar vermiştir. (ABAD)1 C-211/11 sayılı Leyla Ecem Demirkan/Bunderrepublik Deutschland davası) Denirkan davası olumlu sonuçlanmış olsaydı emsal teşkil edecek ve Türk vatandaşların AB ülkelerine hizmet alımı konusunda vizesiz
seyahat edebilmelerinin kapısı açılmış olacaktı. ABAD’ın bu kararıyla AB ülkelerine hizmet sunumu için gitmek isteyen Türk vatandaşlarından vize istenmezken, hizmet alımında bulunacak turistik seyahatler için vize talep edilecektir. ABAD vize mevzuunda 56 karar verirken bunların 54’ünün Türk vatandaşları lehinde olmasına rağmen AB üyesi ülkeler bu kararları uygulamamaktadır

Dört Türk vatandaşı 29 Eylül 2009 tarihinde Amerika’dan Münih bağlantılı uçakla İstanbul’a uçmak istemiş ancak uçakları Amerika’dan gecikmeli kalktığı için Münih’ten İstanbul’a kalkan Lufthansa havayolları uçağına yetişememişlerdir. Türk vatandaşlarının ertesi günkü uçakla İstanbul’a uçmak için havaalanında otelde gecelemek istemeleri üzerine dört Türk vatandaşına vizeleri olmadığı gerekçesiyle havaalanından dışarı çıkış için izin verilmemiştir. Bunun üzerine açılan dava sonucunda Münih İdari Mahkemesi 10 Şubat 2011
tarihinde turistik gezi amacıyla Almanya’ya gelen Türklerin vizeden muaf olduğunu onaylamıştır. Mahkeme, akraba ziyaretlerini bu kararın dışında tutmuştur.

Karar şöyledir: “Bir Türk vatandaşı hizmet alma amacıyla özellikle de turistik seyahat amacıyla oturma iznine gerek duymadan ve özellikle de vize almadan Almanya’ya giriş yapabilir ve üç ay kalabilir.”

Mahkeme, karar emsal niteliği taşıdığı için karara itiraz hakkı tanımıştır. Karara Katma Protokol’ün 41’nci maddesi, 1’nci fıkrasını gösterilmiştir. Mahkeme ayrıca Avrupa Ekonomik Topluluğunun 25 Şubat 1964 tarihinde çıkardığı EWG 64/221/ EWG numaralı tüzüğe de atıfta bulunmuştur. Başyargıç Klein, Katma Protokol’e göre hizmet serbestisinin hem aktif hem de pasif hizmeti içerdiğini belirtmiştir.

Cahit Yılmaz adlı Türk vatandaşı, 3 Kasım 2009 tarihinde Hollanda’nın Schiphol Havalimanı’na vizesiz giriş yapmasının engellenmesi üzerine Avrupa Birliği’ne hizmet sunumu amacıyla gelen Türk vatandaşlarından vize istenemeyeceği gerekçesiyle konuyu Hollanda Mahkemesine taşımıştır.

17 Şubat 2011 tarihinde Haarlem Mahkemesi, Cahit Yılmaz’ı haklı bularak kendisinin vizesiz olarak üç aya kadar Hollanda’da kalabileceğine karar vermiştir. Hollanda Hükûmeti kararı temyize götürmüş, Hollanda Danıştayı 14 Mart 2012 tarihinde alt mahkemenin kararını onaylamıştır.Bunun üzerine Hollanda Göç ve Mülteciler Bakanı Gerd Leers, Hollanda Parlamentosu’nun alt kanadını oluşturan Temsilciler Meclisi’ne gönderdiği yazıda, Hollanda Danıştayı’nın verdiği Cahit Yılmaz kararına bağlı olarak Türk iş adamları ile hizmet sunucularına vize uygulanmayacağını belirtmiştir.

Böylece ülkeye vizesiz giriş yapma hakkına sahip Türk işletme sahipleri, ticaret odasına kaydı olan işletmelerin yöneticileri ve bu firmaların çalışanlarının hizmet sunmak amacıyla 3 aydan daha kısa bir süreliğine gelmeleri hâlinde ülkeye vizesiz grime imkânı ortaya çıkmıştır.

2000 yılında Berlin’de yaşayan bir Türk’le evlenen bir Türk kadını, aile birleşimi hakkından yararlanarak Almanya’ya gelmiş, başta sınırlı süreli oturma izni almış, bir süre sonra kocasından boşanan kadın 2004 yılında haftada 5,5 saatlik bir iş bularak çalışmaya başlamış ve oturma izninin uzatılmasını istemiştir.

Berlin Yabancılar Dairesi, geçimini devlet yardımıyla sağladığı gerekçesiyle oturma izin başvuru reddetmiştir. Bunun üzerine yabancılar dairesi hakkında dava açılmıştır. ABAD’ın konuyla ilgili görüşüne de başvuran Berlin İdare Mahkemesi, yabancılar dairesinin davacıya oturma iznini uzatmak zorunda olduğuna hükmetmiştir. Berlin Yabancılar Dairesi, Berlin İdare Mahkemesinin kararına itiraz ederek Federal Yüksek İdare Mahkemesi nezdinde temyiz başvurusunda bulunmuştur. Federal Yüksek İdare Mahkemesi temyiz başvurusunu redderek, alt mahkemenin kararını onaylamıştır.

Federal Yüksek İdare Mahkemesi, ret kararına gerekçe olarak, davacının haftalık çalışma saati düşük olsa bile 1/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları’nın 6’ncı maddesinin 1 ve 3’ncü fıkralarından doğan hukuki haklarından yararlanabilmesini 21 Nisan 2012 tarihinde kararlaştırmıştır. Federal Mahkeme, kararını Adalet Divanı’nın daha önce aynı yönde verdiği tavsiye niteliğindeki kararına dayandırmıştır.

Berlin Yüksek İdare Mahkemesi vermiş olduğu bu kararla bir Türk işadamı için vizesiz seyahat hakkını sağlamıştır. Bu tespit davasının kararıyla davacının ikameti Türkiye’de kalması şartıyla kendisi müşterilerine hizmet vermek amacıyla vizesiz Almanya’ya giriş yapabilecek ve bu amaçla üç ayı geçmemek şartıyla Almanya’da kalabilecektir.

Avrupa Birliği’nde vize konusunda toplu bir düzenleme yapmaya yönelik Schengen Anlaşması, (Schengen I) 14 Haziran 1985 tarihinde Lüksemburg’un Schengen kasabasında Fransa, Batı Almanya ve Benelüks ülkeleri arasında imzalanmıştır. Amacı, taraf ülkeler arasında tüm kara, deniz ve hava alanlarındaki sınır denetimlerini kaldırmak, sığınma ve vize politikalarına ortak bir yaklaşım yoluyla üye devletlerin dış sınırlarındaki vize denetimlerinin koordinasyonunu sağlamaktır.

19 Haziran 1990’da imzalanan Schengen Anlaşmasını Uygulama Konvansiyonu ile anlaşma uygulamaya konulmuştur. İkinci anlaşma (Schengen II) 26 Mart 1995’de yürürlüğe girmiş ve Portekiz ile İspanya da Anlaşma’ya katılmışlardır.

26 Schengen ülkesi 27 AB ülkesinin 22’si ve 4 AB üyesi olmayan ülkeden oluşmaktadır: Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Letonya, Liechtenstein, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre

Vize talebinde bulunan Türk vatandaşı eğer bir tek Schengen ülkesine gitmeyi amaçlıyorsa gitmek istediği ülkenin konsolosluğuna başvuracaktır. Vize talebinde bulunan kişi, eğer birden çok Schengen ülkesine seyahat etmeyi planlıyorsa vize için gideceği ilk ülkenin konsolosluğuna başvurarak diğer Schengen ülkeleri için de geçerli olan tek vize alacaktır. Vize talebinde bulunan kişi gideceği diğer ülkeleri belirleyememiş ise o zaman vize verecek makam, ilk gitmeyi düşündüğü Schengen ülkesi konsolosluğu olacaktır.

Türkiye ile AB arasında Vize Serbestisi Diyaloğu Mutabakat Metni ve Geri Kabul Anlaşması eş zamanlı olarak 16 Aralık 2013 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır. Bu anlaşmalar ile Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının AB üyesi ülkelere vizesiz seyahat edebilmeleri ve bunun karşılığınsa Türkiye’nin kendi ülkesinden transit olarak AB üyesi ülkelere düzensiz olarak geçen 3. ülke vatandaşı veya vatansız göçmenleri geri alma taahhüdünde bulunmuştur. Geri Kabul Anlaşması, Avrupa’nın uzun zamandır yürüttüğü sınır kontrolünü sınırların ötesine taşımak politikasının bir sonucudur.

Anlaşmanın önemli hükümleri şöyledir:
• AB üyesine belgesiz olarak giden 3.ülke vatandaşları bu ülkelere girmeden önce son transit geçiş yaptıkları ülke Türkiye ise, belgesiz göçmenler geri kabul edilecektir.
• Yasadışı yollarla AB ülkelerine giden veya bu ülkelerde bulundukları sırada yasadışı duruma düşen Türk vatandaşlarını Türkiye geri alacaktır.
• Geri Kabul Anlaşmasının kapsamına İngiltere, İrlanda ve Danimarka girmediğinden, bu ülkelere gidişlerde vize muafiyeti hakkı doğmayacaktır.
• Türkiye yabancılarla ilgili işlemlerde AB müktesebatına uyum sağlayacak ve gerekli etkili uygulamaları gerçekleştirecektir.
• Türkiye doğusundan gelecek mülteciler için coğrafi sınırlandırmayı şimdilik kaldırmayacaktır. Siyasi, dinsel, mezhepsel gibi sebeplerle adı geçen coğrafyadan gelen kişileri Türkiye şimdilik mülteci kabul etmeyecektir.
• Türkiye sadece bazı uluslararası anlaşma, sözleşme ve protokollerden sadece vize muafiyeti ve Geri Kabul Anlaşmasının düzgün işlemesiyle doğrudan ilgisi bulunanlara taraf olacaktır.
• Vize muafiyeti süreci ve Geri Kabul Anlaşması ABAD’ın ortaklık hukukuna dayanarak Türk vatandaşları lehine vermiş olduğu kararlara halel getirmeyecektir.