Akıllı depo; depolama, taşıma, elleçleme, otomatik tanıma ve veri toplama alanlarında gelişmiş sistemleri içeren ve farklı sistemlerin ortak şekilde hareket etmesini sağlayan ve kontrol eden bir yazılım sisteminin kullanıldığı depolara verilen ortak isimdir.

Akıllı depo sistemi genel olarak aşağıdaki bileşenlerden oluşur: • Malzemeleri hızlı şekilde raflara yerleştirecek ve gerekli olduğunda otomatik olarak raflardan alarak konveyörün başına getirebilecek bir Otomatik Stoklama / Erişim Sistemi, • Malzeme ya da malzemenin içine konulduğu ambalajlarda bulunan ve içinde malzeme ile ilgili her türlü bilgiyi ihtiva eden etiketler ve bu etiketleri okuyarak işleyen bir RFID sistemi, • Malzemelerin kabulünde ya da sevkiyatında, depo içerisinde hareket etmesini sağlayan ayrıştırmalı konveyör sistemi ya da otomatik yönlendirmeli araç sistemi, • Standart depo yönetim işlevleri ile birlikte, yukarıda belirtilen sistemleri sorunsuz bir şekilde entegre eden ve çalıştıran bir depo yönetim sistemi yazılımı.

Bir akıllı depo oluşturmak; hem teknolojik ekipmanların pahalı olması, hem de farklı sistemlerin entegrasyonu için ileri mühendislik çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç duyması nedeniyle pahalı bir yatırımdır. Ancak, • Operatöre bağlı hataların ortadan kalkması, • Boşaltma, yerleştirme, toplama ve yükleme gibi işlemlerin daha hızlı şekilde yapılması, • Etkin bir depo içi taşıma ile hem hız artışı, hem de gereksiz hareketlerin elimine edilmesi, • İlk seferde doğru yapma yüzdesinin artması, • Depo içindeki kaynakların etkin şekilde kullanılması ile, akıllı depolar, özellikle karmaşık operasyonlarda, hızlı bir şekilde yatırımı artı- ya geçirmektedir.

Otomatik Stoklama / Erişim Sistemleri (OS/ES); tanımlanmış bir otomasyon derecesinde, tam, doğru ve hızlı bir şekilde malzemeleri alan, stoklayan ve erişen ekipman ve kontrollerin bir bileşimidir.

S/E makinesi, stoklanacak olan malzemeleri giriş istasyonundan raftaki stok noktasına ve erişilecek olan malzemeleri erişim noktalarından alarak çıkış istasyonuna taşımada kullanılır.

OS/ES (Şekil 8.1) şu bileşenlerden oluşur: • Bir depolama aracı (örneğin; palet rafı) • Depolama araçlarını uygulayan depolama ve yükleme makineleri • İç besleme ve dış besleme sistemleri (örneğin; çatal kaldıraçlı ekipmanlar, taşıyıcılar, AGV’ler) • Ekipman kontrol yazılımı

OS/ES seçimi ve uygulaması yaparken, aşadaki maddeler mutlaka dikkate alınmalıdır: • Ürünlerin özellikleri • Ürün adedi • Ortalama ürün devir hızı • Ürün prosesi • Mevcut depolama alanı

Birim yük OS/ES (Şekil 8.2), paletler veya diğer standart taşıyıcılar üzerinde stoklanan birim yükleri saklamak üzere tasarlanmış, tipik olarak büyük bir otomatik sistemdir. Genellikle yükler birim başına 250 kg’ın üzerindedir. Sistem bilgisayar kontrollüdür; stoklama/erişim makinesi otomatiktir ve birim yükleri taşımak üzere tasarlanmıştır. S/E makinesi genellikle zeminde bir ray üzerinde hareket eder. Birim yük OS/ES tüm OS/ES’leri temsil eden bir sistem olarak tanımlanır. Diğer OS/E sistemleri, birim yük OS/ES türleri olarak düşünülebilir.

Küçük yük OS/ES (Şekil 8.3), çekmeceler veya kutularda bulunan, araç ve gereçler ile tek parçalar gibi küçük yükleri saklamak için tasarlanmıştır.

Otomatik parça erişim sistemleri (Automated item retrieval systems), ise tek parçaların veya küçük birim yüklerin erişimi için tasarlanmıştır.

Derin Geçit OS/ES (Şekil 8.4), büyük miktarlar stoklandığında; ancak farklı tipte malzeme sayısının göreceli olarak küçük olduğu durumda kullanılan yüksek yoğunluklu birim yük stoklama sistemidir. Her birim yüke koridordan doğrudan erişmek yerine, derin geçit sistemi on veya daha fazla yükü, bir yük sonrakinin arkasında olacak şekilde, tek bir rafta stoklar. Her bir raf, bir taraftan giriş diğer taraftan da çıkış olan akış için tasarlanmıştır. Yükler, rafın bir tarafından erişim için özel tasarlanmış S/E makinesi ile alınır. Raf sisteminin giriş tarafında birim yüklerin girişinde özel bir makine kullanılır.

• Mevcut ve potansiyel pazardan gelen her türlü mal, ürün talebine kolaylıkla cevap verme imkânı sağlar. • Tüm işlemlerin seri şekilde yapılmasını sağlar. • Aşırı veya yetersiz depolama riskini sıfıra indirir. • Maksimum yer kullanımı sağlar. • İşçi maliyetini düşürür. • Gelişmiş güvenlik sayesinde iş kazalarını azaltır. • Ürün çeşitliliğinde esnekliği arttırır. • Kusursuz bir envanter kontrolü ve yönetimini sağlar. • Seri depolama ve boşaltma imkânı sağlar. • Hurda miktarını azaltır. • Işık, güç ve ısı maliyetlerinde azaltır. • Doğru parça, alet ve paletin doğru yerde ve doğru zamanda olmasını sağlayarak JIT a yardımcı olur. • Diğer sistemlerle(AGV,FMS...) entegre bir şekilde çalışır. • İşletmenin üretim, depolama ve lojistik ayağında etkin bir verimliliğe ulaştırır. • Fabrikalarda, imalathanelerde, depolarda kullanılmak üzere her türlü yedek parçanın, aletlerin ve takımların, dosyaların, cihazların kontrollü bir biçimde depolanabilmesini sağlar. • Kuruldukları alanı, 3 boyutlu ve efektif bir biçimde değerlendirme özelliği vasıtasıyla, azami yer tasarrufu sağlar. • Özellikle elektronik devre elemanlarını güvenli bir şekilde depolanmasını sağlamak amacıyla tamamıyla antistatik bir yapı içermektedir. • Otomatik Depolama Sistemi ile eşzamanlı çalışabilen Lojistik Denetim Yazılımı, depolanan malzemeler hakkında her türlü bilgiyi bulundurup kullanıcıların bu verilere istedikleri an ulaşabilmesine imkan sağlar.

• Kurulacak sistemin maliyeti oldukça yüksektir. • Sisteme tam uyum gösterebilecek yazılım geliştirmek güçtür. • Sistemde çalışacak personel bulma ve bunları eğitme güçlüğü vardır. • Otomasyon sonucu personel miktarında azalma olacaktır. Bu personeli tekrar istihdamında zorluklarla karşılaşılabilir. • Sermayesi yeterli olmadığından sistemi kuramayan işletmeler rekabet gücünü kaybedebilir. • Teknolojik gelişmeler işletmeyi sık sık revizyona girmek durumunda bırakabilir.

Otomatik yönlendirmeli araçlar (Auto Guided Vehicles - AGV) elektrik ile çalışan sürücüsüz bilgisayarla kontrol edilen araçlardır. (Şekil 8.5) Konveyörler gibi sistemler için birer kontrol sistemidirler.

OYA sistemleri için iki farklı kontrol sistemi mevcuttur: Önceden belirlenmiş yol: Fiziksel kontrollü yol (örneğin; kablo, bant, boya) yere konularak kontrol edilebilir. Serbest-Yol: Fiziksel kontrolün kullanılmadığı yol, böylece aracın gidiş yönü bilgisayar programıyla kolaylıkla değiştirilir. Fakat kesin pozisyon bilgileri (örneğin, lazer kullanılarak) hareket hesabı hatalarını düzeltmek için gereklidir.

OYA’lar, farklı ihtiyaçlara, depo tipine ya da ürün tipine göre değişiklik göstermektedir.

Bunlar:

Çekici OYA

Birim Yükleme OYA

Montaj Amaçlı OYA

Hafif Yük OYA

Çatallı OYA

Otomatik Yönlendirilen Araçlar’ın 5 temel bileşeni vardır: Araç, yönlenme yolu, kontrol ünitesi, bilgisayar arayüzü ve yönlendirme sistemi. • Araç: Bir operatör olmadan sistem içinde malzeme taşınmasında kullanılır. • Yönlenme yolu: Yol boyunca aracın hareketini yönlendirir. • Kontrol ünitesi: Kontrol ünitesi araç, stok ve hareket üzerinde geri beslemeyi içeren operasyon sistemini gösterir ve yönlendirir. • Bilgisayar Arayüzü: Ana bilgisayar ve diğer bilgisayar, otomatik depolama esnek imalat sistemleri gibi sistemler arasında bağlantı kurar. • Yönlendirme sistemi: Önceden tasarlanmış yol üzerinde aracı tutmak içindir. Bunun en temel avantajı konveyör ve zincir sistemi gibi sabit yol belirlemesi yerine kolayca yolun değiştirilebilmesidir. Çeşitleri: Tel yönlendirmeli, optik yönlendirmeli, lazer yönlendirmeli vb. olabilir.

En yaygın kullanılan güvenlik önlemleri; • Aracın önüne ve arkasına sarı ışıklar yerleştirilir. Araç harekete hazır olunca ve hareket ederken bu ışıklar yanar. • Araç hareket halindeyken sesli uyarı yapılır. • Aracın altına herhangi bir yabancı cisim kaçmaması ya da bir insana çarpması durumunda, el, kol gibi uzuvların aracın altına girmemesi için yanlarda süpürgelikler bulunur. • Her araçta emniyet frenleri vardır. • Aracın üzerinde acil durdurma düğmeleri vardır. • Aracın bataryası zayıfladığında sistem yöneticisinin bilgisayarına uyarı mesajı gönderilir. • Aracın altında yolu temiz tutmak ve çipleri korumak için fırça ve silindirler bulunur. • Aracın seyir güzergahı, zemine çizilir, güzergah üzerine görsel uyarıcılar konur.

OYA’lar diğer malzeme aktarma sistemlerine pek çok avantaja sahiptir. Bunlar; * İzlenecek yol esnektir. * Yüksek güvenilirlik söz konusudur. * Diğer sistemlerle kolay bağlantı kurar. * Kaynaktan faydalanma yüksektir. * Malzeme akışı ve üzerindeki kontrol fazladır. * Malzeme taşınması daha az gürültülüdür.

Hacim ve Ağırlık Ölçüm Sistemleri genel olarak ikiye ayrılır. Çok sayıda kolinin işlem gördüğü lojistik merkezlerinde konveyörlü tam otomatik sistem kullanılırken (Şekil 8.12), daha küçük ölçekli işletme ve şubeler için manuel sistemler kullanılabilir (Şekil 8.12).

Işıkla yönlendirilen depoların çalışma prensibi, sesli yönetilen depolara çok benzer. Amaç, operatörü hatasız bir şekilde ürün toplamaya yönlendirmektir.