Günümüzde müşterinin aradığı, bir mamulü kaliteden ödün vermeksizin istediği yerde bulabilmesidir. Bu, işletmeler tarafından iyi ve doğru kurgulanmış “Tedarik Zinciri Yönetimi” ile mümkün olmaktadır. İyi bir tedarik zinciri yönetimi sayesinde işletmeler trendlerin takibini yapabilmekte, müşteri isteklerine en uygun ürünü doğru zaman, yer ve fiyattan sağlayarak rakiplerine karşı avantaj sağlayabilmektedirler. Başarılı bir tedarik zinciri yönetimi ile maliyetler azalmakta, belirsizlikler ortadan kalkmakta ve işletmelerin rekabet güçleri artmaktadır. Tedarik zincirinin içinde yer alan tüm şirketler, uzun vadeli performanslarını artırıp, işletme fonksiyonları ve planlarını zincirdeki tüm şirketleri kapsayacak şekilde, sistematik ve stratejik koordinasyon içerisinde gerçekleştirmektedir.

“Tedarik zinciri, ham maddeleri nihai ürünlere dönüştürmek ve bunları nihai müşterilere ulaştırmak amacıyla yan sanayiciler, üreticiler, taşımacılar, dağıtımcılar, perakende ve toptan satıcılardan oluşan sistem” olarak açıklanmıştır.

Tedarik zinciri, malzemelerin elde edilmesi, bu malzemelerin son ürünlere dönüştürülmesi ve bu son ürünlerin de müşterilere dağıtım işlevlerini gerçekleştiren tesis ve de tüm seçeneklerin ağı olmakla birlikte, arzın ve talebin yönetilmesi, ham maddelerin tedariki, üretim ve montaj, depolama, envanter yönetimi, sipariş yönetimi ve müşterilere ürünlerin dağıtımı vb. faaliyetleri kapsamakta ve tüm bu faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli olan bilgi sistemlerini içermektedir.

Tedarik zinciri oluşturulmasının temel amacı, müşteri gereksinimlerini karşılarken işletmeninde kâr elde etmesini sağlamaktır. Tedarik zinciri faaliyetleri müşteri siparişi ile başlamakta ve memnun olmuş müşterinin bedelini ödemesi ile bitmektedir.

Tedarik zinciri, malzemelerin tedarikçiden üreticiye, toptancıya, perakendeciye ve müşteriye bir zincir üzerinden hareketinin resmini ortaya çıkarmaktadır. Bu hareketin iki yönlü olması önemli bir nokta olmaktadır.

Tedarik zincirinin uzunluğu kaynak ile gideceği yer arasında malzemelerin aktığı aracıların sayısıdır.

Tedarik zincirleri artan karmaşıklığa göre tek aşamalı ve çok aşamalı tedarik zincirleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

Tek aşamalı tedarik zinciri; ham maddelerin elde edilmesi, üretim ve dağıtımın malzeme akış fonksiyonlarını birleştirir. Bu çeşit tedarik zincirinde birçok bilgi işleme ve karar verme fonksiyonu bulunmaktadır. Tek aşamalı tedarik zincirleri, fonların yönetimini de kapsamaktadır çünkü borçlar ve alacakların formundaki işletme sermayesi, envanter ve ekipman formundaki çalışma sermayesi kadar önemlidir.

Çok aşamalı tedarik zincirinde birden fazla işletme süreç içinde yer alır ve tek aşamalı tedarik zincirlerinin çoklu kopyalarıdır. Volkswagen çok aşamalı tedarik zincirine bir örnek sunmaktadır. Üretici, ilerideki sipariş bilgilerini ve gerçek siparişleri elektronik olarak almak üzere satıcılarıyla birlikte çalışmakta ve günlük otomobil üretim planlaması için verileri girmektedir.

Bu değişikler şöyledir:

• Dağıtıcılar ve müşteriler arasında bilgi paylaşımının artması,
• Geleneksel departman bazlı fonksiyonlar yerine süreç odaklı takımların ortaya çıkması,
• Standart ürünlerin kitlesel üretimi yerine kişiselleştirilmiş ürünler sağlayan esnek operasyonların gelişmesi,
• Tedarikçi sayısındaki önemli azalma ve tedarik edilen materyaller ve bunların dışarıda işlenmesindeki bağımlılık,
• Organizasyonların ve süreçlerin sadeleştirilmesine yönelik önemin artması,
• Gerçek zamanlı karar destek sistemleri gerektiren işgücü güçlendirme tekniklerinin artması olarak belirlenmektedir.

Tedarik Zinciri Yönetimi” müşteriye, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyata tüm tedarik zinciri için mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akışının entegre yönetimi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle zincir içinde yer alan temel iş süreçlerinin entegrasyonunu sağlayarak, müşteri memnuniyetini artıracak stratejilerin ve iş modellerinin oluşturulması, tedarik zinciri yönetiminin görevleri kapsamındadır.

Lojistik Yönetimi Konseyi’nin tedarik zinciri yönetimi tanımı şu şekildedir: Tedarik zinciri yönetimi bir şirketin içindeki veya ilişkisi olan şirketler arasındaki talep ve arz yönetimini birleştiren, kaynak teminini, satın almayı, değişimi ve tüm lojistik yönetim işlemlerini içine alan, ayrıca zincir içindeki tedarikçi, aracı, 3. parti hizmet üretenler ve müşterilerin birlikte çalışmalarını düzenleyen yönetim işlemidir.

Tedarik zinciri yönetimi aynı zincirde yer alan işletmeler arasında, depolama, stok yönetimi, müşteri hizmetleri, ambalajlama, sipariş işleme, üretim tarifeleri ve programları, bilgi iletişim gibi bileşenleri kapsamaktadır.

Etkin bir şekilde tasarlanıp yönetilen tedarik zinciri yönetimi ile aşağıda belirtilen amaçlara ulaşılmaktadır:

• Üretimi düzenli şekilde gerçekleştirecek kesintisiz malzeme, servis ve bilgi akışını gerçekleştirmek,
• Stok maliyetlerini ve kayıpları en düşük seviyede tutmak,
• Ürünün kalitesini korumak,
• Güvenilir tedarikçiler bulmak ve korumak,
• Elde edilen hammadde, yardımcı madde, parça ve servisi standart hâle getirmek,
• Gerekli olan hammadde, yardımcı madde, parçaları ve hizmetleri en düşük maliyetle sağlamak,
• İşletmenin pazarlık ve rekabet gücünü yükseltmek,
• İşletme içindeki diğer gruplarla iyi ilişkiler kurmak,
• En düşük yönetim gideri ile çalışmak.

İyi bir tedarik zinciri yönetiminin sürdürülebilirliği için aşağıda belirtilen beş temel noktaya dikkat edilmesi gerekmektedir:
1. Müşteri odaklılığına önem verilmesi
2. Bilgi teknolojilerinin kullanımı
3. Performans yönetiminin sayısallaştırılması
4. Çoklu fonksiyonel takımların kullanımı
5. Organizasyon dinamiklerine ve insan faktörüne dikkat edilmesi.

Tüm tedarik zincirinde yapılan uygulamalar son müşteriler dikkate alınarak uygulanmalı ve buna göre kararlar alınmalıdır.

Veri ve bilgilerin tüm tedarik zinciri üyeleri boyunca çok iyi paylaşılması ve yönetilmesi gereklidir.

Birbirleri ile ilişkili ancak farklı organizasyonlarda yer alan çalışanlar bir araya gelip takımlar oluşturarak normal organizasyonlarda bulunan mesafeleri ortadan kaldırmalıdırlar.

Lojistik mamullerin, hedef noktaya ulaşması için stoklama, depolama, taşıma gibi temel faaliyetleri bütünleşik bir şekilde gerçekleştirirken, tedarik zinciri bu süreci, tüm paydaşlarla beraber ve zincirin diğer tüm faaliyetlerini kapsayacak şekilde organize eder. Tedarik zinciri yönetimi, lojistik yönetiminin içerisinde yer alıyor gibi görünse de daha kapsamlıdır. Tedarik zinciri yönetimi, bilgi sistemlerinin bütünleştirilmesi ve planlama kontrol faaliyetlerinin koordinasyonu gibi lojistik kavramı içersinde belirtilmeyen bileşenleri de içermektedir.

1. Lojistik; üretim, yer seçimi, envanter, istifleme ve taşımacılık gibi firma içerisinde meydana gelen bütün operasyonel faaliyetleri içerir. Tedarik Zinciri Yönetimi ise ürünlerin pazara sunulması esnasında zincir üzerinde bulunan bütün firmaların lojistik fonksiyonlarının bir birlerini etkileyerek operasyonel etkinliğin ve müşteri yanıtını sağlanması halinde varlığından söz edebileceğimiz bir kavramdır. 2. Tedarik noktasından son kullanıcıya doğru olarak ürünün ve iki yönlü olarak ilgili bilginin akması yoluyla arzulanan düzeyde müşteri yanıtının sağlanması lojistik yönetiminin hedefidir. Etkin müşteri yanıtının, firmalar arasında kurulan koordinasyon sayesinde en düşük toplam maliyetle sağlanması Tedarik Zinciri Yönetiminde hedeflenmektedir. Bu amaçla iki yöntem kullanılmaktadır. Bunlar: yayılmış üretim ve parçaların bir birleriyle uyumlu olarak birleştirilebilmesini ifade eden modülaritidir. 3. İnsan kaynakları ve ekipman teknolojisi lojistik faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütebilmek için gerekli olan önemli unsurlardır. Diğer bir ifadeyle lojistik yönetimini firmanın lojistik ihtiyaçlarına yönelik olarak gerçekleştirilen stratejik yönetim faaliyetleridir şeklinde adlandırabiliriz. Değer zinciri üzerindeki firmalar arasında is birliğinin sağlanabilmesinde bilgi teknolojilerinden faydalanılması önemlidir. Bu sayede firmalar arasında kazan-kazan politikası oluşturulabilmektedir. Bu nedenle Tedarik Zinciri Yönetimi için firmalar arasında kurulan stratejik koordinasyon şebekesidir diyebiliriz.

Tedarik zinciri yönetiminin karar mekanizması:

• Stratejik seviyede planlama fonksiyonu
• Taktik seviyede planlama fonksiyonu
• İşlemsel seviyede planlama fonksiyonu

Stratejik seviyede planlama fonksiyonu, tedarikçilerin optimum sayısının ne olacağı, dağıtıcıların belirlenmesi, üretimin nerede yapılacağı ve en iyi kaynak bulma stratejilerini kapsamaktadır.

Taktik seviyede planlama fonksiyonu, ürünlerin ve hizmetlerin iyileşmesini içeren tedarik planlamasını kapsamaktadır.

İşlemsel seviyede planlama fonksiyonu envanter dağıtımı, günlük veya saatlik bazda tüm işletmelerin üretim planlarının yapılması konularını kapsamaktadır.

Başarılı bir zincir yönetiminin tedarik ayağında temel prensip, tedarikçi ile müşterisi arasında geleneksel çatışmacı tutum yerine karşılıklı yararı ön planda tutan ilişki modelidir. Uzun vadeli iş birliği yaklaşımı ile şirketler, tedarikçi sayısı ve maliyetleri azaltmakta ve güven ortamı oluşturarak uluslararası pazarlarda rekabet avantajı elde etmektedir.

Taşımacılık, tedarik zincirinin değişik bağlantı noktaları arasında malların kontrollü hareketidir. Taşımacılık sektöründe tedarik zinciri yönetiminin kullanımı, etkin verimli taşıma planı ve yönetim sisteminin oluşturulması, kombine, intermodal taşımacılık organizasyonlar, araç-yük izleme, etkin filo yönetimi uygulaması ile sağlanır.

Taşıma süresinin ve maliyetin azaltılması, zamanında teslimat, taşıma süresinin değişkenliğinin azaltılması, türlerin kombinasyonu yoluyla sürekli bir ulaştırma hizmetinin bulunabilmesi en az gecikme, hasar,
kayıp, depolama ve teslimat gibi bileşenlerin iyileştirilmesi mümkün olabilmesidir.

Pazarlama, kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmayı sağlayabilecek değiş tokuşları gerçekleştirmek üzere malların, hizmetlerin ve fikirlerin geliştirilmesi, fiyatlandırılması, tutundurulması ve dağıtılmasına ilişkin planlama ve uygulama sürecidir.

Pazarlama karmasının elemanları;

• Ürün; çeşitlilik, kalite, tasarım, marka, özellikler, boyut, ambalaj, hizmetler, iadeler, garantiler
• Fiyat; liste fiyatı, indirimler, ödeme şekli, vadesi, fiyat stratejileri
• Tutundurma; satış promosyonları, reklam, satış gücü, halkla ilişkiler, doğrudan pazarlama
• Dağıtım; kanallar, kapsamı, çeşit, yer, stoklar, taşıma hedef pazar için oluşmaktadır.

Pazarlama karmasının elemanları, tedarik zinciri yönetiminin stratejik seviyede planlama, taktik seviyede planlama ve işlemsel seviyede planlama fonksiyonları ile örtüşmektedir. Rekabetin ön planda olduğu küresel pazar, tüketici davranışlarında farklı trendlerin oluşmasını sağlamaktadır. Müşteri odaklı bir anlayışta tüketici davranışlarında meydana gelen gelişmeler, özel üretim, hizmet pazarlamasındaki gelişim, iletişim alanının gelişmesi stratejik planlamayı zorunlu hâle getirmektedir.

İşletmelerin temelde iki tür belirsizlikle karşı karşıya olduğu belirtilebilir: bu belirsizlikler operasyonel ve yapısal belirsizliklerdir. Operasyonel belirsizlik müşteri talebine ilişkin belirsizlikten, tedarikçinin, dağıtıcının ve üreticinin operasyonel performansına ilişkin belirsizlikten kaynaklanır; yapısal belirsizlik ise müşteri ihtiyaçlarındaki değişim ve teknolojik değişimden kaynaklanmaktadır.

Son ürünün oluşturulması, dağıtımı ve desteklenmesinde ortak performansları optimize etmek için birlikte çalışan müşteri ve tedarikçilerin birliği olarak tanımlanmaktadır.

Bütünleşmenin hedefi, zincirin bütünündeki performansı optimize etmek ve zincirde yer alan her bir tarafın ilgili kaynaklarını koordine etmektir. Öncelikle müşteriyi merkeze koyarak yatay bir yolla müşteriye değer sağlayacak gerekli tüm süreçlerin yönetimidir.

Bütünleşmede zincirin bir ucuna tedarikçiler, diğer ucuna ise müşteriler eklenmiştir. Bu, iki fonksiyonlu dağıtım zincirine göre daha karmaşık olan yedi fonksiyonlu bir tedarik zinciri hâline gelmiştir. Tedarik zinciri, bilgi akışını kontrol altına alarak malzemelerin ham madde aşamasından son kullanıcıya doğru akışı ve dönüşümü ile ilişkili eylemleri kapsamaktadır. Ürün ve bilgi, tedarik zincirinde aşağı ve yukarı yönlü olmak üzere iki yönde akmaktadır. Ürün akışı; kalite, lojistik, pazarlama, finans, ar-ge, üretim, elemanları arasında hareket etmekte ve bu hareketler bilgi akışı ile süreklilik kazanmaktadır. Tedarik iş sürecinde, müşteri ilişkileri yönetimi, müşteri hizmet yönetimi, talep yönetimi, sipariş yönetimi, sipariş işleme, tedarikçi ilişkileri yönetimi, üretim akış yönetimi, ürün geliştirme ve ticarileştirme faaliyetleri birden fazla tedarikçi ve dağıtıcılar, müşteriler arasında gerçekleşmektedir.

Başarılı bir tedarik zinciri yönetimi ile maliyetler azalmakta, belirsizlikler ortadan kalkmakta ve işletmelerin rekabet güçleri artmaktadır. Tedarik zincirinin içinde yer alan tüm şirketler, uzun vadeli performanslarını artırıp, işletme fonksiyonları ve planlarını zincirdeki tüm şirketleri kapsayacak şekilde, sistematik ve stratejik koordinasyon içerisinde gerçekleştirmektedir.

Tedarik zinciri ile ilgili yapılabilecek tanımlamaların bazıları şunlardır:

Tedarik zinciri, tedarikçilerden son müşterilere ürün ya da hizmetlerin taşınması için fiziksel, finansal ve bilgi akışını destekleyen yaşam devir sürecidir.

Tedarik zinciri, tedarikçileri, lojistik hizmet sağlayıcılarını, üreticileri, dağıtıcıları ve perakendecileri içine alan ve bunlar arasında malzeme, ürün ve bilgi akışı olan üyeler kümesidir.

Tedarik zinciri, ham maddeleri nihai ürünlere dönüştürmek ve bunları nihai müşterilere ulaştırmak amacıyla yan sanayiciler, üreticiler, taşımacılar, dağıtımcılar, perakende ve toptan satıcılardan oluşan sistemdir.

Tedarik zinciri, müşteriye fayda sağlamak üzere; malzemenin tedariki, tedarik edilen malzemenin yarı mamul ve mamullere dönüştürülmesi ve bu mamullerin müşterilere dağıtılması fonksiyonlarını, zincire değer katarak gerçekleştiren şirket içi ve dışı fonksiyonlardan oluşan fiziksel ve teknolojik araçlar, süreçler ve yöntemlerden oluşan bütünleşik bir ağdır.

Tedarik zinciri faaliyetleri müşteri siparişi ile başlamakta ve memnun olmuş müşterinin bedelini ödemesi ile bitmektedir.

Tedarik zincirleri artan karmaşıklığa göre tek aşamalı ve çok aşamalı tedarik zincirleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

Tek aşamalı tedarik zinciri; ham maddelerin elde edilmesi, üretim ve dağıtımın malzeme akış fonksiyonlarını birleştirir. Bu çeşit tedarik zincirinde birçok bilgi işleme ve karar verme fonksiyonu bulunmaktadır. Tek aşamalı tedarik zincirleri, fonların yönetimini de kapsamaktadır çünkü borçlar ve alacakların formundaki işletme sermayesi, envanter ve ekipman formundaki çalışma sermayesi kadar önemlidir. Tek aşamalı tedarik zincirinin temel yapısı (S: 125, Şekil 5.2)’de gösterilmiştir.

Çok aşamalı tedarik zincirinde ise birden fazla işletme süreç içinde yer alır ve tek aşamalı tedarik zincirlerinin çoklu kopyalarıdır. Volkswagen çok aşamalı tedarik zincirine bir örnek sunmaktadır. Üretici, ilerideki sipariş bilgilerini ve gerçek siparişleri elektronik olarak almak üzere satıcılarıyla birlikte çalışmakta ve günlük otomobil üretim planlaması için verileri girmektedir. Özellikle süreçlerinde dış kaynaklardan faydalanan işletmelerde çok aşamalı tedarik zincirleri mevcuttur. Çok aşamalı tedarik zincirinin temel yapısı (S: 126, Şekil 5.3)’de gösterilmiştir.

Tek aşamalı ya da çok aşamalı tedarik zincirleri uygulayan işletmelerde, zincirin önem kazanmasını sağlayan bazı işletme uygulamalarında değişiklikler oluşmaktadır. Bu değişikler şöyledir:

• Dağıtıcılar ve müşteriler arasında bilgi paylaşımının artması,
• Geleneksel departman bazlı fonksiyonlar yerine süreç odaklı takımların ortaya çıkması,
• Standart ürünlerin kitlesel üretimi yerine kişiselleştirilmiş ürünler sağlayan esnek operasyonların gelişmesi,
• Tedarikçi sayısındaki önemli azalma ve tedarik edilen materyaller ve bunların dışarıda işlenmesindeki bağımlılık,
• Organizasyonların ve süreçlerin sadeleştirilmesine yönelik önemin artması,
• Gerçek zamanlı karar destek sistemleri gerektiren işgücü güçlendirme tekniklerinin artması olarak belirlenmektedir.

Tedarik Zinciri Yönetimi, müşteriye, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyata tüm tedarik zinciri için mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akışının entegre yönetimi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle zincir içinde yer alan temel iş süreçlerinin entegrasyonunu sağlayarak, müşteri memnuniyetini artıracak stratejilerin ve iş modellerinin oluşturulması, tedarik zinciri yönetiminin görevleri kapsamındadır.

Tedarik zinciri yönetimi aynı zincirde yer alan işletmeler arasında, depolama, stok yönetimi, müşteri hizmetleri, ambalajlama, sipariş işleme, üretim tarifeleri ve programları, bilgi iletişim gibi bileşenleri kapsamaktadır.

Etkin bir şekilde tasarlanıp yönetilen tedarik zinciri yönetimi ile aşağıda belirtilen amaçlara ulaşılmaktadır:

• Üretimi düzenli şekilde gerçekleştirecek kesintisiz malzeme, servis ve bilgi akışını gerçekleştirmek,
• Stok maliyetlerini ve kayıpları en düşük seviyede tutmak,
• Ürünün kalitesini korumak,
• Güvenilir tedarikçiler bulmak ve korumak,
• Elde edilen hammadde, yardımcı madde, parça ve servisi standart hâle getirmek,
• Gerekli olan hammadde, yardımcı madde, parçaları ve hizmetleri en düşük maliyetle sağlamak,
• İşletmenin pazarlık ve rekabet gücünü yükseltmek,
• İşletme içindeki diğer gruplarla iyi ilişkiler kurmak,
• En düşük yönetim gideri ile çalışmak olarak sıralanmaktadır.

İyi bir tedarik zinciri yönetiminin sürdürülebilirliği için aşağıda belirtilen beş temel noktaya dikkat edilmesi gerekmektedir:

1. Müşteri odaklılığına önem verilmesi: Tüm tedarik zincirinde yapılan uygulamalar son müşteriler dikkate alınarak uygulanmalı ve buna göre kararlar alınmalıdır.
2. Bilgi teknolojilerinin kullanımı: Veri ve bilgilerin tüm tedarik zinciri üyeleri boyunca çok iyi paylaşılması ve yönetilmesi gereklidir.
3. Performans yönetiminin sayısallaştırılması: Çoklu performans faktörlerinin ölçümü tedarik zincirindeki her bölüm’de bulundurulmalıdır.
4. Çoklu fonksiyonel takımların kullanımı: Birbirleri ile ilişkili ancak farklı organizasyonlarda yer alan çalışanlar bir araya gelip takımlar oluşturarak normal organizasyonlarda bulunan mesafeleri ortadan kaldırmalıdırlar.
5. Organizasyon dinamiklerine ve insan faktörüne dikkat edilmesi: En iyi insan ve organizasyon tekniklerinin kullanımı ile tedarik zinciri gelişimini ve uygulamasını kolaylaştırmalıdır.

Lojistik ürünleri olması gereken yere ulaştırır ancak tedarik zinciri yönetimi bu süreci, tüm şirket faaliyetlerini organize ederek daha ileri aşamalara götürür. Tedarik zinciri, ham madde üreticileri ve yarı mamulleri işlenmiş mamule dönüştürülmesi yani imalat işlemleri sırasında tedarik işleri ile uğraşanlar ve ardından bitmiş mamullerin dağıtım kanallarında nihai tüketiciye kadar ulaştırılması sırasında değer yaratan bütün unsurlardır. Nihai tüketiciye dağıtılmak üzere ham maddeleri tamamlanmış mamullere dönüştüren tedarik zinciri, çok safhalı, kapsamında birden fazla görevi olan ve birçok işletmeyi içeren bir süreçtir.

Daha yalın bir ifade ile lojistik mamullerin, hedef noktaya ulaşması için stoklama, depolama, taşıma gibi temel faaliyetleri bütünleşik bir şekilde gerçekleştirirken, tedarik zinciri bu süreci, tüm paydaşlarla beraber ve zincirin diğer tüm faaliyetlerini kapsayacak şekilde organize eder (S: 129, Tablo 5.1).

Tedarik zincirinin performansını etkileyen en önemli ölçüt, içsel odaklanmayı sağlayan lojistik performanstır.

Lojistik, tedarik zinciri yönetiminin bugünkü hâle gelmesinde en önemli rolü üstlenmiştir ve tedarik zinciri yönetiminin gelişiminde temel oluşturmuştur. Bu gelişim dört önemli dönemden oluşmaktadır.

Depolama Taşıma (1960'lara kadar): Yönetim odak noktası, operasyonlar ve performans, örgüt dizaynı ve merkezileştirilmemiş fonksiyonlardır. 

Toplam Maliyet Yönetimi (1970-1980): Yönetim odak noktası, operasyon maliyetleri ve müşteri hizmetlerinin optimizasyonu, örgüt dizaynı ve lojistik fonksiyonlardır. 

Entegre Lojistik Yönetimi (1980-1990): Yönetim odak noktası, taktik ve stratejiler, lojistik planlama, örgüt dizaynı ve lojistik fonksiyonların entegrasyonudur. 

Tedarik Zinciri Yönetimi (1990-2000+): Yönetim odak noktası, tedarik zinciri vizyonu amaçları ve hedefleri, örgüt dizaynı, ortaklık, sanal örgütler ve pazarın ortak değerlendirilmesidir.

Tedarik zinciri yönetiminin karar mekanizması (S: 131, Şekil 5.6):

• Stratejik seviyede planlama fonksiyonu, tedarikçilerin optimum sayısının ne olacağı, dağıtıcıların belirlenmesi, üretimin nerede yapılacağı ve en iyi kaynak bulma stratejilerini kapsamaktadır.
• Taktik seviyede planlama fonksiyonu, ürünlerin ve hizmetlerin iyileşmesini içeren tedarik planlamasını kapsamaktadır.
• İşlemsel seviyede planlama fonksiyonu ise envanter dağıtımı, günlük veya saatlik bazda tüm işletmelerin üretim planlarının yapılması konularını kapsamaktadır.

Başarılı bir zincir yönetiminin tedarik ayağında temel prensip, tedarikçi ile müşterisi arasında geleneksel çatışmacı tutum yerine karşılıklı yararı ön planda tutan ilişki modelidir. Uzun vadeli iş birliği yaklaşımı ile şirketler, tedarikçi sayısı ve maliyetleri azaltmakta ve güven ortamı oluşturarak uluslararası pazarlarda rekabet avantajı elde etmektedir.

Tedarik zinciri yönetimi fonksiyonları içinde yer alan dağıtım fonksiyonu, mal akışının temelini oluşturan taşımacılık kavramı içerisinde yer almaktadır. Taşımacılık, tedarik zincirinin değişik bağlantı noktaları arasında malların kontrollü hareketidir.

Taşımacılık sektöründe tedarik zinciri yönetiminin kullanımı, etkin verimli taşıma planı ve yönetim sisteminin oluşturulması, kombine, intermodal taşımacılık organizasyonlar, araç-yük izleme, etkin filo yönetimi uygulaması ile sağlanır. Amaç, taşıma süresinin ve maliyetin azaltılması, zamanında teslimat, taşıma süresinin değişkenliğinin azaltılması, türlerin kombinasyonu yoluyla sürekli bir ulaştırma hizmetinin bulunabilmesi en az gecikme, hasar, kayıp, depolama ve teslimat gibi bileşenlerin iyileştirilmesidir.

Tedarik zinciri yönetiminde fonksiyonel amaçlar şunlardır:

• Yüksek müşteri memnuniyeti
• Düşük ulaştırma maliyeti
• Düşük depolama maliyeti
• Stokların azalması
• Yüksek dağıtım hızı
• Düşük işgücü maliyeti

Pazarlama, kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmayı sağlayabilecek değiş tokuşları gerçekleştirmek üzere malların, hizmetlerin ve fikirlerin geliştirilmesi, fiyatlandırılması, tutundurulması ve dağıtılmasına ilişkin planlama ve uygulama sürecidir.

Pazarlama karmasının elemanları;

• Ürün; çeşitlilik, kalite, tasarım, marka, özellikler, boyut, ambalaj, hizmetler, iadeler, garantiler
• Fiyat; liste fiyatı, indirimler, ödeme şekli, vadesi, fiyat stratejileri
• Tutundurma; satış promosyonları, reklam, satış gücü, halkla ilişkiler, doğrudan pazarlama
• Dağıtım; kanallar, kapsamı, çeşit, yer, stoklar, taşıma hedef pazar için oluşmaktadır.

Pazarlama karmasının elemanları, tedarik zinciri yönetiminin stratejik seviyede planlama, taktik seviyede planlama ve işlemsel seviyede planlama fonksiyonları ile örtüşmektedir. Rekabetin ön planda olduğu küresel pazar, tüketici davranışlarında farklı trendlerin oluşmasını sağlamaktadır. Müşteri odaklı bir anlayışta tüketici davranışlarında meydana gelen gelişmeler, özel üretim, hizmet pazarlamasındaki gelişim, iletişim alanının gelişmesi stratejik planlamayı zorunlu hâle getirmektedir.

İşletmelerin temelde iki tür belirsizlikle karşı karşıya olduğu belirtilebilir: bu belirsizlikler operasyonel ve yapısal belirsizliklerdir. Operasyonel belirsizlik müşteri talebine ilişkin belirsizlikten, tedarikçinin, dağıtıcının ve üreticinin operasyonel performansına ilişkin belirsizlikten kaynaklanır; yapısal belirsizlik ise müşteri ihtiyaçlarındaki değişim ve teknolojik değişimden kaynaklanmaktadır.

Teknolojik ilerlemelerin ürünleri ve üretim sistemlerini karmaşıklaştırması, artan bilgi birikimi ve tek bir firmanın gerekli teknolojiyi geliştirerek çeşitli müşteri gereksinimlerini karşılayabilecek bir rekabet pozisyonu elde etmesini güçleştirmiştir. Bu nedenle ürün ya da hizmetlerin müşterilere ulaştırılması sürecinde çok sayıda firmanın görev yapması (dikey ayrışma) kaçınılmaz olmuştur.

Bütünleşik tedarik zinciri yönetimi; son ürünün oluşturulması, dağıtımı ve desteklenmesinde ortak performansları optimize etmek için birlikte çalışan müşteri ve tedarikçilerin birliği olarak tanımlanmaktadır. Bütünleşmenin hedefi, zincirin bütünündeki performansı optimize etmek ve zincirde yer alan her bir tarafın ilgili kaynaklarını koordine etmektir. Öncelikle müşteriyi merkeze koyarak yatay bir yolla müşteriye değer sağlayacak gerekli tüm süreçlerin yönetimidir.