aof.sorular.net
Mantığın Gelişimi
MANTIĞIN GELİŞİMİ Dersi ORTAÇAĞDA İSLAM COĞRAFYASINDA MANTIK soru cevapları
MANTIĞIN GELİŞİMİ Dersi ORTAÇAĞDA İSLAM COĞRAFYASINDA MANTIK soru cevapları:
Toplam 75 Soru & Cevap#1
SORU: 5. yüzyıl itibariyle Yunan kültürünün Süryaniler üzerindeki etkisi nasıl bir süreç izlemiştir?
CEVAP: 5. yüzyıldan itibaren Yunan kültürünün Süryaniler üzerindeki etkisinin azalmasıyla Süryaniler arasında Yunanca bilgisi gerilemiş ve bunun sonucunda Yunancadan Süryaniceye çeviri gereği ortaya çıkmıştır.
#2
SORU: Hem Ortaçağ Latin dünyası hem de İslam dünyasında mantığın gelişimi daha çok hangi gelenek ile şekillenmiştir?
CEVAP: Hem Ortaçağ Latin dünyası hem de İslam dünyasında mantığın gelişimi Aristotelesçi gelenek içinde şekillenmiştir. Her iki coğrafyada mantığın gelişimi bu coğrafyalarda yaşayan düşünürlerin Aristotelesçi gelenek mantığı ile tanışmaları ile başlamıştır.
#3
SORU: Peripatetik (Aristotelesçi) mantık mirasının gelişimi Latin ve İslam dünyasında nasıl bir seyir izlemiştir?
CEVAP: Peripatetik (Aristotelesçi) mantık mirasının gelişimi İslam dünyasının bilim dili olan Arapçaya ilk çevirilerinin yapılması, Latinceye göre daha sonra gerçekleşmiştir. Batıda Organon’un ilk çevirileri 6. yüzyılın ilk çeyreğinde tamamlanmışken İslam coğrafyasında ise bu iş, ancak 10. yüzyılda tamamlanabilmiştir.
#4
SORU: Müslümanlar mantık konusunda Süryanilerin sağladığı çeviri ve yorumlarla yetinmeyip, bağımsız çalışmalara yönelmesi sonucunda ortaya çıkan iki büyük mantıkçı kimdir?
CEVAP: Fârâbî (872-950) ve İbn Sînâ’dır (980-1037).
#5
SORU: Fârâbî ve İbn Sînâ’nın mantık açısından genel olarak karşılaştırılması nasıl yapılabilir?
CEVAP: Fârâbî, Bağdat Okulunun bir temsilcisi olarak, Aristoteles’in mantığını, yine onun metinlerine bağlı kalarak İslami bir anlayışla yorumlamış ve yeniden inşa etmiştir; İbn Sînâ ise daha bağımsız kalarak bir mantık sistemi oluşturmuştur Bu nedenle mantık konusunda İbn Sînâ’nın Fârâbî’den daha yaratıcı olduğunu söylemek mümkündür.
#6
SORU: Fetihlerden sonra Müslümanların egemenliğine giren coğrafyada fetihler öncesindeki ilk mantık çalışmaları kim tarafından gerçekleştirilmiştir?
CEVAP: Fetihlerden sonra Müslümanların egemenliğine giren coğrafyada fetihler öncesindeki ilk mantık çalışmaları, önceleri o bölgede ‘Arami’ olarak bilinen ve İskenderiye okulunu izleyen Süryaniler tarafından gerçekleştirilmiştir.
#7
SORU: Süryanilerin Yunan düşüncesiyle tanışmaları ne zaman gerçekleşmiştir?
CEVAP: Süryanilerin Yunan düşüncesiyle tanışmaları Büyük İskender’in Doğu seferi sonrasında gerçekleşmiştir.
#8
SORU: İskenderiye şehrinde kurulan ve kütüphane ve müze dönemin pek çok önemli bilim adamı ve düşünürünün buraya gelmesiyle önemli bir eğitim kurumuna dönüşen okulun adı nedir?
CEVAP: İskenderiye Okulu’dur.
#9
SORU: Süryanilerin kurduğu pek çok dini okul bulunmaktadır. Mantık çalışmalarına diğer Süryani okullarına göre daha fazla ağırlık veren okullar için hangileri örnek gösterilebilir?
CEVAP: Mantık çalışmalarına diğer Süryani okullarına göre daha fazla ağırlık veren okullardan bazıları şunlardır: • Urfa Okulu, • Cundişâpûr Okulu, • Antakya Okulu, • Nusaybin Okulu, • Kınnesrin Okulu.
#10
SORU: Süryani okullarının mantık eğitimine önem vermelerinin başlıca nedenleri nelerdir?
CEVAP: Süryani Okulları, farklı Süryani mezhepleri temsil etmektedir. Bu mezhepler, hem birbirlerine üstünlük sağlamak hem de diğer inançlara karşı Hıristiyan inancını savunmak için mantık ve felsefeye önem vermişlerdir. Süryani okullarının mantık eğitimine önem vermelerinin bir başka nedeni, yine Süryanilerin İskenderiye Okulunun izleyicisi olmaları ile ilişkilidir.
#11
SORU: Pek çok Persin (İranlı) burada yetişmesi nedeniyle ‘Persler Okulu’ olarak da anılan Süryani okulu hangisidir?
CEVAP: ‘Persler Okulu’ ve Edsessa olarak da bilinen Süryani okulu, Urfa Okulu’dur.
#12
SORU: Ne zamandan sonra Süryani kültürü üzerinde Yunan etkisinin azalmasıyla Süryaniler arasında Yunanca bilgisi gerilemiş ve Yunancadan Süryaniceye çeviri ihtiyacı doğmuştur?
CEVAP: 6.Yüzyıldan sonra Yunancadan Süryaniceye çeviri ihtiyacı doğmuştur.
#13
SORU: Süryanilerin Yunanca mantık eserlerini çeviri ve öğretim etkinliği ile ilgili olarak hangi noktalar dikkat çekmektedir?
CEVAP: Süryanilerin Yunanca mantık eserlerini çeviri ve öğretim etkinliği ile ilgili iki nokta dikkat çekmektedir: • Birincisi, Peripatetik okula ait eserlerin çevrilmiş ve Stoa mantığına ait eserlerin göz ardı edilmiş olmasıdır. • İkincisi, Süryanilerin mantık çalışmalarının Organon’un tüm kitaplarını kapsamayıp Kategoriler ve Önerme Üstüne kitaplarının tamamı ile Birinci Çözümlemeler’in ilk yedi kitabı ile sınırlanmış olmasıdır.
#14
SORU: Süryaniler mantığın hangi bölümlerden oluştuğunu kabul etmektedirler?
CEVAP: İlgili bölümler şunlardır: • Kategorilere Giriş (İsagoji), • Kategoriler, • Önerme Üstüne (Peri Hermenias), • Birinci Çözümlemeler, • İkinci Çözümlemeler, • Diyalektik (Topika), • Sofistik Çürütmeler, • Hitabet Sanatı (Retorika), • Şiir Sanatı (Poetika).
#15
SORU: Müslümanların mantık bilimiyle tanışması hangi topluluk aracılığıyla olmuştur?
CEVAP: Müslümanların mantık bilimiyle tanışması fethettikleri topraklarda yaşayan Süryaniler aracılığı ile gerçekleşmiştir.
#16
SORU: Müslüman düşünürlerin mantık bilimine ilgi göstermelerinin temel nedeni nedir?
CEVAP: Müslüman düşünürler bu bilime büyük bir ilgi göstermişlerdir. Bunun nedeni, hem kendi aralarındaki tartışmalarda hem de elde ettikleri topraklarda yerleşik diğer topluluklardan insanlarla inançla ilgili konulardaki tartışmalarda etkili olabileceklerini fark etmeleridir.
#17
SORU: Abbasi döneminin 7. halifesi Me’mûn (713-833 tarihleri) tarafından Bağdat’ta kurulan farklı inançlardan pek çok iyi yetişmiş çevirmenin çalıştığı kurum neresidir?
CEVAP: Beyt’ül-Hikme’dir (Bilgelik Evi).
#18
SORU: Beyt’ül-Hikme’nin (Bilgelik Evi) ilk yöneticiliğini kim yapmıştır?
CEVAP: Bu okulun ilk yöneticiliğini tıp alanındaki çevirileriyle tanınan Nastûrî çevirmenlerden Yahya İbn Maseveyh (790-857) yapmıştır.
#19
SORU: Bağdat’taki çeviri hareketi sırasında özellikle ilk yıllarda Süryanilerin Yunancadan Arapçaya yaptıkları çevirilerin eksiklik ve yanlışlıkları olduğu bilinmektedir. Bu durumun nedeni olarak ne söylenebilir?
CEVAP: Bu eksiklik ve yanlışlıklar Süryani çevirmenler için bu çevirilerin kaynak dili olan Yunancanın da hedef dili olan Arapçanın da yabancı dil olmasının doğal sonucudur. Ayrıca İbn Huneyn’den önce bu çevirileri yapanlar ciddi düzeyde mantık bilgisi olan kişiler değil sadece çevirmenlerdir.
#20
SORU: Huneyn’in ortaya koyduğu çeviri anlayışında üç yenilik dikkati çekmektedir. Bu yenilikler nelerdir?
CEVAP: İlgili yenilikler şunlardır: • Birincisi, ya özgün Yunanca metinden Arapçaya yeni bir çeviri yapılması veya yine özgün metinden Süryaniceye yeni bir çeviri yapılarak iyi bir Arapça çeviri için dayanak sağlanması. • İkincisi, güvenilir bir çeviriye ulaşmak için eldeki metinlerin karşılaştırılması yoluna gidilmesi. • Üçüncüsü ise, kelime-kelime çeviri yapmak yerine bir ifadenin daha geniş bir ifade bağlamı içinde değerlendirilerek çevrilmesi.
#21
SORU: Müslümanlar ne zamandan itibaren ilk kez olarak ‘bağımsız’ mantık çalışmaları yapabilecek düzeye ulaşmışlardır?
CEVAP: Müslümanlar ne zamandan itibaren ilk kez olarak ‘bağımsız’ mantık çalışmaları yapabilecek düzeye, 10. yüzyıldan itibaren ulaşmışlardır.
#22
SORU: Bağdat ne zaman İslam İmparatorluğu’nun başkenti olmuş ve Ortaçağda felsefenin güçlü merkezlerinden biri hâline gelmiştir?
CEVAP: 10. yüzyıldan başlayarak bir bilim başkenti olan Bağdat’ta oluşan okulda hem daha nitelikli çeviriler hem de geçmiş mantık yapıtlarının yorumları yapılmaya başlamıştır.
#23
SORU: Ebu Bişr Matta’nın (ölümü yaklaşık 940) kurucusu olduğu ve başta Fârâbî olmak üzere pek çok mantıkçı yetişmiş olduğu okul hangisidir?
CEVAP: Ebu Bişr Matta’nın kurucusu olduğu ve başta Fârâbî olmak üzere pek çok mantıkçının yetişmiş olduğu okul, Bağdat Okuludur.
#24
SORU: Bağdat okulunda bir yandan çeviri etkinliği devam ederken, bilinen mantık yapıtlarının Arapça yazan mantıkçılar tarafından yorumları (şerhleri) yapılmaya başlamıştır. Bu yorumlar uzunluğuna göre kaça ayrılmaktadır?
CEVAP: Bu yorumlar uzunluğuna göre üçe ayrılmaktadır: • İlki, muhtasar (kısa şerh) olanlar: Özgün yapıtın ana düşüncelerini ortaya koymayı amaçlamaktadır ve genellikle yorumlanan (şerh edilen) yapıtın yarısı kadar uzunluktadır. • İkincisi, telhîs olanlar: Yorumlanan yapıtın ifadelerini büyük ölçüde yeniden ifade etmekte ve gerektiğinde ek açıklamalara yer vermektedir. • Üçüncüsü ise tefsîr olanlar: Yorumlanan yapıtın tamamını parçalar halinde ifade etmekte ve her bir parçanın ayrıntılı bir açıklamasını ortaya koymaktadır.
#25
SORU: Süryanilerin verdiği dini eğitimde öğrencilerin ilerlemeleri nasıl gerçekleşmekteydi?
CEVAP: Süryanilerin verdiği dini eğitimin; • İlk aşamasında metinlerin muhtasarları, • İkinci aşamada telhîsleri, • Üçüncü aşamada ise tefsîrleri çalışılmaktaydı. Yani öğrencinin eğitimde ilerlemesi, yeni metinleri çalışmasıyla değil, daha önce gördüğü metinleri gittikçe daha ayrıntılı olarak çalışmasıyla sağlanmaktaydı.
#26
SORU: Rescher’e göre Arap İslam dünyasında ‘mantıkçı’ olarak adlandırılmayı hak eden ilk kişi?
CEVAP: Rescher’e göre Arap İslam dünyasında ‘mantıkçı’ olarak adlandırılmayı hak eden ilk kişi Fârâbî’dir. Buradan, Fârâbî’nin Türk olduğu bilgisine dayanarak, onun, ilk Türk mantıkçısı ve filozofu olduğu sonucunu da çıkartabiliriz.
#27
SORU: Fârâbî’ye kadar olan dönemde yetişen Müslüman düşünürlerin en önemlisi kimdir?
CEVAP: Fârâbî’ye kadar olan dönemde yetişen Müslüman düşünürlerin en önemlisi Kindî’dir (yaklaşık 796-866). Kindi ilk Müslüman felsefeci ve İslam dünyasında Meşşâî (Aristotelesçi) okulun ilk temsilcisi olarak kabul edilmektedir.
#28
SORU: Kindî’nin mantığa en önemli katkısı nedir?
CEVAP: Kindî İslam dünyasında mantığın bir araç olduğu düşüncesini kendi çalışmasıyla da ortaya koyan ilk düşünürlerden biridir. Bu yönü onun mantığa en önemli katkısı sayılmaktadır.
#29
SORU: İslam dünyasında ilk büyük felsefe okulu olan ve çoğunluğunu Hıristiyanların oluşturduğu Bağdat okulunun en önemli temsilcisi olan ve ilk büyük Müslüman mantıkçı olarak kabul edilen düşünür kimdir?
CEVAP: Bağdat okulunun bir temsilcisi olan Farabi ilk büyük Müslüman mantıkçıdır.
#30
SORU: Fârâbî’nin en büyük başarısı olarak ne gösterilmektedir?
CEVAP: Fârâbî’nin en büyük başarısı, Aristoteles mantığını hem Aristoteles’in metinlerine bağlı kalarak hem de İslam düşüncesine yakın bir anlayışla yorumlayabilmesidir.
#31
SORU: Fârâbî’nin Aristoteles’ten sonra gelen öğretmen anlamında ‘İkinci Öğretmen’ olarak adlandırılmasının başlıca nedeni nedir?
CEVAP: Fârâbî’nin Aristoteles anlayışına bağlı olması demek, onun Aristoteles’e ait her düşünceyi olduğu gibi kabul etmesi demek değildir. Aksine, Aristoteles’in karanlıkta bıraktığı, sadece örneklerle açıklamak zorunda kaldığı pek çok kavramı açıkça tanımlamaya girişmiştir. Böylece Aristoteles’ten sonra gelen öğretmen anlamında ‘İkinci Öğretmen’ olarak adlandırılmıştır.
#32
SORU: Fârâbî sadece Aristoteles mantığını yorumlamakla kalmamış, bunun dışında mantık öğreten kitaplar da yazmıştır. Onun eserlerinden bir kısmına örnek olarak neler verilebilir?
CEVAP: • Mantıkta Kullanılan Terimler (Kitâbu’l-Elfâz’ilMüsta’melefi’l-Mantık), • Mantığa Başlangıç (et-Tavti’atufi’l-Mantık), • Beş Bölüm (el-Fus_l’ul-Hamse), • Kategoriler (Kitâb’ul-Makûlât), • Mantığa Giriş (Îsâgûcî), • Peri Hermenias Yorumu (Kitâb’ul-İbâre), • Birinci Analitikler Yorumu (Kitâb’ul-Kıyâs’isSağîr), • İkinci Analitikler Yorumu (Kitâb’ul-Burhan), • Mantık Sanatı İçin Gerekenler (Fusûlun Yuhtâcuileyhâ fi Sınâat’il-Mantık), • Bilimlerin Sayımı (İhsâ’ul-Ulûm), • Sorulan Sorulara Yanıt (Risâletün fi Cevâbi Mesâilihi ilâ anhâ), • Retorik Yorumu (Kitab’ul-Hitâbe), • Şiir Sanatının Kanunları (Risâletün fî Kavânîni’sSınâ’ati’ş-Şi’r), • Şiir ve Ölçü Üstüne (Kitâbunfi’ş-Şii’rve’l-kavefi)
#33
SORU: Fârâbî’nin mantıkla söz dizim arasındaki ilişki sorusuna verdiği yanıt nedir?
CEVAP: Ona göre söz dizimci, terimlerin birleştirme (terkip) kurallarına göre birbirleriyle ilişkisini belirlemeye çalışır. Mantıkçının belirlemeye çalıştığı ise, kavramların yükleme (Arapça: haml, İngilizce: predication) ilişkisine göre birbiriyle ilişkisidir.
#34
SORU: Fârâbî mantık ile sözdizimi arasında bir benzerliği nasıl ifade etmektedir?
CEVAP: Hem söz dizim hem de mantık kural koymaktadır: Bir dilin sözdizimi o dilin doğru kullanılmasının kurallarını, mantık ise (her dilde) doğru akıl yürütmenin kurallarını belirler.
#35
SORU: Fârâbî mantığı, nasıl ayırmaktadır?
CEVAP: Fârâbî mantığı; • Tasavvurât (kavramlarla akıl yürütmeler) ve • Tasdîkât (önermelerle akıl yürütmeler) olarak iki kısma ayırmıştır. İlkinde amacın tanımlara ulaşmak olduğunu, ikincisinde ise tasımlara ulaşmak olduğunu belirtmiştir.
#36
SORU: İslam dünyasında Fârâbî’den sonra ilk önemli mantık anlayışını ortaya koyan düşünür kimdir?
CEVAP: İslam dünyasında Fârâbî’den sonra ilk önemli mantık anlayışını ortaya koyan düşünü İbn Sînâ olmuştur.
#37
SORU: İbn Sînâ mantık çalışmalarının önemli bir kısmını hangi başlık altında ansiklopedik olarak derlemiştir.
CEVAP: İbn Sînâ mantık çalışmalarının önemli bir kısmına ‘Kitabu’ş-Şifa’ başlığı altında derlediği ansiklopedik çalışmasında yer vermiştir.
#38
SORU: Organon kitapları İbn Sînâ’nın ‘Kitabu’ş-Şifa’ çalışmasında hangi isimlerle yerini almıştır?
CEVAP: İlgili isimler şunlardır: • el-Medhal (Îsâgûcî), • el-Mekûlât (Kategoriler), • el-İbâre (Önerme), • el-Kıyas (Birinci Çözümlemeler), • el-Burhan (İkinci Çözümlemeler), • el-Cedel (Topikler), • es-Safsata (Sofistik Deliller), • el-Hitâbe (Retorik), • eş-şii’r (Poetika)
#39
SORU: İbn Sînâ’nın İslam mantık tarihi içindeki en önemli özelliği nedir?
CEVAP: İbn Sînâ’nın İslam mantık tarihi içindeki en önemli özelliği Aristoteles mantığının sorunlarını bağımsız bir mantık anlayışı içinde çözümleme ve çözmeye yönelmesidir. İbn Sînâ Aristoteles mantığının sorunlarını bağımsız bir mantık anlayışı içinde çözümleme ve çözmeye yönelmiş, böylece İslam’da yeni bir mantık anlayışı doğmasının yolunu açmıştır.
#40
SORU: İbn Sînâ mantığının en dikkat çekici kısmını ne oluşturmaktadır?
CEVAP: İbn Sînâ mantığının en dikkat çekici kısmını kipli önermeler mantığı oluşturur. Daha önce belirttiğimiz gibi, Aristoteles Organon’unda kipli önermeler ve kipli tasımlar konusunun bazı kısımlarını karanlıkta bırakmıştır. İbn Sînâ bunun farkında olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
#41
SORU: İbn Sînâ mantık sistemini oluştururken kendinden önceki mantıkçılardan, kullandığı mantık terimleri bakımından nasıl ayrılmaktadır?
CEVAP: Tasımlar konusunda kendinden önceki mantıkçıların kullandığı yüklemli tasım-bileşik tasım ayırımı yerine, Kıyasta iktirani istisnai tasım ayrımını yapar. İktirani tasım, sonucun ya da sonucun çelişiğinin öncüllerde açık olarak bulunmadığı kıyastır. İstis açık olarak bulunduğu kıyastır. İstisnalı tasımı nalı tasım ise, sonucun ya da sonucun çelişiğinin öncüllerden Aristoteles kaynaklı değil de Stoik kaynaklı olduğunu biliyoruz. O halde şu cümleyi kurabiliriz: İbn Sînâ mantık teorisinde, Stoik mantık unsurlarını da kullanmıştır.
#42
SORU: İslam coğrafyasında mantık çalışmalarının dönemlendirilmesi bakımından kendini gösteren en açık tarihsel ayrım hangisidir?
CEVAP: İslam coğrafyasında mantık çalışmalarının dönemlendirilmesi bakımından kendini gösteren en açık tarihsel ayrım İbn Sînâ öncesi ve sonrası ayrımıdır.
#43
SORU: İbn Sînâcı geleneğin mantık birikimini özet bir şekilde sunması bakımından önemli yer tutan Şemsiyye hangi başlıklardan oluşmaktadır?
CEVAP: Şemsiyye şu başlıklardan oluşmaktadır: • Giriş, • Kavramlar, • Önermeler, • Tasım, • Sonuç.
#44
SORU: Mantık çalışmalarından daha çok, etkili bir İslam düşünürü olarak mantığın saygınlığına yaptığı katkı ile bilinen düşünür kimdir?
CEVAP: Gazâlî (1058-1111) mantık çalışmalarından daha çok, etkili bir İslam düşünürü olarak mantığın saygınlığına yaptığı katkı ile bilinir.
#45
SORU: Mantık taraftarı görüşün en etkili savunucusu kimdir?
CEVAP: Mantık taraftarı görüşün en etkili savunucusu Gazâlî’dir. Gazâlî’ye göre mantık sadece faydalı değil gereklidir. Bu görüşünü Mantığı (Aristoteles mantığını) bilmeyen bir kişinin bilgisine güvenilemeyeceğini söyleyerek belirtmektedir. Dahası mantık insanı her türden bilgiye ulaştıran tek araçtır.
#46
SORU: Gazâlî’nin mantık çalışmalarına sağladığı katkı ne olmuştur?
CEVAP: Gazâlî mantığın din bilimleri için faydalı bir araç olduğu düşüncesinin Müslümanlar arasında yaygınlaşmasını ve böylece Müslümanların mantık çalışmalarına daha fazla ilgi duymasını sağlamıştır. Etkili bir İslam düşünürü olan Gazâlî mantığın Müslümanlar arasında mantığın saygınlığının artmasında önemli katkıda bulunmuştur.
#47
SORU: Gazâlî, tasımları kullanılan öncüllerin bilgi değeri bakımından da ele almaktadır. Gazâlî’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüller nelerdir?
CEVAP: 1. Doğuştan öncüller (evveliyât) 2. Duyu öncülleri (mahsûsât) 3. Deneyim öncülleri (mücerrebât) 4. Sezgi öncülleri (hadsiyyât) 5. Kendinden öncüller (fıtriyyât) 6. Aktarılmış öncüller (mütevâtirât) 7. Yaygın öncüller (meşhûrât) 8. Yetkinlik öncülleri (makbûlât) 9. Sanı (zan) öncülleri (maznûnât) 10. Ara öncüller (müşebbihât) 11. Uzlaşım öncülleri (müsellemât) 12. Kuruntu öncülleri (vehmiyyât) 13. İmge öncülleri (muhayyelât) ?
#48
SORU: Kabul ettikleri öncüller bakımından tasımın yer bulduğu kaç sanat ayırt edilmektedir?
CEVAP: Kabul ettikleri öncüller bakımından tasımın yer bulduğu beş sanat ayırt edilmektedir: • Tanıtlama (burhan), • Diyalektik (cedel), • Retorik (hitabet), • Poetika (şiir), • Yanıltmaca (sofizm, mugalata).
#49
SORU: Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı bir kasaba olan Gelenbe’de doğmuş olan ve bağımsız mantık eserleri yazmış, Tanzimat öncesi Osmanlı’da yetişmiş son büyük mantıkçı kimdir?
CEVAP: Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı bir kasaba olan Gelenbe’de doğmuş olan ve bağımsız mantık eserleri yazmış, Tanzimat öncesi Osmanlı’da yetişmiş son büyük mantıkçı, İsmail Gelenbevî’dir (1730-1790).
#50
SORU: İspanya Müslümanlarının kurduğu Endülüs devleti topraklarında yaşamış felsefecilerin en etkilisi olarak görülen ve Latinlerin ‘Averroes’ diye adlandırdıkları ünlü düşünür kimdir?
CEVAP: İspanya Müslümanlarının kurduğu Endülüs devleti topraklarında yaşamış felsefecilerin en etkilisi olarak görülen ve Latinlerin ‘Averroes’ diye adlandırdıkları ünlü düşünür, İbn Rüşd’tür (1126-1198).
#51
SORU: İbn Rüşd’ün Aristoteles’in mantık anlayışına kendi dönemindeki ve kendinden önceki uzun bir dönem boyunca yetişen diğer mantıkçılardan daha fazla bağlı olduğu nereden anlaşılmaktadır?
CEVAP: Onun Aristoteles’in mantık anlayışına kendi dönemindeki ve kendinden önceki uzun bir dönem boyunca yetişen diğer mantıkçılardan daha fazla bağlı olduğu, mantık yorumlarına Kategoriler kitabı ile başlayıp Sofistler ile bitirmesinden de anlaşılmaktadır
#52
SORU: İbn Rüşd Bağdat Okulu geleneğini sürdüren pek çok düşünür gibi İbn Sina’yı eleştirmiştir. Ancak en iyi bilinen eleştirisini hangi eseriyle kime yöneltmiştir?
CEVAP: İbn Rüşd en iyi bilinen eleştirisini Tutarsızlığın Tutarsızlığı (Tehâfüt’üt-Tehâfüt) ile Gazâlî’ye yöneltmiştir.
#53
SORU: Mantığa eleştiriler özellikle Gazâlî öncesinde pek çok kelamcı tarafından dile getirilmiştir. Bu eleştirilerin bir kısmı, nedenleriyle birlikte ilk Müslüman mantık tarihçisi sayılabilecek kim tarafından açıkça ifade edilmiştir?
CEVAP: Müslümanlar arasında mantığa yöneltilen eleştirilerin bir kısmı, nedenleriyle birlikte ilk Müslüman mantık tarihçisi sayılabilecek İbn Haldun (1332-1406) tarafından açıklıkla ifade edilmektedir.
#54
SORU: Gazâlî sonrasında mantığa karşı şüpheci tutumun en dikkat çekici örneğini kim vermektedir?
CEVAP: Gazâlî sonrasında mantığa karşı şüpheci tutumun en dikkat çekici örneğini İbn Teymiyye (1263-1328) vermektedir.
#55
SORU: Teymiyye’nin ilgi çekici özelliği nedir?
CEVAP: Teymiyye’nin ilgi çekici özelliği, felsefeye ve mantığa ısrarlı eleştiriler yöneltirken akılcı bir söyleme başvurması ve felsefecilerin haklı olduğunu düşündüğü yönlerini de yazılarında açıkça belirtmesidir.
#56
SORU:
Aşağıdakilerden hangisi mantık çalışmalarına diğer Süryani okullarına göre daha fazla ağırlık veren okullardan biridir?
CEVAP:
Urfa Okulu
#58
SORU:
Fârâbî’den sonra ilk önemli mantık anlayışını ortaya koyan düşünür kimdir?
CEVAP:
İbn Sînâ
#59
SORU:
Mantık çalışmalarından daha çok, etkili bir İslam düşünürü olarak mantığın saygınlığına yaptığı katkı ile bilinen kimdir?
CEVAP:
Gazâlî
#60
SORU:
İspanya Müslümanlarının kurduğu Endülüs devleti topraklarında yaşamış felsefecilerin en etkilisi kimdir?
CEVAP:
İbn Rüşd
#61
SORU:
İbn Rüşd Gazâlî’nin felsefecilere saldırısını yanıtladığı eser nedir?
CEVAP:
Tutarsızlığın Tutarsızlığı (Tehâfüt’üt- Tehâfüt)
#62
SORU:
10. yüzyılda İslam İmparatorluğu’nun başkenti olan şehir neresidir?
CEVAP:
Bağdat
#63
SORU:
3. yüzyılın sonunda kurulan ve Aristoteles’in Süryaniceye ilk olarak Probus tarafından çevrildiği düşünülen okul hangisidir?
CEVAP:
Antakya Okulu
#64
SORU:
Nastûrîler tarafından Hızistan bölgesindeki Cündişâpûr şehrinde 6. yüzyılda kurulan okul hangisidir?
CEVAP:
Cundişâpûr Okulu
#65
SORU:
İlk mantık çalışmalarını yapanlar kimdir?
CEVAP:
Büyük İskender’in (MÖ 356 - 323) doğu seferi sonrasında Yunan kültürü ile tanışan Hıristiyan Süryanilerdir.
#66
SORU:
Farklı mezheplerden Süryani kiliselerinde çalışan din adamları kimlerdir?
CEVAP:
Dönemin güçlü mantıkçıları arasında yer alan Sergius (ölümü 536), Paulus Persa (6.yy.), Severe Sebokht (7.yy.), farklı mezheplerden Süryani kiliselerinde çalışan din adamlarıdır.
#67
SORU:
Hem Ortaçağ Latin dünyası hem de İslam dünyasında mantığın gelişimi hangi çerçevede gelişmiştir?
CEVAP:
Hem Ortaçağ Latin dünyası hem de İslam dünyasında mantığın gelişimi, Aristotelesçi gelenek içinde şekillenmiştir.
#68
SORU:
İslam coğrafyasında mantık çalışmaları, hangi yüzyıllar çerçevesinde gelişimini sürdürülebilmiştir?
CEVAP:
İslam coğrafyasında mantık çalışmaları, 8. yüzyıldan 14. yüzyılın ortasına kadar gelişimini sürdürülebilmiştir.
#69
SORU:
Müslümanlar mantık konusunda Süryanilerin sağladığı çeviri ve yorumlarla yetinmeyip bağımsız çalışmalara yönelen iki büyük mantıkçı kimlerdir?
CEVAP:
Müslümanlar mantık konusunda Süryanilerin sağladığı çeviri ve yorumlarla yetinmemiş, bağımsız çalışmalara yönelmişlerdir. Böylelikle iki büyük mantıkçı ortaya çıkmıştır: Fârâbî (872-950) ve İbn Sînâ (980-1037).
#70
SORU:
Süryanilerin Yunan düşüncesiyle tanışması ne zaman gerçekleşmiştir?
CEVAP:
Süryanilerin Yunan düşüncesiyle tanışması, Büyük İskender’in Doğu seferi sonrasında gerçekleşmiştir.
#71
SORU:
İskenderiye Okulunun ilk önde gelen felsefe ve mantıkçıları Peripatetikler'in (Antik dönem Aristoteles
yorumcuları) olmasının nedeni nedir?
CEVAP:
Büyük İskender’in Aristoteles’in öğrencisi olması nedeniyle İskenderiye Okulunun ilk önde gelen felsefe ve mantıkçıları Peripatetikler (Antik dönem Aristoteles yorumcuları) olmuştur.
#72
SORU:
Nastûrî okulları eğitimi hangi bölümlere ayırmışlardır?
CEVAP:
Nastûrî okulları da eğitimi iki bölüme ayırmışlardır: İlki, hazırlık programı, diğeri de ve Astronomi, Tıp ve Tanrıbilimden (Teoloji) oluşan ileri çalışmalar programı.
#73
SORU:
3. yüzyılın sonunda kurulmuştur. Aristoteles’in Süryaniceye ilk olarak Probus tarafından bu okulda çevrildiği düşünülen okul neresidir?
CEVAP:
Antakya Okulu: 3. yüzyılın sonunda kurulmuştur. Aristoteles’in Süryaniceye ilk olarak Probus tarafından bu okulda çevrildiği düşünülmektedir.
#74
SORU:
Eski Halep olarak da bilinen ve Kuzey Suriye’de bulunan Kınnesrin şehrinde bulunan ve 13. yüzyıla kadar faaliyetini sürdüren okul neresidir?
CEVAP:
Kınnesrin Okulu: Eski Halep olarak da bilinen ve Kuzey Suriye’de bulunan Kınnesrin şehrindedir. Okul 13. yüzyıla kadar faaliyetini sürdürmüştür. Severe Sebokht bu okuldandır.
#75
SORU:
Süryaniler mantığın hangi bölümlerden oluştuğunu kabul etmektedirler?
CEVAP:
Süryaniler mantığın şu bölümlerden oluştuğunu kabul etmektedirler: Kategorilere Giriş (İsagoji), Kategoriler, Önerme Üstüne (Peri Hermenias), Birinci Çözümlemeler, İkinci Çözümlemeler, Diyalektik (Topika), Sofistik Çürütmeler, Hitabet
Sanatı (Retorika), Şiir Sanatı (Poetika).