Belediye, belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir.

Gülhane Hattı Hümayunu’nu (1839) izleyen yıllarda Avrupa’dan dönen Osmanlı aydınları, oradaki kentlerde gördükleri belediye örgütünün İstanbul’da kurulmasını arzuluyorlardı. Tanzimatçılar artık kent içi ulaşım, su, konut ve sağlık sorunlarına çözüm getirilmesini açıkça arzuluyorlardı. İşte böyle bir ortamda Kırım Savaşı başlamış ve İstanbul, Osmanlı kuvvetlerinin yanı sıra müttefik kuvvetlerin de merkez üssü hâline gelmişti. Normal zamanlarda dahi sorun olan belediye hizmetleri, savaş koşullarında daha da problemli hâle gelmişti. Bu durumun da etkisiyle 16 Ağustos 1854 tarihli resmî tebliğ ile Fransızların komün idaresi model alınmak suretiyle, ilk belediye kuruluşu olan İstanbul Şehremaneti kurulmuştur.

Atama ile 12 üyeden oluşan bir Şehir Meclisi vardı. Bu Meclise Şehremini başkanlık ediyordu. Şehremini’nin iki yardımcısı Şehir Meclisinin doğal üyesiydi. Meclis üyelerinin üçte ikisinin her yıl yeniden değişik çevreleri temsil edecek biçimde atanması öngörülüyordu.Bu yönetimin başında, padişah tarafından atanan Şehremini adı verilen bir belediye başkanı bulunuyordu.

İstanbul Şehremaneti’ne aşağıdaki görevler verilmişti;
• Zorunlu ihtiyaç maddelerinin kolaylıkla bulunmasını sağlamak ve gözetmek,
• Narh tespiti ve denetimi,
• Yol, kaldırım yapım ve onarımı,
• Şehrin temizlik işlerinin yürütülmesi,
• Çarşı, pazar ve esnaf denetimi, fiyat, kalite, ölçü ve tartı denetimi,
• Devlete ait vergi ve resimleri toplayıp Maliyeye teslim etmek.

Nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur. İçme ve kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında ve meskûn sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5 km.’den daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamaz. Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskûn sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskûn sahasına azami 5 km mesafede bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir.

Toplam belediye sayısı 1397 dir. Nüfusu 2000’in altında 98, 5000’in altında 530, 10000’in altında 711 belediye bulunmaktadır. Nüfusu 10000’in altındaki belediyelerin toplam belediye sayısına oranı % 51 dir. Nüfusu 1000’in üzerinde 37 belediye bulunmaktadır. 530 belediye daha önce kurulduklarından yürürlükteki mevzuatın zorunlu kıldığı 5000 nüfus şartını taşımamaktadır

Yasal düzenlemelere göre dört ayrı belediyenin varlığından söz edilebiliriz.
Ancak, aşağıda açıkladığımız nedenle yürürlükteki mevzuata göre üç belediye türü kalmıştır. Bu belediyeler:
• Olağan (Normal) Belediyeler: Olağan belediyeler, büyükşehir belediyelerinin bulunmadığı iller ile bu illerin ilçelerinde ve diğer beldelerde kurulmuş olan belediyelerdir.
• Büyükşehir Belediyesi: En az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan, kanunlarla verilen görev ve  sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan belediyelerdir.
• Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçindeki İlçe Belediyeleri: Bu belediyeler de aynen büyükşehir belediyelerinin tabi olduğu kanunlara bağlı olarak hizmet üretmektedirler.
• İlk Kademe Belediyesi: Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediyedir

Belediye meclisinin görev ve yetkileri şunlardır:
• Stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek.
• Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıf­landırmanın birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Belediyenin imar planlarını görüşmek ve onaylamak, büyükşehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni planını kabul etmek. Belediye sınırları il sınırı olan büyükşehir belediyelerinde il çevre düzeni planı ilgili büyükşehir belediyeleri tarafından yapılır veya yaptırılır ve doğrudan belediye meclisi tarafından onaylanır.
• Borçlanmaya karar vermek.
• Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması hâlinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesisine karar vermek.
• Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.
• Şartlı bağışları kabul etmek.
• Vergi, resim ve harçlar dışında kalan ve miktarı 5000 TL’den fazla, (Her yıl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranına göre arttırılır) dava konusu olan belediye uyuşmazlıklarını sulh ile tasfiyeye, kabul ve feragate karar vermek.
• Bütçe içi işletme ile 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek.

• Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek.
• Meclis başkanlık divanını ve encümen üyeleri ile ihtisas komisyonları üyelerini seçmek.
• Norm kadro çerçevesinde belediyenin ve bağlı kuruluşlarının kadrolarının ihdas, iptal ve değiştirilmesine karar vermek.
• Belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek.
• Meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine ad vermek; mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesine karar vermek; beldeyi tanıtıcı amblem, flama ve benzerlerini kabul etmek.
• Diğer mahalli idarelerle birlik kurulmasına, kurulmuş birliklere katılmaya
veya ayrılmaya karar vermek.
• Yurt içindeki ve İçişleri Bakanlığının izniyle yurt dışındaki belediyeler ve mahalli idare birlikleriyle karşılıklı iş birliği yapılmasına; kardeş kent ilişkileri kurulmasına; ekonomik ve sosyal ilişkileri geliştirmek amacıyla kültür, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleştirilmesine; bu çerçevede arsa, bina ve benzeri tesisleri yapma, yaptırma, kiralama veya tahsis etmeye karar vermek.
• Fahri hemşehrilik payesi ve beratı vermek.
• Belediye başkanıyla encümen arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamak.
• Mücavir alanlara belediye hizmetlerinin götürülmesine karar vermek.
• İmar planlarına uygun şekilde hazırlanmış belediye imar programlarını görüşerek kabul etmek.

Belediye başkanı ve meclis üyeleri, münhasıran; kendileri, ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü meclis toplantılarına katılamazlar. Bu suretle meclis kararlarının objektif ve tarafsız bir şekilde alınmasına imkân sağlanmaktadır.

Belediye meclisi;
• Kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratırsa,
• Belediyeye verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasi konularda karar alırsa, İçişleri Bakanlığının bildirisi üzerine Danıştayın kararı ile feshedilir.

Belediye meclisinin;
• Danıştay tarafından feshi veya meclis toplantılarının ertelenmesi,
• Meclis üye tam sayısının yarıdan fazlasının tutuklanması,
• Yedek üyelerin getirilmesinden sonra da meclis üye tam sayısının yarısından aşağı düşmesi,
• Geçici olarak görevden uzaklaştırılması,
Hâllerinde, meclis çalışabilir duruma gelinceye veya yeni meclis seçimi yapılıncaya
kadar meclis görevi, belediye encümeninin memur üyeleri tarafından yürütülür.

Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında;
• İl belediyelerinde ve nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği üç üye, mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden,
• Diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, mali hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden oluşur.

Belediye encümeninin görev ve yetkileri şunlardır:
• Stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek.
• Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak.
• Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek.
• Bütçede fonksiyonel sınıf­landırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma
yapmak.
• Kanunlarda öngörülen cezaları vermek.
• Vergi, resim ve harçlar dışında kalan, dava konusu olan belediye alacaklarının anlaşma ile tasfiyesine karar vermek.
• Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.
• Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek.
• Diğer kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek.

Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
• Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
• Belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
• Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek.
• Meclise ve encümene başkanlık etmek.
• Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek.
• Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek.
• Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak

• Meclis ve encümen kararlarını uygulamak.
• Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek.
• Belediye personelini atamak.
• Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek.
• Şartsız bağışları kabul etmek.
• Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.
• Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilere yönelik hizmetleri yürütmek ve engelliler merkezini oluşturmak.
• Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak.
• Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.

Belediye başkanlığı, ölüm ve istifa hâllerinde kendiliğinden sona erer. Belediye başkanının;
• Mazeretsiz ve kesintisiz olarak yirmi günden fazla görevini terk etmesi ve bu durumun mahallin mülki idare amiri tarafından belirlenmesi,
• Seçilme yeterliğini kaybetmesi,
• Görevini sürdürmesine engel bir hastalık veya engellilik durumunun yetkili sağlık kuruluşu raporuyla belgelenmesi,
• Meclisin feshine neden olan eylem ve işlemlere katılması hâllerinden birinin meydana gelmesi durumunda İçişleri Bakanlığının başvurusu üzerine Danıştay kararıyla başkanlık sıfatı sona erer

Belediye başkanlığının herhangi bir nedenle boşalması durumunda, vali tarafından belediye meclisinin on gün içinde toplanması sağlanır. Meclis, birinci başkan vekilinin, onun bulunmaması durumunda ikinci başkan vekilinin, onun da bulunmaması durumunda en yaşlı üyenin başkanlığında toplanarak;
• Belediye başkanlığının boşalması veya seçim dönemini aşacak biçimde kamu hizmetinden yasaklanma cezasının verilmiş olması durumunda bir başkan,
• Başkanın görevden uzaklaştırılması, tutuklanması veya seçim dönemini aşmayacak biçimde kamu hizmetinden yasaklama cezası alması durumunda bir başkan vekili seçer.

• Bazı ülkelerde belediyeler, yasaların belediyelerce yapılmasını yasaklamadığı ya da yapılmasını açıkça başka kuruluşlara bırakmadığı her türlü hizmeti görmeye yetkilidirler. Belediyelere genel yetki verme esasını belirten bu sisteme genellik ilkesi denir.
• Bazı ülkelerde ise belediyeler yapmak istedikleri her hizmet için devletin üst kuruluşlarından yetki almak zorundadırlar. Ancak, bu yetkiyi aldıkları takdirde o görevleri yapabilirler. Bu sisteme yetki ilkesi denir.
• Belediyelerin yapacakları hizmetler yasalarda teker teker sayılarak yer alabilir. Yani belediyelerin yapabilecekleri veya yapmaları gereken hizmetler âdeta parmakla sayılır gibi açıklıkla fakat sınırlı olarak tespit edilebilir. Belediyeler bu durumda, ancak belirtilen hizmetleri yapabilirler. Bu esasa da liste ilkesi denir.
• Hayatın dinamikliği içinde hizmetler durağan olmayıp sürekli değişebilir nitelik gösterdiğinden ve kalıba girmediğinden, bazı ülkelerde belediyelerin yapabileceği hizmetler yasalarla liste hâlinde teker teker sayılmakla beraber, ayrıca yapılması yasaklanmamış veya yapılması açıkça başka kuruluşlara verilmemiş hizmetleri yapmakla da yetkili kılınırlar ki bu sisteme de karma sistem ilkesi denir.

1. Belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak.
2. Kanunların belediyeye verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, belediye yasakları koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezaları vermek.
3. Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.
4. Özel kanunları gereğince belediyeye ait vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dışındaki özel hukuk hükümlerine göre tahsili gereken doğalgaz, su, atık su ve hizmet karşılığı alacakların tahsilini yapmak veya yaptırmak.
5. Müktesep haklar saklı kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek.
6. Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek.
7. Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.
8. Mahalli müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde taşınmaz malları almak, kamulaştırmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesis etmek.

9. Borç almak, bağış kabul etmek.
10. Toptancı ve perakendeci hâlleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat limanı ve iskele kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek.
11. Vergi, resim ve harçlar dışında kalan dava konusu uyuşmazlıkların anlaşmayla tasfiyesine karar vermek.
12. Gayrisıhhi müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.
13. Beldede ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi ve kayıt altına alınması amacıyla izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde geri alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek.
14. Reklam panoları ve tanıtıcı tabelalar konusunda standartlar getirmek.
15. Gayrisıhhi iş yerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer iş yerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak.
16. Kara, deniz, su ve demir yolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile kara yolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.
17. Belediye mücavir alan sınırları içinde ilgili mevzuata göre kuruluş izni verilen alanda tesis edilecek elektronik haberleşme istasyonlarına kent ve yapı estetiği ile elektronik haberleşme hizmetinin gerekleri dikkate alınarak ücret karşılığında yer seçim belgesi vermek.
18. Belediye sınırları içerisinde, yapı ruhsatı veya yapı kullanma izni hangi idare tarafından verilmiş olursa olsun, hizmete sunulacak asansörlerin tescilini yapmak, ilgili teknik mevzuat çerçevesinde yıllık periyodik kontrollerini yapmak ya da yetkilendirilmiş muayene kuruluşları aracılığıyla yaptırmak, gerekli hallerde asansörleri hizmet dışı bırakmak. (düzenlenen yetkinin usulüne uygun kullanılmaması sonucu oluşacak yaralanma ve ölüm olaylarından dolayı ilgili belediye yetkilileri Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre sorumludurlar.)

Belediyelerde iç ve dış denetim yapılır. Denetim, iş ve işlemlerin hukuka uygunluğu
ile mali ve performans denetimini kapsar. İç ve dış denetim 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yapılır. Ayrıca, belediyenin mali işlemler
dışında kalan diğer idari işlemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüğü açısından
İçişleri Bakanlığı tarafından da denetlenir. Belediyelere bağlı kuruluş ve işletmeler de
yukarıdaki esaslara göre denetlenir. Denetime ilişkin sonuçlar kamuoyuna açıklanır
ve meclisin bilgisine sunulur.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun Geçici 2. maddesi, “Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte; büyükşehir belediye sınırları, İstanbul ve Kocaeli ilinde, il mülki
sınırıdır. Diğer büyükşehir belediyelerinde, mevcut valilik binası merkez kabul edilmek
ve il mülki sınırları içinde kalmak şartıyla, nüfusu 1.000.000’a kadar olan büyükşehirlerde yarıçapı 20 km, nüfusu 1.000.000’dan 2.000.000’a kadar olan büyükşehirlerde yarıçapı 30 km, nüfusu 2.000.000’dan fazla olan büyükşehirlerde yarıçapı 50 km olan dairenin sınırı büyükşehir belediyesinin sınırını oluşturur.” hükmünü getirmiştir. Getirilen düzenlemenin yapısı itibarıyla kamuoyu bu düzenlemeye “pergel yasası” adını vermiştir.

Büyükşehir belediye meclisi, her ayın ikinci haf­tası önceden meclis tarafından belirlenen günde mutat toplantı yerinde toplanır. Meclis kendi belirleyeceği bir ay tatil yapabilir. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür. Mutat toplantı yeri dışında toplanılmasının zorunlu olduğu durumda üyelere önceden bilgi vermek kaydıyla belediye hudutları dâhilinde meclis başkanının
belirlediği yerde toplantı yapılır.

• Kanunlarla münhasıran büyükşehir belediyesine verilen görevler ile büyükşehir belediyesinin stratejik planını, yıllık hedef­lerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamanın dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.
• Büyükşehir katı atık yönetim planına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak.
• Sıhhi iş yerlerini, 2. ve 3. sınıf gayrisıhhi müesseseleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.
• Birinci sırada belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, otopark, spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak; yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; mabetler ile sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihî dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin
geliştirilmesine ilişkin hizmetler yapmak.
• Defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.
• Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etmek ve yıkmak.

Yerel yönetim birimleri arasında halka en yakın olanı, dolayısıyla yaptıklarıyla yapamadıklarıyla en çok gündemde olanı belediyelerdir. Çünkü yaptıkları hizmetler halkın günlük yaşantısını yakından ilgilendirmektedir. Belediye, belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir.
Belediyenin tanımında geçen idari ve mali özerklik kavramı sınırsız bir özerkliği kapsamamaktadır. Belediyelerin, Anayasa’nın 127. maddesinde ve diğer kanunlarda öngörülen esas ve sınırlar çerçevesinde mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması hususunda, karar organının alacağı kararla harekete geçebilen, harcama yapabilen, borçlanabilen ve her türlü hukuki ehliyete sahip bir kamu tüzel kişisi olduğunda hiçbir kuşku bulunmamaktadır.
İdari ve mali özerklik, Anayasa’nın 123. maddesinde düzenlenen idarenin bütünlüğü ilkesini ortadan kaldıracak veya zayıf­latacak şekilde yorumlanamaz. Söz konusu kavramlar, mahalli idarelerin, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak amacıyla yetkili organlarının kararı ile kanunlara uygun olarak serbestçe karar alma, teşkilatlanma, personel istihdamı, borçlanma ve benzeri alanlardaki yetkilerini ifade etmektedir.

İstanbul Şehremaneti’ne aşağıdaki görevler verilmişti;
• Zorunlu ihtiyaç maddelerinin kolaylıkla bulunmasını sağlamak ve gözetmek,
• Narh tespiti ve denetimi,
• Yol, kaldırım yapım ve onarımı,
• Şehrin temizlik işlerinin yürütülmesi,
• Çarşı, pazar ve esnaf denetimi, fiyat, kalite, ölçü ve tartı denetimi,
• Devlete ait vergi ve resimleri toplayıp Maliyeye teslim etmek.

İstanbul Şehremaneti çeşitli nedenlerle başarılı olamamıştır. Bunun üzerine 1855’te Padişahın yazılı izni ile İntizamı Şehir Komisyonu kurulmuştur. Bu komisyonun görevi, kurulacak belediye yönetimi hakkında önerilerde bulunmak ve bir kuruluş tasarısı hazırlamaktı. Bu komisyona, yabancı dil bilen ve Avrupa görmüş müslim ve gayrimüslim kimselerle, İstanbul’daki tanınmış kimseler üye olarak atanmışlardı.
İntizamı Şehir Komisyonu, 1857 yılında dağılmadan önce, o tarihte oldukça önemli bazı konuların gerçekleşmesi gerektiğini belirtmiştir. Örneğin, kanalizasyon ve su yollarının yapılması, sokakların temizliğinin sağlanması ve aydınlatılması, sokakların mümkün olduğu kadar genişletilmesi gibi. Komisyon ayrıca bir tüzük hazırlayarak, Padişahın onayına sunmuştur. Padişah tarafından onanan tüzükte, İstanbul’un 14 daireye ayrılması ve her birinde ayrı bir belediye kurulması öngörülmüştü. Ancak, bunların tümünün aynı anda kurulması mümkün görülmediğinden, başlangıçta örnek olarak bir tanesinin kurulmasına karar verildi. Bu da genellikle azınlıkların bulunduğu Beyoğlu ve Galata olarak düşünüldü. Bu seçimin gerekçesinde, bu semtlerde oturanların başka ülkeleri gören kimseler oldukları, dolayısıyla belediye hizmetlerini bildikleri ve bu semtlerdeki binaların daha itinalı yapıldıkları belirtiliyordu.
Bu gelişmeler sonunda fiilen ilk belediye, Beyoğlu ve Galata semtlerinde kuruldu.

Köy gibi tipik bir komün idaresi olan belediyenin kuruluşunda izlenecek yöntem, Belediye Kanunu’nun 4. maddesinde açıklanmıştır. Buna göre, nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur. İçme ve kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında ve meskûn sahası kurulu bir belediyenin sınırlarına 5 km.’den daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamaz. Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskûn sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskûn sahasına azami 5 km mesafede bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir. Bir veya birden fazla köyün köy ihtiyar meclisinin kararı veya seçmenlerinin en az yarısından bir fazlasının mahallin en büyük mülki idare amirine yazılı başvurusu ya da valinin kendiliğinden buna gerek görmesi durumunda, valinin bildirimi üzerine, mahalli seçim kurulları, on beş gün içinde köyde veya köy kısımlarında kayıtlı seçmenlerin oylarını alır ve sonucu bir tutanakla valiliğe bildirir. İşlem dosyası valinin görüşüyle birlikte İçişleri Bakanlığına gönderilir. Cumhurbaşkanı kararı ile o yerde belediye kurulur. Yeni iskân nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde, Cumhurbaşkanı kararı ile belediye kurulabilir.

Batılı örneklerin aksine Türkiye’de belediye sayısında sürekli bir artış söz konusudur. Bu artışın başlıca sebebi 1930 yılında çıkarılan Belediye Kanunu’nun belediye kurulması için öngörmüş olduğu 2000 sınırının hızlı nüfus artışı karşısında yetersiz kalmasıdır. Yeni kurulan belediyelerle birlikte belediyelerin ortalama nüfus büyüklüğü de düşmektedir. Bu durum, özellikle küçük belediyeler göz önüne alındığında ciddi bir ölçek sorununu ortaya çıkarmaktadır. Ölçek sorunu, küçük belediyelerde kaynakların etkin ve yerinde kullanılmasını engellerken, nüfus yığılması olan büyük kentlerde hizmete olan aşırı talebin karşılanamamasının yol açtığı bir kriz durumuna neden olmaktadır.

Yeni kurulacak bir belediyenin bir başka belediyenin meskûn sahalarına 5.000 metreden daha yakın olamayacağı hüküm altına alınarak, iç içe girmiş, adeta cadde ve sokakların birbirinden ayırdığı belediye kurulmasına son verilmektedir. Bu uygulama, vatandaşların hizmet talep edeceği belediye veya aksayan hizmetlerin hesabını soracağı yetkilileri doğrudan tanımasına; belediye hizmetlerinin etkili, verimli ve ekonomik olarak, koordinasyon içerisinde yürütülmesine imkân sağlayacaktır. Ayrıca, içme ve kullanma suyu havzalarıyla sit ve diğer koruma alanlarında belediye kurulması yasaklanmak suretiyle bu alanların daha etkin bir şekilde korunması amaçlanmaktadır.

Mahalle yönetimi ile belediye yönetimleri arasında sağlıklı ilişkilerin kurulması katılımcı demokrasi açısından çok önemlidir. Kentsel alanlarda sayılan gittikçe artan ve çoğu kez kendi sorunlarını çözmekten aciz olan ve yönetim fonksiyonlarını yerine getirme konusunda belediye yönetimi üzerinde hiç bir etkisi olmayan mahallelerin varlığı karşısında böyle bir ilişkinin önemi ortaya çıkar. Özellikle toplumsal ve siyasal bilincin mahalle düzeyinde başlaması, siyasal diyalog, duyarlılık, yüz yüze ilişkilerin en yoğun yaşandığı mekânlar olması nedeniyle mahalleler, yerel temsilciler ve iktidarlar arasında ilişkilerin gelişmesini sağlayabilirler.

Hemşehri hukuku, katılımı ve açıklığı sağlayacak şekilde yeniden düzenlenerek hemşehrilerin belediye kararlarına katılmaları ve hizmetlerden yararlanmalarına ilişkin yeni esaslar benimsenmiştir. Herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır. Yardımların insan onurunu zedelemeyecek koşullarda sunulması zorunludur.
Belediye, hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapar. Bu çalışmalarda, üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemler alınır. Belediye sınırları içinde oturan, bulunan veya ilişiği olan her şahıs, belediyenin, kanunlara dayanan kararlarına, emirlerine ve duyurularına uymakla ve belediye vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarını ödemekle yükümlüdür. 

Yasal düzenlemelere göre dört ayrı belediyenin varlığından söz edilebiliriz. Bu belediyeler:
• Olağan (Normal) Belediyeler: Olağan belediyeler, büyükşehir belediyelerinin bulunmadığı iller ile bu illerin ilçelerinde ve diğer beldelerde kurulmuş olan belediyelerdir.
• Büyükşehir Belediyesi: En az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan, kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan belediyelerdir.
• Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçindeki İlçe Belediyeleri: Bu belediyeler de aynen büyükşehir belediyelerinin tabi olduğu kanunlara bağlı olarak hizmet üretmektedirler.
• İlk Kademe Belediyesi: Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediyedir.

Belediyenin organları; belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanıdır

Belediye meclisinin görev ve yetkileri şunlardır:
• Stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek.
• Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıf­landırmanın birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Belediyenin imar planlarını görüşmek ve onaylamak, büyükşehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni planını kabul etmek. Belediye sınırları il sınırı olan büyükşehir belediyelerinde il çevre düzeni planı ilgili büyükşehir belediyeleri tarafından yapılır veya yaptırılır ve doğrudan belediye meclisi tarafından onaylanır.
• Borçlanmaya karar vermek.
• Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması hâlinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesisine karar vermek.
• Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.
• Şartlı bağışları kabul etmek.
• Vergi, resim ve harçlar dışında kalan ve miktarı 5000 TL’den fazla, (Her yıl Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranına göre arttırılır) dava konusu olan belediye uyuşmazlıklarını sulh ile tasfiyeye, kabul ve feragate karar vermek.
• Bütçe içi işletme ile 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek.

• Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına; belediyeye ait şirket, işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek.
• Meclis başkanlık divanını ve encümen üyeleri ile ihtisas komisyonları üyelerini seçmek.
• Norm kadro çerçevesinde belediyenin ve bağlı kuruluşlarının kadrolarının ihdas, iptal ve değiştirilmesine karar vermek.
• Belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek.
• Meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine ad vermek; mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesine karar vermek; beldeyi tanıtıcı amblem, flama ve benzerlerini kabul etmek.
• Diğer mahalli idarelerle birlik kurulmasına, kurulmuş birliklere katılmaya veya ayrılmaya karar vermek.
• Yurt içindeki ve İçişleri Bakanlığının izniyle yurt dışındaki belediyeler ve mahalli idare birlikleriyle karşılıklı iş birliği yapılmasına; kardeş kent ilişkileri kurulmasına; ekonomik ve sosyal ilişkileri geliştirmek amacıyla kültür, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleştirilmesine; bu çerçevede arsa, bina ve benzeri tesisleri yapma, yaptırma, kiralama veya tahsis etmeye karar vermek.
• Fahri hemşehrilik payesi ve beratı vermek.
• Belediye başkanıyla encümen arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamak.
• Mücavir alanlara belediye hizmetlerinin götürülmesine karar vermek.
• İmar planlarına uygun şekilde hazırlanmış belediye imar programlarını görüşerek kabul etmek.

Her ayın ilk günündeki belediye meclis gündemi belediye başkanı tarafından belirlenerek en az üç gün önceden üyelere bildirilir ve çeşitli yöntemlerle halka duyurulur. Her ayın ilk toplantısında belediye başkanı ve meclis üyeleri belediyeye ait işlerle ilgili konuların gündeme alınmasını önerebilir. Öneri, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla kabul edildiği takdirde gündeme alınır.
İmar konuları ile yıllık bütçe dışında kalan gündemdeki diğer konular ile üyelerin teklif­leri; toplantıya katılanların salt çoğunluğunun kabulü hâlinde komisyonlara havale edilmeksizin belediye meclisince görüşülerek karara bağlanabilir.
Gündemin meclis üyelerine en az üç gün önceden bildirilmesi ve ilanı öngörülerek meclis üyelerinin görüşmelere etkin ve hazırlıklı olarak katılmalarına imkân verilmektedir. Ayrıca, belediye meclis üyelerinin de gündemin belirlenmesi konusunda söz sahibi olmaları sağlanarak katılımcı bir yöntem öngörülmekte ve başkan dışındaki üyelere de halkın dilek ve şikâyetlerini meclis gündemine getirme imkânı tanınmaktadır.

Belediye başkanı, hukuka aykırı gördüğü meclis kararlarını, gerekçesini de belirterek yeniden görüşülmek üzere beş gün içinde meclise iade edebilir. Yeniden görüşülmesi istenilmeyen kararlar ile yeniden görüşülmesi istenip de belediye meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla ısrar edilen kararlar kesinleşir. Belediye başkanı, meclisin ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine on gün içinde idari yargıya başvurabilir. Kararlar kesinleştiği tarihten itibaren en geç yedi gün içinde mahallin en büyük mülki idare amirine gönderilir. Mülki idare amirine gönderilmeyen kararlar yürürlüğe girmez. Kesinleşen meclis kararlarının özetleri yedi gün içinde uygun araçlarla halka duyurulur. Kararların halka duyurulması yoluyla ülkemizde eksikliği hissedilen kamuoyu denetiminin etkinleştirilmesi ve halkın yönetime katılmasının özendirilmesi amaçlanmaktadır.

Belediye meclisi, bilgi edinme ve denetim yetkisini faaliyet raporunu değerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel görüşme ve gensoru yoluyla kullanır. Meclis üyeleri, meclis başkanlığına önerge vererek belediye işleriyle ilgili konularda sözlü veya yazılı soru sorabilir. Soru, belediye başkanı veya görevlendireceği kişi tarafından sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılır. Meclis üyelerinin en az üçte biri, meclis başkanlığına istekte bulunarak, belediyenin işleriyle ilgili bir konuda genel görüşme açılmasını isteyebilir. Bu istek meclis tarafından kabul edildiği takdirde gündeme alınır. Belediye başkanınca meclise sunulan bir önceki yıla ait faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğuyla yeterli görülmezse yetersizlik kararıyla görüşmeleri kapsayan tutanak, meclis başkan vekili tarafından mahallin mülki idare amirine gönderilir. Vali, dosyayı gerekçeli görüşüyle birlikte Danıştaya gönderir. Yetersizlik kararı, Danıştayca uygun görüldüğü takdirde belediye başkanı, başkanlıktan düşer. Meclis üye tam sayısının en az üçte biri oranındaki üyenin imzasıyla belediye başkanı hakkında gensoru önergesi verilebilir. Gensoru önergesi, meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu ile gündeme alınır ve üç tam gün geçmedikçe görüşülemez.

Belediye meclisi;
• Kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratırsa,
• Belediyeye verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasi konularda karar alırsa,

İçişleri Bakanlığının bildirisi üzerine Danıştayın kararı ile feshedilir. İçişleri Bakanlığı gerekli gördüğü takdirde meclisin feshine dair bildiri ile birlikte karar verilinceye kadar meclis toplantılarının ertelenmesini de ister. Danıştay, bu hususu en geç bir ay içinde karara bağlar. Bu şekilde feshedilen meclisin yerine seçilen meclis, kalan süreyi tamamlar.

Meclis başkan ve üyelerine, meclis toplantılarına ve ihtisas komisyonları toplantılarına katıldıkları her gün için, belediye başkanına ödenmekte olan aylık brüt ödeneğin günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere meclis tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenir. Huzur hakkı ödenecek gün sayısı, kanunda belirtilen toplantı günü sayısından fazla olamaz ve meclis üyelerine aynı gün için birden fazla huzur hakkı ödenmez.

Belediye encümeninin görev ve yetkileri şunlardır:
• Stratejik plan ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek.
• Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak.
• Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek.
• Bütçede fonksiyonel sınıf­landırmanın ikinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
• Kanunlarda öngörülen cezaları vermek.
• Vergi, resim ve harçlar dışında kalan, dava konusu olan belediye alacaklarının anlaşma ile tasfiyesine karar vermek.
• Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.
• Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek.
• Diğer kanunlarda belediye encümenine verilen görevleri yerine getirmek.

• Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
• Belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
• Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek.
• Meclise ve encümene başkanlık etmek.
• Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek.
• Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek.
• Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak.

• Meclis ve encümen kararlarını uygulamak.
• Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek.
• Belediye personelini atamak.
• Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek.
• Şartsız bağışları kabul etmek.
• Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.
• Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilere yönelik hizmetleri yürütmek ve engelliler merkezini oluşturmak.
• Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak.
• Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.

Belediye başkanlığı, ölüm ve istifa hâllerinde kendiliğinden sona erer. Belediye
başkanının;
• Mazeretsiz ve kesintisiz olarak yirmi günden fazla görevini terk etmesi ve bu durumun mahallin mülki idare amiri tarafından belirlenmesi,
• Seçilme yeterliğini kaybetmesi,
• Görevini sürdürmesine engel bir hastalık veya engellilik durumunun yetkili sağlık kuruluşu raporuyla belgelenmesi,
• Meclisin feshine neden olan eylem ve işlemlere katılması hâllerinden birinin meydana gelmesi durumunda İçişleri Bakanlığının başvurusu üzerine Danıştay kararıyla başkanlık sıfatı sona erer.

• Bazı ülkelerde belediyeler, yasaların belediyelerce yapılmasını yasaklamadığı ya da yapılmasını açıkça başka kuruluşlara bırakmadığı her türlü hizmeti görmeye yetkilidirler. Belediyelere genel yetki verme esasını belirten bu sisteme genellik ilkesi denir.
• Bazı ülkelerde ise belediyeler yapmak istedikleri her hizmet için devletin üst kuruluşlarından yetki almak zorundadırlar. Ancak, bu yetkiyi aldıkları takdirde o görevleri yapabilirler. Bu sisteme yetki ilkesi denir.
• Belediyelerin yapacakları hizmetler yasalarda teker teker sayılarak yer alabilir. Yani belediyelerin yapabilecekleri veya yapmaları gereken hizmetler âdeta parmakla sayılır gibi açıklıkla fakat sınırlı olarak tespit edilebilir. Belediyeler bu durumda, ancak belirtilen hizmetleri yapabilirler. Bu esasa da liste ilkesi denir.
• Hayatın dinamikliği içinde hizmetler durağan olmayıp sürekli değişebilir nitelik gösterdiğinden ve kalıba girmediğinden, bazı ülkelerde belediyelerin yapabileceği hizmetler yasalarla liste hâlinde teker teker sayılmakla beraber, ayrıca yapılması yasaklanmamış veya yapılması açıkça başka kuruluşlara verilmemiş hizmetleri yapmakla da yetkili kılınırlar ki bu sisteme de karma sistem ilkesi denir