Hümanizm, 16. Yüzyılda, Avrupa’da ortaya
çıkmıştır.

Coğrafya, siyasal, toplumsal, düşünsel, tarihsel ve
entelektüel koşullar, bu hareketin ortaya çıkışında etkili
olmuştur.

Orta Çağ, 476 yılında Batı Roma
İmparatorluğunun çöküşüyle başlar ve 1420-1500 yılları
arasında gerçekleşen, topun kullanılması, matbaanın
yaygınlaşması, Rönesans’ın başlaması, Osmanlıların
İstanbul’u alarak Doğru Roma İmparatorluğu’nun
yıkılışını başlatması, İspanya’nın birleşerek yeni ticaret
yolları arayışına girmesi gibi nedenlerle 1500’lü yıllara
doğru sona erer

Bu dönemde yazılan eser ve metinler ağırlıklı
olarak dinsel içerikli ve Latincedir.

Skolastik terimi genellikle bir dönemden çok, bir
düşünce biçimini kapsar ve bilhassa XII. yüzyıldan XV.
yüzyıla kadar olan dönemde manastır okullarında ve
Paris’teki okul ve üniversitelerde yetişen din adamlarına
verilen ilahiyat ve Aristo ilkelerine dayanan felsefi eğitimi
ifade etmek için kullanılır.

Orta Çağ’ın bu felsefesi ya da eğitim anlayışı,
aslında başlangıç aşamasında IX. yüzyılda Fransa kralı
Charlemagne tarafından ülkenin yeni baştan inşası için
insanların daha iyi eğitilmesi amacına yönelik olarak
okullarda öğretilmesini istediği, yedi dal (gramer,
astronomi, müzik, hitabet, mantık, aritmetik, geometri)
üzerine oturur.

Skolastik düşüncenin tüm dönemleri kapsayan
ortak düşünce özelliği, felsefeyi dinin alanına ya da aklı
inancın alanına uygulamak ve dinsel sorunları anlaşılır
kılmaktır

Skolastik felsefe, üç döneme ayrılmaktadır.
Bunlar:
• Erken Dönem Skolastik Felsefe
• Yükseliş Döneminde Skolastik Felsefe
• Son Dönem Skolastik Felsefe

Protestan reformu sırasında skolastik düşünce,
antik felsefeyi fazlasıyla dinin içine yerleştirmek suretiyle,
Hıristiyan öğretiye zarar vermekle suçlanır.

Skolastik düşüncenin temellerinden biri,
İskenderiye’de İbraniceden Yunancaya çevrilmiş olan ve
72 kişilik çevirmen kadrosu ve 270 yılında çevrilmiş
olmasından dolayı Yetmişler İncili olarak bilinen İncil’in
incelenmesidir. Bu İncil daha sonra Saint Jérome
tarafından Yunancadan Latinceye çevrilerek Vulgata diye
adlandırılır. Vulgata, Orta Çağ’ın Latin düşünürleri için
mutlak referans metni haline gelir. Yalnızca eğitimli
insanların okuyup anlayabildiği bu İncil, yapılan araştırma
ve incelemelerin vazgeçilmez kaynağı olur.

Bu dönemde okuryazarlık oranının oldukça
düşüktür. Bu nedenle dönemin edebi ürünlerinin yazılı
olmaktan çok sözlü edebiyat ürünü olarak yaygınlaşmıştır.
Bu sözlü edebiyatta, çoğunlukla şiir formunda yazılmış
ürünler “gezgin ozan”lar ya da müzisyenler tarafından bir
çalgı aleti eşliğinde şarkı biçiminde aktarılır. Bu şiirsel
anlatının belli bölümlerinde jest ve mimiklerini kullanmak
suretiyle metni canlı kılarlar.

Orta Çağ edebiyatında yazar kavramı XIII. yüzyıl
itibarıyla yavaş yavaş ortaya çıkar. Bu dönemde himaye
görmeyen yazarların tutunmaları ve varlıklarını
sürdürmeleri pek mümkün değildir. Bu nedenle yazar ya
bir prensin ya da bir hükümdarın emrinde onun talepleri
doğrultusunda mesleğini icra eder.

XII. Yüzyılda gelişen romans/roman türü,
saraylardaki aristokrat kadınların gösterdiği ilgiyle başarılı
olur, yaygınlaşmıştır.

Yazılmış kitap ve metinlerin çoğaltılması ancak
manastırlarda toplanan keşişler aracılığıyla elyazması
olarak tek tek yeniden yazılarak gerçekleşir.

Azizlerin yaşantıları, İncil hakkında yapılan
yorumlar, önemli dini gün ve bayramların tarihleri ve
özelliklerini anlatan elkitapları en fazla basılan
eserlerdendir.

Kahramanlık destanları, kral ve şövalyelerin
genellikle din adına verilen savaşlarda gerçekleştirdikleri
örnek cesaret ve savaşçılığı anlatan destanlardır.

Şiir tarzında kaleme alınan kahramanlık
destanları, farklı uzunluktaki kıtalardan oluşurlar. Dizeleri
uyaklı değildir, ancak son sözcüklerde benzer seslerin
vurgulu bir tekrarı söz konusudur. Gezgin ozanlar
tarafından şarkı ve şiir biçiminde okunmak için yazılırlar.
Akılda tutması ve öykülenmesi kolay olsun diye
çoğunlukla on heceli dizelerle yazılmıştır.

Bu kinayelerin en fazla yapıldığı eser, Fransa’da
Guillaume de Lorris’in yazmaya başladığı, ancak ömrü
yetmediği için tamamlayamadığı, sonradan Jean de Meung
tarafından toplam elli yıllık sürede tamamlanan yirmi iki
bin dizelik Gülün Romanı’dır.

İlk olarak Güney Fransa’da ortaya çıkan saray
romanları ve lirik şiirler dahi sonra ülkenin kuzeyine ve
oradan diğer Avrupa ülkelerine sıçrarlar.

Saray romanları üçe ayrılır. Bu türler:
• Antik roman(s)lar
• Serüven roman(s)ları
• Bröton roman(s)ları

Özellikle kasabalarda “taşlama” ve “kaba
güldürü”ler dönemin beğenilen türleridir. Bu türler içinde
“fablio” (fr. fabliau) denen ve sokaklarda, meydanlarda
genellikle hayvan kılığı ya da davranışlarıyla, bir tiyatro
oyunu gibi, oynanan “manzum masal” türü en fazla rağbet
gören yergisel türüdür.

Orta Çağ romanlarının en tanınmışlarından biri
Tilkinin Romanı olarak bilinir. XII ve XIII. Yüzyıllara ait
anlatıların bir araya getirilmesinden oluşan roman, kişi
olarak insanlar yerine hayvanları kullanır.

İncil’de anlatılan sahnelerin ya da azizlerin
yaşamlarının canlandırılmasını, peygamber, havari ve
azizlerin gösterdikleri olağanüstülükler.

Cemaatin içinden yetenekli kişiler, kiliselerin
avlularında oynarlardı.

Giovanni Boccaccio, Dante ve Petrarca’yla
birlikte İtalyan edebiyat geleneğinin ve hümanist kültürün
en tanınmış isimlerindendir.

Decameron.

Rönesans, XIV. yüzyılda İtalya’da başlayan ve
Antik Yunan ve Latin düşünce ve sanatlarına geri dönüşün
teşvik edildiği bir entelektüel gelişmedir. Kelime anlamı
“yeniden doğuş” veya “yeniden diriliş”tir.

Rönesans’ın gelişmesinde Haçlı Seferleri, dini
mimarideki görkem, şehirlerin gelişmesi, entelektüel
kaynakların çoğalması gibi olay ve durumlar etkili
olmuştur.

Antik dönem kaynaklarına yöneliş ve kilisenin
önemini kaybedip gözden düşmesi, Rönesans döneminin
temel özellikleridir.

Rönesans döneminin en büyük sanat hamisi,
İtalyan Medici Ailesi’dir.

1520’li yılları gerileme yılları olarak
gösterenlerin yanında, bu tarihin 1630’a kadar sürdüğünü
de söyleyenler vardır.

XVII. yüzyılın ilk yarısında Rönesans sanatı
kendini gösterir. Kinayeli ve mitolojik temalara ilişkin
yeni bir repertuar sunan Antik Dönem sanatından etkilenir
ve esinlenir. Siyasi karmaşalar yüzünden önemini
kaybeden Floransa’nın yerini Roma alır.

Reform, XVI. yüzyıl Avrupa’sında Protestan
Kilisenin ve Protestan inancın ortaya çıkmasını sağlayan
“dinde yenileşme hareketi”nin adıdır.

Kuzey ve Kuzey-Batı Avrupa ülkelerinde halkın,
Katolik Kilisenin din alanında bir takım yenilikler
yapması gerektiği yönündeki talepleri ile başlamıştır

Bu hareket, 1517 ile 1570 yılları arasında
gerçekleşmiştir.

Orta Çağ’ın sonunda, insanlardaki ölüm korkusu
dinsel bir endişenin toplumda egemen olmasına neden
olur. Cehennemin varlığına inanan ve öldükten sonra
cehenneme gitmek istemeyenler yaptıkları dua ve
ibadetlerle ve Kiliseye yaptıkları bağışlar karşılığında
öteki dünyada azap çekmekten kurtulmayı umarlar.
Hümanistler, halkta egemen olan bu inançların boş ve batıl
inançlar olduklarını savunurlar. Ruhban sınıfındaki din
adamlarının herkes gibi sıradan bir birey olarak muamele
görmelerini, ayrıcalıkları olmaması gerektiğini; matbaanın
gelişmesiyle halkın anlayabileceği dilde bir İncil’in basılıp
dağıtılması gerektiğini talep ederler.

Martin Luther

Reformun başlıca sonuçları şunlardır:
• Avrupa’da inanç birliği ikinci bir büyük
bölünmeyle karşı karşıya kalır.
• Din adamları ve kilise, eski saygınlıklarını
kaybeder.
• Skolastik eğitim anlayışından uzaklaşılır.
• Avrupa’da din ve mezhep savaşları, Osmanlı’nın
Avrupa’da ilerlemesini kolaylaştırır.
• Katolik inanç bütünlüğünü sürdürmek isteyen
ülkelerde farklı inanç sahiplerini yargılayıp
cezalandıracak Engizisyon Mahkemeleri kurulur.
• Protestan ülkelerde din işleri ülkelerin kral ve
prenslerinin sorumluluğu altına alınır.
• Osmanlıya karşı yeni bir Haçlı seferi düzenleme
çabası içindeki dönemin en güçlü Avrupa kralı
Charles Quint (Şarlken), dinsel ve siyasal
bölünmeler yüzünden emelini gerçekleştiremez.

Protestanlar, dinsel merasimlerini artık Latince
değil, içinde yaşadıkları ülkenin diliyle gerçekleştirirler.

XIV. yüzyıl İtalya’sında doğan, XVI. yüzyıl
Avrupa’sında gelişen, yöntem ve felsefesini Antik Yunan
ve Latin kaynaklarından alan, insanı ve ona ait değerleri
her türlü değerin üstünde gören, insanı geliştirme ve
yüceltme amacını güden düşünce sisteminin adına
hümanizm denir.
Hümanizm, Kilisenin Babaları diye adlandırılan
Hıristiyanlık dininin büyük din âlimleriyle, dindışı
alanlarda düşünce ve çalışmalarını ortaya koyan
filozofları, insanın onuru üzerine kurulu bir etik
oluşturmak için bir araya getirmeyi amaçlar.

Bu terim, Pico della Mirandola (1463-1494) için
kullanılmıştır

Bu kitap, Pico della Mirandola tarafından
yazılmıştır.

Pico della Mirandola, İnsanın Onuru Hakkında
(1486) adlı eserinde, Yunan mitolojisinde yer alan
Prometeus mitine benzeyen fablında mükemmel bir işçi
rolündeki Tanrı’nın, ortaya koyduğu eserde insanın ve
onun rolünün ne olacağının tanımlamasını yapar. Pico
della Mirandola’e göre insan, kendi yazgısını oluşturmaya
ve yönetmeye ehildir, bu da onun liyakatini ortaya çıkarır.

İstanbul’un Türkler tarafından alınmasından
sonraki dönemde Rusya coğrafyasında III. İvan güçlü bir
devlet kurar, “çar” unvanını alır ve Moskova’yı üçüncü bir
Roma ilan ederek, Ortodoks Bizans’ın m0irasçısı
olduğunu iddia eder. Yeni ekonomik bir büyümeye tanık
olunur. Tarımsal ürünler ihtiyaç fazlasıyla üretilmeye
başlanır ve bilhassa Doğuyla ticarette bir değişim ürünü
olarak pazarlara çıkarlar. Keten ve koyun gibi yeni bitkisel
ve hayvansal türler devreye girer, ürünlerde çeşitlenmeler
olur. zanaatkârlıktaki gelişme gibi, madencilik ve
metalürjide yeni araçlardan yararlanılır ve yüksek ısılı
fırınlarda eritilen demirle yeni silahlar elde edilir.
Ticarette bir artış ve gelişme yaşanır. Güçlü aileler kendi
finans şirketlerini kurarak zenginleşirler. Ticarette İtalyan
şehirleri Akdeniz’e, Kuzey Denizi ve Baltık Denizi
limanlarındaki ticarete hâkim olurlar. Rhin nehri hayati bir
iletişim ekseni olur. Zenginlikleriyle refah ve gücü elde
eden yeni bir burjuva sınıfı ortaya çıkar.

Zengin, Yunan ve Latin kültürüyle dolu İtalya,
entelektüel hümanist anlayışın canlanması için uygun bir
yerdir. Bilginler ve bilim adamları geçmişin el
yazmalarının peşine düşer ve Eflatun’un kitabı gibi, bir
yerlerde unutulmuş metinleri keşfederler. 1453 sonrası
İtalya’ya sığınan Bizanslı bilgin ve sanatçılar Yunan
kültürünün bu ülkedeki gelişmesine katkı verirler. Lorenzo
della Valle, filolojiyle ilgili temel sorunları ortaya koyar
ve antik eserlerin çevirilerini ustalıkla gerçekleştirir.
Sanatçılara maddi destek sağlayan Floransa’daki Medici
Ailesinden Lorenzo gibi hamiler, hümanist bilginleri
himayelerine alırlar. Papa, 1450 yılına doğru elyazması ve
basılmış serleri topladığı Vatikan
Kütüphanesini kurar.

Hümanizm, mücadelesini temel olarak üç alanda
vermiştir. Bu alanlar şunlardır:
• Eğitim
• Din
• Siyaset

Üç etkenin bir araya gelmesiyle hümanizmin yayılması hızlı bir şekilde gerçekleşir:
1. Büyük keşifler yeni ufuklar açar ve insanların
hayal gücü sınırlarını zorlamaya başlar. Yeni
düşünceler, Mercator’un kozmografyası gibi yeni
disiplinlerin doğmasına neden olur.
2. Fransa’da kral I. François; Floransa’da Medici
Ailesinde Cosme ve Lorenzo;
Macaristan’daMathias Corbin; İspanya’da
kardinal Cisneros gibi aydın hükümdarların,
yazar ve sanatçıları himayelerine almaları ve
birer kültür tutkunu olan prenslerin ülke
yönetimlerinin başında bulunmaları, yeni anlayışı
ve sanatın yeni finansman biçimlerini teşvik eder.
Sanatta üretim çoğalır.
3. Son olarak, kitap basımındaki gelişim,
Avrupa’nın en donanımlı, kültürel değişim
açısından en zengin şehirleriyle, Hollanda gibi
matbaacılık ve kitapların ilk genişleme alanında
yaşayan Erasmus’un ve Eskilere ait eserlerin
çevirilerinin çoğalmasını kolaylaştırır.

Hümanist hareketin çabası sonucunda, Paris’teki
Sorbonne Üniversitesi gibi, eski Orta Çağ üniversiteleri
yerlerini, en önemlileri Fransa’daki Kraliyet Okurları
Koleji (daha sonra adı Fransa Koleji olmuştur);
İngiltere’de Saint Paul Koleji ve Corpus Christi (Oxford
Koleji); Hollanda’da Latince, İbranice ve Yunanca eğitim
veren Louvain Koleji ve İspanya’da Alcalá de Henares
Koleji gibi yeni hümanist eğitim kurumlarına bırakırlar.

Erasmus.

Hümanist kültür üç dillidir. Bu diller; Yunanca,
Latince ve İbranice’dir.

Montaigne, merkeze tüm evren, doğa ya da
insanla ilgili soruları özel bir bireysellik, kendi dünya
bilinci ve dünyayı algılama biçimiyle koyar. Ancak
yaptığı işin ne olduğunu anlamak için, insanın ne
olduğunu bilmek, onun yeteneklerini tanımak ve
Montaigne’in ünlü sorusu “Ne biliyorum?”a cevap
vermeye çalışmak gerekir. Ona göre, insan bedeninin ve
ruhunun sahip olduğu güçler kusursuz değildir; insan
bedeni ve ruhundaki etkilenme ve hastalıklar oldukça
fazladır; insan denen varlıkta bir ilerleme yoktur ya da
olmayacaktır. Anlaşılan o ki, Montaigne göre, artıları ve
eksileri göz önünde bulundurulduğunda, insan sınırlı güce
sahip bir varlıktır. Bu durumda’ insan, iyinin, güzelin ve
gerçeğin bilgisine ulaşabilir mi? İnsanın nesnelerin
varlığıyla iletişim kurma olanağı var mı?’ gibi sorular
onun kuşkuculuğunu açıklıkla ortaya koyar. Buna rağmen
sürekli bir devinimin varlığından da söz eder.

Fransız hümanizmi, 15. yüzyılda Yunan ve Latin
şiiri tutkunu Ronsard’dan esinlenmiştir.

Matbaayla birlikte kitapların kopyaları Avrupa’da
hızla yaygınlaşır. Yazarlar, etkilerinin arttığını görür ve
hümanizm İspanya ve İngiltere’de de yaygınlaşır. Ayrıca
kitap maliyetlerinin düşmesiyle kitap okuyanların sayısı
artar.

Hümanizmin getirdiği temel değişimler şunlardır:
• Büyük keşifler
• Savaşlar
• Bilimsel gelişmeler
• Dile verilen önem

Marksist hümanizm, varoluşçu hümanizm,
Camus’nün hümanizmi, Malraux’nun hümanizmi gibi
düşünce akım ve anlayışlarını etkilemeye devam eder.

Thomas More.

16. yüzyılın ortalarından itibaren kendi
kolejlerinde Erasmus’un önerdiği yeni hümanist eğitim
sistemini uygulamaya sokan ve Katolik dinde yapılan
reformlarda etkin işleve sahip Cizvitler, eğitim konusunda;
Antik Dönem yazarların bilinmesi ve eserlerinin
öğrenilmesi, çocuğun kişiliğine saygı gösterilmesi,
öğretmen ve öğrenci arasında sürekli bir diyalogun olması,
öğretmen ve öğrenci arasında sürekli bir diyalogun olması,
öğrenciler arasında bir rekabet anlayışının geliştirilmesi,
öğrenme çabasıyla beden eğitimi arasındaki bir dengenin
kurulması, dünyaya açık birey olmanın gerekliliklere
inanır ve onları uygulamaya çalışırlar.

Machiavelli.

Orta Çağ, 476 yılında Batı Roma İmparatorluğunun çöküşüyle başlar.

IX. yüzyılda Fransa kralı Charlemagne'ın okullarda öğretilmesini istediği yedi dal gramer, astronomi, müzik, hitabet, mantık, aritmetik, geometridir.

Orta Çağ felsefesinde nominalizmin kurucusu Roscelinus'dur.

Ampirizmin öncüsü olan Ockhamlı Guillaume, içgüdüsel bilgi ile soyut bilgi arasındaki ayırımı yapar.

Skolastik düşüncenin temellerinden biri, İskenderiye’de İbraniceden Yunancaya çevrilmiş olan ve 72 kişilik çevirmen kadrosu ve 270 yılında çevrilmiş olmasından dolayı Yetmişler İncili olarak bilinen İncil’in incelenmesidir.

Orta Çağ edebiyatında ağırlık olarak kendini gösteren iki şey vardır: Derebeylik sistemi ve din.

1450 yılında Gutenberg’in matbaayı resim baskı kalıplarından esinlenerek icat etmesi sonucunda kısa sürede yaygınlaşan matbaa, kitap ve metinlerin çoğaltılmasında ancak XV. yüzyılda devreye girmiş olur.

Şövalyeliğe özgü büyük serüvenler ve derebeylik sisteminde karşılaşılan şövalye
aşkının anlatıldığı kahramanlık destanları ve aşk anlatıları “roman” ya da “romans” adıyla yaygınlaşır.

Kahramanlık destanlarının konuları tarihseldir, yüceltme ve fantastik öğelerle desteklenerek, yaşamış kahramanların öykülerini anlatırlar. Bütün bir ulusun dinsel duygularını, yurtseverliğini dile getirirler.

İlk olarak Güney Fransa’da ortaya çıkan saray romanları ve lirik şiirler dahi sonra ülkenin kuzeyine ve oradan diğer Avrupa ülkelerine sıçrarlar.

Kelt mitolojini kaynak olarak kullanarak yazılmış romanlardır. Olağanüstü güçleri bir anda harekete geçiren, tılsım ve büyünün hüküm sürdüğü Britanya coğrafyasında geçmiş serüvenlerin anlatımını içerirler.

Kasabalarda “taşlama” ve “kaba güldürü”ler dönemin beğenilen türleridir. Bu türler içinde “fablio” (fr. fabliau) denen ve sokaklarda, meydanlarda genellikle hayvan kılığı ya da davranışlarıyla, bir tiyatro oyunu gibi, oynanan “manzum masal” türü en fazla rağbet gören yergisel türüdür.

Bu oyunlarda amaç, Latince yazılmış İncil’i ve din adamlarının vaazlarında kullandıkları temaları anlamakta güçlük çeken cemaate, içeriği göstererek daha iyi anlatmak, onları daha iyi birer dindar yapmak için etkilemektir. Dünyanın yaratılışı ve Kıyamet Günü gibi izlekler bu tür dinsel tiyatro gösterimlerinde sıklıkla sergilenen konulardır.

1313 yılında Floransa’da dünyaya gelen Giovanni Boccaccio, Dante ve Petrarca’yla birlikte İtalyan edebiyat geleneğinin ve hümanist kültürün en tanınmış simalarındandır.

Rönesans, XIV. yüzyılda İtalya’da başlayan ve XV. yüzyılda hızlanarak büyüyen, XVI. yüzyılda zirveye ulaşan, geniş kültürel bir harekettir.

Antik Yunan ve Latin düşünce ve sanatlarına geri dönüşün teşvik ettiği bir entelektüel gelişmedir.

Rönesans, ilk olarak, Medici Ailesinin hükmettiği Kuzey İtalya’daki Floransa’da ortaya çıkar, burada doğup gelişmesine Medici Ailesinin parasal destek sağlayıp yaptırdığı saraylar, kiliseler, freskler, heykeller gibi sanat ve mimari öğelerin katkısı büyük olur.

Rönesans mimarisinin kurucuları Brunelleschi ve Alberti'dir.

XIII. yüzyıl sonrasında ticarette en etkin rolü oynayan İtalya’daki Venedikli ve Cenevizli tüccarların sürekli genişleyen ticaret filolarından sağladıkları gelirler, öncelikli olarak Venedik, Floransa, Cenova ve Pisa gibi şehirlerinin görünümlerinin değişmesine yansır.

Rönesans’ın etkileri, Fransa benzeri bir yaygınlıkla, İspanya, Hollanda, Almanya ve İngiltere’de bilhassa sanat ve mimaride kendini gösterir. Rönesans sanatından etkilenen sanatçılar, bu ülkelerde de görkemli saray, şato ve katedrallere imza atarlar.

Antik kültürün Yunan ayağı sanat ve mimaride etkisini gösteremezken, edebiyat ve felsefede etkili olur. Buna karşılık Latin ayağı resim, heykel ve mimaride ağırlığını ortaya koyar.

Trento Konsilinde alınan reform kararları doğrultusunda Roma Kilisesi tarafından teşvik ve destek gören, dinsel izleklere yer veren ve ayrıntılarıyla insanları büyüleyen sanat türüdür. Düzgün hatları olmayan ve aşırı süslemelere yer veren bu sanatta, bol miktarda melek, şeytan gibi motiflerle azizlerin heykelcikleri bezeme amacıyla kullanılır.

Reform, XVI. yüzyıl Avrupa’sında Protestan Kilisenin ve Protestan inancın ortaya çıkmasını sağlayan “dinde yenileşme hareketi”nin adıdır.

Hıristiyanlık dinine aykırı bir tutumu karşısında, bir kimseye Katolik Kilisenin
yetkili organlarınca verilen “din kardeşliğinden ve kiliseden çıkarma” cezası.

Katolik ve Ortodoks mezhepleri yanında Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çıkar.

Hümanizm, Orta Çağ’ın sonunda Avrupa’nın yaşadığı Yüzyıl Savaşları, salgın hastalık ve kıtlıklar gibi büyük krizlerden sonra, XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’da gerçekleştirilen yeni bir açılım sonucunda varılan entelektüel dünya görüşü ve yaşam biçiminin adıdır.

“İnsan, insan olarak doğmaz, insan haline gelir” (Çocukların Eğitimi Hakkında, 1512) diyen Erasmus, bireyin insan niteliğini ancak eğitimi ve gramer, belagat, ahlâk, felsefe, şiir gibi insani bilimleri öğrenmesiyle kazanabileceğine vurgu yapar

“İsa’nın askerleri” olarak bilinen, 1534 yılında kurulmuş, Katolik dinin yaygınlaşmasında misyonerlik faaliyetleri yapan, bu amaçla eğitim ve okullaşmada aktif rol oynayan Katolik Cizvit Tarikatının üyeleri.

Dini Aziz Barthélémy gününün gecesinde Paris’te Katolik asilzadelerin Protestan
evlerini basıp Protestanları öldürmesiyle başlayan, sonrasında pek çok kente yansıyarak onbinlerce kişinin öldürülmesine neden olan katliam.

Tiyatro sanatına yeni psikolojik bir gerçekçilik ve derinlik kazandıran, insanlığın zenginlik ve çeşitliliğini gösteren yüzlerce hayat ve insan karakteri yaratan İngiliz oyun yazarıdır.