İnsanoğlunun dumanla ve mağara duvarlarına basit figürler çizmesiyle insanoğlu haberleşme macerasına başlamıştır.

Bireyin iletişim ihtiyacının temelinde yatan nedenlerin temelinde kendini anlatmak, ifade etmek, karşısındakini anlamak ve diğer bireyleri etkilemek ve ikna etmek arzusunun olduğunu söylemek mümkündür.

İletişim kavramı Latince’deki Communicato ve batı dillerindeki Communication kavramının karşılığıdır.

İletişim kavramının kapsamlı ve sınırlı olmak üzere, iki anlamda kullanıldığı görülmektedir. Sınırlı anlamda iletişim, insanlar arası ilişkilere yönelik kullanılmaktadır. Kapsamlı anlamda iletişim ise çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Örneğin, iletişim kavramı hayvanlar arasındaki ilişkileri (animal iletişim), canlı varlıklar arasındaki ilişkileri (bio iletişim), teknik sistemler arasındaki ilişkileri (teknik iletişim) ya da insanlar ile teknik araçlar arasındaki ilişkileri (insan – makine – iletişim) ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.

İletişim en yalın şekliyle, en az iki kişi arasında duygu, düşünce ve bilginin farklı araç ve yöntemler kullanılarak paylaşılması olarak tanımlanabilir.

Watzlawick’e göre iletişimsizlik mümkün değildir. Bir kişinin başkasının nezaretinde ya da başkası ile birlikte her davranışı bir ileti oluşturmakta ve bu nedenle iletişim olarak nitelendirilmesi gerekmektedir. Kişiler arası ortamlarda her davranışın bir iletişimsel nitelik taşıması, yani iletişim olması, iletişimsizliğin mümkün olmadığı çıkarımına vurgu yapmaktadır. Öyle ki eylemde bulunmak ya da bulunmamak, konuşmak ya da susmak, bunların hepsinin ileti niteliği vardır ve bunlar karşıdaki kişi/kişileri etkilemektedir. Bu çerçeveden bakıldığında, iletişim yokluğunun olanaksız olduğunu; gündelik yaşamda iletişimin olmadığı tek bir an’ın dahi bulunmadığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Bu sorunun en açık cevabı etkilemek ve ikna etmektir.

Her iletişim sürecinin temel amacı olan etkileme ve ikna etme çabası alıcının davranışlarında, düşüncelerinde, tutumlarında ya da kanaatlerinde bir değişiklik, bir farklılık yaratma isteğinden kaynaklanmaktadır. Mesajı gönderen alıcıyı etkilemeye çalışırken, alıcı da geriye verdiği mesajla mesajı üreteni etkilemektedir. Dolayısıyla bu nedenle, iletişim süreci dairesel ya da döngüsel ifadeleriyle açıklanmaktadır.

Genel anlamıyla iletişim kavramının, birbirlerini etkilemek amacında olan en az iki öge arasında meydana gelen bir etkileme olgusunu ifade ettiğini belirten Yüksel, kavrama ilişkin şu farklı tanımlamaları da dile getirmiştir:

• İletişim, insanların arasında duygu ve fikirlerin akışıdır.
• Bir kimsenin düşüncelerini ve duygularını diğerlerine açık seçik olarak belirtmesi sürecidir.
• Bireyler arasında anlamları ortak kılma sürecidir.
• Bir kaynağın bir iletiyi bir oluk üzerinden bir alıcıya iletmesi sürecidir.
• Seçilmiş bir haberin, bir haber kaynağından belli bir mesafeye iletilmesi sürecidir.

İletişimin en temel özelliklerinden biri anlam yaratma ve anlamları ortak kılmadır. İletişim sürecinde mesajı alan birey duygusal ve bilişsel yapılarıyla o mesajı algılar ve anlamlandırır. Bu, bireyin almış olduğu mesajı açımlayarak, ona bir anlam yüklemesidir.

Bireyin  almış olduğu mesajı açımlayarak, ona bir anlam yüklemesi esnasında zaman zaman iletişim sorunları ile karşılaşılabilmesinin nedeni, her mesaja her bireyin aynı anlamı yüklemesinin her zaman mümkün olmamasıdır. Kimi zaman mesaj oldukça açık ve anlaşılır ve hatta iletişimde bulunanlar aynı grubun üyeleri de olsa, mesajı algılama ve buna bağlı olarak anlamlandırma biçimleri birbirinden farklı olabilmekte ve iletişim de sorunların yaşanmasına yol açabilmektedir.

Anlamlandırma biçimleri farklılıklarının varlığı istenen düzey ve etkililikteki iletişimin ne kadar güç olduğunu ortaya koymaktadır. Bu güçlülüğüm yenilmesinde ise şu ögelere dikkat etmek gerekir:

• Çevresel etmenler
• Bireyler arası ilişkiler
• Özel iletişim biçimleri
• Kullanılan ortam, kanal ya da oluklar.

İletişim süreci en az iki kişi arasında gerçekleşmektedir.

İletişim süreci kaynak kişi tarafından mesajın oluşturulması ile başlar.

Kaynak kişi tarafından mesajın oluşturulması ile iletişim süreci başlamaktadır. Duygu ve düşünceleri ifade etmek için oluşturulan iletinin kodlanması, iletiyi en etkili iletecek aracın seçilmesi ve bu yolla hedefe, eş deyişle, alıcıya gönderilmesi; alıcının ise iletiyi aldıktan sonra kod açımını yapması ve iletiyi gönderen kişiye bir karşılık olarak (yansıma) yeni bir ileti oluşturması, kodlaması ve bir araç kullanarak göndermesi ile iletişim süreci döngüsel bir işleyişte devam etmektedir.

İletişim sürecinin en temel ögeleri kaynak, ileti (mesaj), araç (kanal), hedef (alıcı) ve yansımadır (feedback).

Kaynak, iletişim sürecinin ilk adımında yer almaktadır ve kaynak ilk iletiyi oluşturan ve gönderen kişidir.

İletişim sürecini başlatan, ilk iletiyi oluşturan ve gönderen kişi, kaynak olarak tanımlanır. Kaynak algılama, seçme, düşünme, yorumlama süreçlerinde ürettiği anlamlı iletileri simgeler aracılığı ile gönderen kişi ya da kişileri ifade etmektedir. Kaynak, başka bir kimseye araç ve kanallar aracılığıyla bir şey iletmek isteyen ve böylece iletişimi başlatan bir kişidir.

Kaynak, iletiyi göndereceği hedef kişi/kişilere göre tasarlamalıdır. Örneğin, enflasyon oranlarına dair bir ekonomik bilgi paylaşılırken, bu iletinin ulaşması istenilen kişi/kişilerin bu tür teknik bilgilere sahip olup olmadığının göz önünde tutularak ileti içeriğinin oluşturulması gerekir. Aynı zamanda iletişim becerisi, tutumlar, deneyim ve bilgi düzeyi ile çevresel, toplumsal ve kültürel ögeler iletiyi oluşturacak kaynak kişi/kişilerin kuracakları iletişimi de etkilemektedir.

Kaynak kişinin sözle gerçekleştirdiği iletişim sürecinde aşağıdaki noktalara dikkat etmesi gerekmektedir:

• İyi söyleyiş
• Sözcük zenginliği
• İyi tümce kuruluşu
• Uyumlu söz dizimi
• Gerekli ve uygun sözcüklerin seçilişi.

Beş adet sözel iletişim becerisi söz konusudur. Bunlardan ikisi kodlama becerisi olarak adlandırılabilecek olan konuşma ve yazmadır. Diğer ikisi ise, kodaçma becerisi olarak nitelendirilen okuma ve dinlemedir. Beşinci beceri ise hem kodlamada hem de kodaçmada etken olan düşünme ve nedenselliktir.

Herhangi bir kişinin ne olursa olsun denemediği, yaşamadığı bir konu, bir eylem üzerinde hangi düzlemde gerçekleşirse gerçekleşsin doğru ve sağlıklı bir iletişimde bulunması son derece güçtür. Bu nedenle kaynağın kodlayacağı iletinin sağlıklı olabilmesi, başka bir deyişle, asıl amaç olan alıcı tarafından anlaşılabilmesi ve inandırıcı olması için kaynağın bilgi birikiminin ve deneyiminin yoğun olduğu konularda iletişimde bulunması daha yararlı olacaktır. Kaynak bilgi ve deneyim sahibi olduğu konuları daha iyi anlatacak ve alıcının da aynı konularda bilgi sahibi olmasını sağlayacaktır.

Kaynak tarafından iletişim sürecinin içinde yer aldığı toplumsal ortamca bilinen sembol ya da simgelerle kodlanmış, aktarılmak, paylaşılmak istenen bilgi, duygu ve düşüncelerle yüklü ve alıcıya çeşitli iletişim ortam ve kanal ile ulaşan şey ya da ögeye ileti denilmektedir. Başka bir tanım ise kaynaktan alıcıya gönderilen bir uyarı, bir düşünce, bir duygu, kanı ya da bilginin kaynak tarafından kodlanmış hali şeklindedir. Yazı, söz, mimik iletiye örnek olarak verilebilir.

İleti iki bölümde incelenebilir. Bunlar ise iletinin dili ve iletinin içeriğidir.

İletinin dili, iletinin ulaştırılmasında yararlanılan herhangi bir koddur. Bu bağlamda iletinin dili, herhangi bir ulusal dil olabileceği gibi müzik, sanat ve hareketler (jestler ve mimikler) gibi konuşulan dil dışında da bazı kodlar olabilir.

İletinin dili konusunda önem verilmesi gereken en önemli nokta, etkin ve sağlıklı anlamda bir iletişimin gerçekleşebilmesi için, ileti dilinin hem kaynak hem alıcı açısından net ve anlaşılır bir yapı taşıması gereğidir.

İletinin içeriğinde yer alan iki önemli noktadan biri iletişimde işlenecek düşünce, duygu ve bilgilerin seçilmesi ve ikincisi ise bunların nasıl işleneceği, başka bir deyişle, işlenme yöntemidir.

İletişim süreci içerisinde yer alan kodlama, kaynak tarafından iletiye yüklenen anlamı ifade etmektedir.

Kodlamadaki amaç, iletiye kaynak tarafından yüklenen anlamın alıcı tarafından aynı anlam çerçevesinde çözümlenmesi ve bu doğrultuda yansıma verilmesidir.

İletişim süreci içerisinde yer alan kod açma, alıcı/hedef tarafından gönderilen iletiye yüklenen anlam ve yorumlamayı ifade etmektedir.

İletişim süreci içerisinde iletiler ancak kod açma yoluyla, kağıt üzerindeki anlamsız işaretler ya da birtakım ses ve görüntü sinyalleri olmaktan çıkıp anlam kazanır. İletilerin anlamlı hale gelmesinin sağlanması açısından kod açmanın önemli bir olgu olduğu söylenebilir.

İletişim sürecinde kaynağın oluşturduğu iletinin kodlandıktan ve iletiye uygun bir araç/kanal seçildikten sonra iletinin ulaşılmasının istendiği kişi/kişilere hedef denilir.

Aynı kaynak kişi de olduğu gibi, alıcının iletişim becerileri, kişilik özellikleri, deneyim ve bilgisi gibi durumları iletişim sürecine etki eden unsurlardır. Eğer alıcının dinleme, okuma, düşünme yeteneği yoksa ya da kısıtlıysa kaynağın gönderdiği iletilerin kod açımını gerçekleştirmesi, büyük ölçüde kendisine, kaynağı ve iletinin içeriğine olan birtakım tutumları tarafından belirlenir. Ayrıca alıcının sahip olduğu bilgi düzeyi de iletişimin sağlıklı olarak gerçekleşmesinde önemli bir faktördür.

İletişim sürecinin bir ikna ve bir etkileme süreci olduğu hatırlandığında, alıcı/alıcılar üzerinde istendik yönde duygu, düşünce ya da tutum değişikliği yaratılabilmiş ise süreçte başarılı olduğundan söz edilebilir. Aksi taktirde eğer alıcının/alıcıların duygu, düşünce ya da tutumlarından herhangi birinde bir değişiklik gerçekleşmemişse, bir etkilenme söz konusu olmamışsa doğal olarak sürecin işleyişinde herhangi bir noktada bir hata ya da eksiklik olduğu düşünülmelidir.

İletişim etkilerini 3 ana grupta toplamak mümkündür.

3 ana grupta toplanabilen iletişim etkileri için aşağıdakiler gibidir diyebiliriz:

• Alıcı kesimin bilgi düzeyindeki değişme
• Alıcının tutumunda görülen değişme
• Alıcının açık davranışında görülen değişme.

İletişim sürecinin son aşaması yansıma (geribildirim, feedback) aşamasıdır.

Genel olarak yansıma için alıcının kaynaktan gelen iletiye verdiği tepkidir diyebiliriz.

Alıcının iletiye karşılık vermesiyle, bu kez sürecin başında kaynak olan kişi/kişiler alıcı, sürecin başında olan alıcı/alıcılar ise kaynak durumuna geçecek, yeni iletiler hazırlayacak ve dairesel döngü işleyişi çift yönlü iletişim akışı içerisinde devam edecektir.

Alıcının, kaynağın iletisine verdiği karşılık bir anlamda kaynağa iletişim sürecinin başarısı ya da başarısızlığı hakkında ipuçları vermektedir. Bu, kaynağın iletisinin alıcı tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını ya da doğru anlaşılıp anlaşılmadığını gösterecektir. Ayrıca iletişim sürecinde kaynak yorumun denetimi sayesinde hedefin algılama ve anlama fonksiyonu hakkında bilgi edinmektedir. Bu bağlamda yansıma, kaynağın güncelleştirdiği anlamı alıcının algılayıp algılamadığı, algılamışsa tepkisinin ne olduğu hakkında bilgi temin edebildiği bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gürültü, iletişim sürecinin aksamasına neden olan her şey için kullanılabilir.

İletişim sürecinde kullanılan araç, radyo, televizyon gibi görsel-işitsel kitle iletişim araçları ise, frekanslardaki zayıflama, görüntülerdeki parazitlenme gürültüye örnek olabilir. Yüz yüze gerçekleşen iletişim sürecinde ise gürültü, dış etkenlerden kaynaklanan herhangi bir ses ya da kaynak ve alıcı arasında herhangi başka bir kişinin ya da aracın iletilere müdahalesi olarak ifade edilebilir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

İletişim sürecinde iletişim becerisi, başkalarını anlamada, onların duygu ve düşüncelerini onlarla özdeşleşerek görme duyarlılığı kazanmayı ifade etmektedir.

İletişimde etkin olabilmek, diğer bir deyişle, kurulan iletişimde etkili olabilmek için amaç etkidir. Etki iletilecek mesajın amaçlanana ulaşması temel ölçüttür. Bu bağlamda iletişimi etkin, başarılı kılan temel unsurlar aşağıdakiler gibidir:

• İletilecek mesajın alıcının/hedefin dikkatini çekmesi,
• İletinin kodlanmasında iletiyi gönderen kaynak kadar onu alacak ve açımlayacak alıcı/hedef tarafından da bilinmesi,
• İletinin alıcı/hedefin gereksinimlerine seslenebilmesi,
• Alıcı/hedefte istenilen tutum değişikliğinin elde edilebilmesi için, alıcı/hedefin tutum ve değerlerinin bilinmesi, beklenti ve davranış kalıplarına ters düşülmemesi,
• Alıcı/hedefe ulaşmada en uygun kanalın ne olduğunun bilinmesi
• İletilecek mesajın içeriği alıcı/hedef için yeni bir bilgi niteliği taşıyorsa, söz konusu mesajın hedefin alışkın olduğu yaşam deneyimlerine uygun tarzda aktarılması,
• İletişimde iletilmesi zor konuları, hazırlayıcı iletişim süreci ile alıcı/hedefin bilgi ve algılama düzeyinin yükseltilerek aktarılması,
• İletişimde hazırlayıcı iletişim sürecine rağmen kırılamayan dirençlerin de olabileceğinin unutulmaması, özellikle temel nitelikteki değerlere dolaysız saldırılmaması gerekmektedir.

Bireyin iletişim ihtiyacının temelinde yatan nedenlerden önemli biri olarak, kendini anlatmak,
ifade etmek, karşısındakini anlamak ve diğer bireyleri etkilemek ve ikna etmek arzusunun olduğunu
söylemek mümkündür. Bu, aynı zamanda bireyin toplumsallaşması için de bir gerekliliktir. Bu
bağlamda iletişimin dairesel; diğer bir deyişle çift yönlü, döngüsel/dönüşümsel özelliği olan bir süreç
olması önemlidir.

iletişimin yokluğunun olanaksız olduğunu; gündelik
yaşamda iletişimin olmadığı tek bir an’ın dahi bulunmadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Öyle ki, iletişimin gerçekleşmesi için sadece kişinin kendisi de yeterli olmaktadır. Kişinin kendi içinde gerçekleştirdiği, kendisine sorular sorarak cevaplar aradığı, kendi özeleştirisini ve kendine ya da çevresine ilişkin  yaptığı  değerlendirmeler de bir tür iletişimdir ve birey içi iletişim olarak tanımlanmaktadır.

Her davranışın/iletişimin temel güdüsünü amaç oluşturmaktadır. Amaçsız davranış/iletişim düşünülemez. İletişimde bulunan, başkası ile ilişki kurmak isteyen her
kişinin önce genel bir amacı vardır. İletişimde bulunan kişi, en azından başka birine
bir şeyler bildirmek veya iletmek istediğini, yani iletişimsel eylemin bildirme niteliğini
gerçekleştirmek amacını gütmektedir. Eğer  bu kişinin böyle bir amacı olmasaydı, karşısındaki ile ilişki kurması da mümkün veya  gerekli olmazdı.

İletişim  güçlülüğün yenilmesinde şu öğelere dikkat etmek gerekir:
• Çevresel etmenler,
• Bireyler arası ilişkiler,
• Özel iletişim biçimleri,
• Kullanılan ortam, kanal ya da oluklar

En az iki kişi arasında gerçekleşen iletişim süreci, kaynak kişi tarafından mesajın oluşturulması
ile başlamaktadır. Duygu ve düşünceleri ifade etmek için oluşturulan iletinin kodlanması, iletiyi en
etkili iletecek oluğun/aracın seçilmesi ve bu yolla  hedefe, eş deyişle, alıcıya gönderilmesi; alıcının ise  iletiyi aldıktan sonra kod açımını yapması ve iletiyi gönderen kişiye bir karşılık olarak (yansıma) yeni bir ileti oluşturması, kodlaması ve bir araç kullanarak göndermesi ile iletişim süreci döngüsel bir
işleyişte devam etmektedir. Bu döngüsellikte, süreç devam ettiği sürece kaynak ve hedef sürekli yer değiştirmekte ve yeni iletiler üretilmektedir.

İletişimin döngüsel/dairesel olması, bir süreç
içinde işlediğini göstermektedir. Süreç ise öğelerin
bir araya gelmesi ve birbirlerini etkileyerek devam
etmesi olarak düşünülmelidir. Öyle ki, bu öğelerden herhangi birinden kaynaklanan bir sorun nedeniyle, sürecin işleyişinde veya tamamlanmasında
aksamalar ya da engeller ortaya çıkabilir. Bireyin
günlük yaşamında en temel ihtiyaç ve eylemlerinden biri olan iletişim söz konusu olduğunda bu engeller ve aksamalar, kimi zaman çatışmalara kimi
zaman duygu ve düşünceleri anlatamamaya ya da
duygu ve düşüncelerde anlaşılamamaya kadar varan bir dizi sorunu ve çatışmayı da yaratabilir

İletişim sürecinin en temel öğeleri kaynak, ileti
(mesaj), araç (kanal/ oluk), hedef (alıcı) ve yansımadır (feedback).

Kaynak iletişim sürecini başlatan, ilk iletiyi oluşturan ve
gönderen kişidir. Kaynak algılama, seçme, düşünme, yorumlama süreçlerinde ürettiği anlamlı iletileri simgeler aracılığı ile gönderen kişi ya da kişilerdir. İletişim süreci yapısı gereği önce kişi ya da kişilerin duygu, düşünce, kanı, bilgi ve gereksinmelerini iletmek isteyen bir kaynağı gerektirir ve onunla başlar. Kişiler arası iletişim,  başka  deyişle yüz yüze iletişim, en sık ve önemli biçimde
dil ile olmaktadır.

Kaynak, iletiyi gönderen, uyaran, çizen,
yazan, beden ve yüz anlatımında bulunan, yayımlayan birey, kurum ya da kuruluştur. Televizyon istasyonu, gazete, ajansın hazırladığı reklam, muhabir, editör, yayınevi, film kaynağa iyi birer örnektir.

İletişim sürecinde, kaynak kişi iletiyi hedefe
gönderdiğinde ve bunu sözle (sözel) gerçekleştirdiğinde şu noktalara dikkat etmelidir:
• İyi söyleyiş,
• Sözcük zenginliği,
• İyi tümce kuruluşu,
• Uyumlu söz dizimi,
• Gerekli ve uygun sözcüklerin seçilişi.

İletiler herhangi bir iletişim aracı yoluyla verildiğinde de uygun aracın seçimi, seçilen araca uygun
şekilde iletinin kodlanması, yine iletilerin yapısına  dikkat edilmesi ile iletişim süreci içindeki kaynakla ilgili noktalar hep iletişim becerisi kapsamında  ele alınmaktadır. Beş adet sözel iletişim becerisi söz konusudur. Bunların ikisi kodlama becerisi olarak  adlandırılabilecek olan konuşma ve yazmadır. Diğer ikisi ise, kodaçma becerisi olarak nitelendirilen okuma ve dinlemedir. Beşinci beceri ise hem kodlamada hem de kodaçmada etken olan düşünme ve nedenselliktir.

İletişim sürecinde, sürecin başlangıç öğesi olan 
kaynağın iletişim kurmasında en önemli etkileyicisi aslında kaynağın kendi kişiliğidir. Bir başka deyişle, kaynağın kişiliği onun iletişim biçimine etki  eder. Örneğin kişilik olarak çekingen yapı taşıyan bir kişi, daha çok çekingen birtakım önerilerde bulunur. İletişimde bulunan kişilerin toplumsal norm ve değerleri ile çok farklı konulara ilişkin değişik tutumları da bulunabilir. İnsanların kişiliklerinin  biçimlenmesini sağlayan bu öğeler, doğal olarak kişilerin iletişimine de yansıyacaktır.

Kaynak tarafından iletişim sürecinin içinde yer  aldığı toplumsal ortamca bilinen sembol ya da simgelerle kodlanmış, aktarılmak, paylaşılmak  istenen bilgi, duygu ve düşüncelerle yüklü ve alıcıya çeşitli  iletişim ortam ve kanalı ile ulaşan şey ya da öğedir.Yazı, söz, mimik, iletiye örnek olarak gösterilebilir .

İletişim sürecinin önemli öğelerinden biri olan, kaynaktan alıcıya gönderilen bir uyarı, bir düşünce,
bir duygu, kanı ya da bilginin kaynak tarafından kodlanmış hali olarak tanımlanan ileti iki bölümde
incelenebilir. Bunlar iletinin dili ve iletinin içeriğidir.

İletinin içeriğinde ise iki önemli nokta bulunmaktadır: İletişimde işlenecek düşünce, duygu ve bilgilerin seçilmesi ve ikinci olarak da bunların nasıl işleneceği, başka bir deyişle, işlenme yöntemidir.
Öncelikle kodlanacak ileti açık biçimde seçilmeli, daha sonra seçilen bu ileti ulaşılması amaçlanan alıcının niteliklerine bağlı olarak en kolay  anlaşılabilir   hale getirilmelidir.

Kaynak tarafından iletiye yüklenen anlam kodlama olarak tanımlanırken, alıcı/hedef tarafından gönderilen iletiye yüklenen anlam ve yorumlama  da kodaçma olarak tanımlanmaktadır. İletişim süreci içerisinde iletiler ancak kodaçma yoluyla, kağıt  üzerindeki anlamsız işaretler ya da birtakım ses ve  görüntü sinyalleri olmaktan çıkıp anlam kazanır ve iletişimin başarısını ölçen en önemli sorun iletinin alıcı tarafından kodaçımının yapılmasıdır. Bu durumun en önemli ölçütü ise alıcı ile kaynağın deneyim  ve yaşantılarının çakışması ya da en azından kesişmesidir.

İletişim sürecinin bir ikna ve bir etkileme süreci olduğu hatırlandığında, alıcı/alıcılar üzerinde
istendik yönde duygu, düşünce ya da tutum değişikliği yaratılabilmiş ise süreçte başarılı olunduğundan sözedilebilir. Aksi taktirde eğer alıcının/ alıcıların duygu, düşünce ya da tutumlarından
herhangi birinde bir değişiklik gerçekleşmemişse, bir etkilenme söz konusu olmamışsa doğal olarak
sürecin işleyişinde herhangi bir noktada bir hata ya  da eksiklik olduğunu düşünülmelidir.
Bu bağlamda, etkin iletişimin ölçüsü kaynak tarafından amaçlanan davranışın ve davranış değişikliğinin alıcıda görülmesidir. 

İletişimin etkilerini üç ana grupta toplamak mümkündür :
• Alıcı kesimin bilgi düzeyindeki değişme
• Alıcının tutumunda görülen değişme
• Alıcının açık davranışında görülen değişme

Yansıma, alıcının  kaynaktan gelen iletiye verdiği karşılıktır. Alıcının
iletiye karşılık vermesiyle, böylelikle, bu kez sürecin başında kaynak olan kişi/kişiler alıcı, sürecin
başında alıcı/alıcılar olan ise kaynak durumuna  geçecek, yeni iletiler hazırlayacak ve dairesel döngü işleyişi içerisinde çift yönlü iletişim akışı devam edecektir. Alıcının, kaynağın iletisine verdiği karşılık bir anlamda kaynağa iletişim sürecinin başarısı ya da başarısızlığı hakkında da ipuçları verecektir.

iletişim sürecinde iletişim becerisi, başkalarını anlamada, onların duygu ve düşüncelerini onlarla özdeşleşerek görme duyarlılığı kazanmaktır. İletişim becerilerinin geliştirilmesinde bilinen en
önemli yaklaşımlardan birisi empatidir. Bir insanın karşısındakinin ne hissettiğini o anda yaşayabilme
ve ona bu hususta hak verebilme yeteneğine sahip olması yaklaşımı, sağlıklı ve etkili bir iletişimde
önem taşımaktadır. Çünkü bilindiği gibi bir iletişim etkinliğinde kaynağın sahip olduğu tutum ve
davranışlar, bilgi ve deneyimler onun iletişim becerilerini doğrudan etkileyecek olan değişkenlerdir

İletişimde etkin olabilmek, diğer bir deyişle, kurulan iletişimde etkili olabilmek için amaç, etkidir.
Kuşkusuz iletişim, amaçlı bir etkinliktir, süreçtir.  Ancak burada etki, iletilecek mesajın amaçlanana
ulaşması temel ölçüttür.

İletişimi etkin ve başarılı kılan temel bilgileri şöyle sıralayabiliriz:

İletilecek mesajın alıcının/hedefin dikkatini
çekmesi,
• İletinin kodlanmasında iletiyi gönderen
kaynak kadar onu alacak ve açımlayacak
alıcı/hedef tarafından da bilinmesi,
• İletinin alıcı/hedefin gereksinimlerine seslenebilmesi,
• Alıcı/hedefte istenilen tutum değişikliğinin
elde edilebilmesi için, alıcı/hedefin tutum
ve değerlerinin bilinmesi, beklenti ve davranış kalıplarına ters düşülmemesi,
• Alıcı/hedefe ulaşmada en uygun oluğun/
kanalın ne olduğunun bilinmesi
• İletilecek mesajın içeriği alıcı/hedef için
yeni bir bilgi niteliği taşıyorsa, söz konusu
mesajın hedefin alışkın olduğu yaşam deneyimlerine uygun tarzda aktarılması,
• İletişimde iletilmesi zor konuları, hazırlayıcı iletişim süreci ile alıcı/hedefin bilgi ve algılama düzeyinin yükseltilerek aktarılması,
• İletişimde hazırlayıcı iletişim sürecine rağmen kırılamayan dirençlerin de olabileceğinin unutulmaması, özellikle temel nitelikteki değerlere dolaysız saldırılmaması
gerekmektedir.