Örtüaltı tarımı içinde “seracılık” üretici açısından
en kârlı olan yetiştiricilik şeklidir. Gelişimi iklim
koşullarına göre farklılık göstermiştir. Özellikle enerji
maliyetlerindeki artışlar seracılığın gelişimini etkilemiş ve
ticari seracılığın ortaya çıktığı soğuk iklim kuşağı ülkeleri
olan Kuzey Avrupa ülkelerinde farklı, iklim koşulları
bakımından avantajlı ülkelerde (ılıman iklim kuşağı
ülkeleri: Akdeniz Havzası) farklı gelişme göstermiştir.

Soğuk iklim kuşağındaki ülkelerde, ki bu ülkeler
arasında en önemli ve tipik örnek ülke Hollanda’dır,
seralar yüksek yatırım gerektiren, yüksek teknoloji ve
enerji girdilerinin kullanıldığı iklim kontrollü yapılardır.
Sıcak iklim kuşağındaki ülkelerle karşılaştırıldığında,
verim ve kalite bakımından ürün performansı çok daha
yüksek olup, üretim çevre dostu üretim teknikleri ile
gerçekleştirilir yani gübre, pestisit gibi girdilerin kullanımı
çok daha kontrollü ve azdır.

Ülkemizin de içinde bulunduğu ılıman iklim
kuşağı ülkelerinde bitkisel üretim basit yapılar altında,
iklim koşullarına bağımlı olarak ve düşük teknoloji
kullanımı ile yaygınlaşmıştır. Bu nedenle üretim
planlaması yapılamaz, verim ve meyve kalitesi daha
düşüktür ve özellikle bitki büyüme maddeleri, gübre, tarım
ilacı gibi kimyasalların kullanımı fazladır.

• Plastiğin örtü materyali olarak kullanılmaya
başlaması, 1960’lı yıllar.
• Dünya enerji krizi, plastik seracılığın
yaygınlaşması, 1970’li yıllar.
• Sera örtü materyallerindeki gelişmeler, 1980’li
yıllar.
• Sera yatırımlarına ve serada yetiştiriciliğe
uygulanan %25’lik kaynak kullanımı ve
destekleme fonu teşviki, 1990-95.
• Yüksek teknolojinin kullanıldığı modern
seraların ve topraksız tarımın girişi,1990’lı yıllar.
• Sürdürülebilir üretim tekniklerinin ve
danışmanlı/sertifikalı üretimin yaygınlaşmaya
başlaması, 2000’li yıllar.

• Seracılık iklimin uygun olduğu sahil
kuşağımızda, özellikle Akdeniz Bölgesinde,
yaygındır. Üretim genelde diğer Akdeniz
ülkelerinde olduğu gibi ve sadece anti-don amaçlı
ısıtma ve/veya korumanın olduğu, basit yapılar
altında gerçekleştirilmektedir.
• Basit önlemlerle sera içerisinde homojen bir ısı
dağılımı sağlanamamaktadır. Ayrıca, gün
içerisindeki sıcaklık dalgalanması (gece/gündüz),
geceleri yükselen sera içi nisbi nemi, ilkbahar/yaz
aylarında aşırı yükselen sera içi sıcaklıkları da
seralarda çeşitli sorunlara yol açmaktadır.
• Seraların çoğundaki yetersiz havalandırma oranı
sera içi neminin aşırı yükselmesine neden
olmaktadır.
• Seraların 3/4’ünden fazlası plastik örtü materyali
ile kaplıdır.
• Seralarımızda yetiştirilen türlerin büyük bir
çoğunluğunu (%96) sebzeler oluşturmaktadır.
Ayrıca, kesme çiçek ve iç mekân bitkileri (%3)
ile meyve türlerinin de (muz, çilek, asma gibi)
seralarda yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Kalıntı sorunu, toprağın fiziksel yapısının
bozulması, tuzlanma, çoraklaşma gibi önemli çevre
sorunlarını da beraberinde getirmekte; toprak ve yer altı
sularında kirlilik ortaya çıkmaktadır. Nitekim ülkemizde
de ürünlerde kalıntı sorunlarına, tuzluluk, toprak ve su
kirliliği ile ilgili sorunlara sıklıkla rastlanmaktadır.

2001’de Fransa’ya gönderilen biberlerde tarımsal
ilaç kalıntısı bulunması; Almanya’ya 2002 yılında ihraç
edilen biberlerin geri dönmesi; Rusya’nın 2008 yılında
domates, patates, patlıcan, üzüm ve limon ithalatını,
pestisit ve nitrat kalıntısı gerekçesiyle durdurması;
Antalya-Kumluca’da yürütülen bir çalışmada suları analiz
edilen kuyuların %50’sinin nitrat içeriğinin Dünya Sağlık
Örgütü sınırının üzerinde bulunması ve sera
topraklarındaki tuzluluğun artışı mevcut üretim sisteminin
olumsuzlukları ile ilgili ülkemizden verilebilecek
örneklerdir.

Ulusal ve uluslararası platformda, tüketici
endişelerine cevap vermek, ürün kalitesini ve ürüne karşı
güveni artırmak, ürünlerin izlenebilirliğini sağlamak,
çevreyi korumak, çalışma şartlarını sorgulamak.

Global GAP’tir. Avrupa’da tarımsal gıda
endüstrisi sektöründeki lider perakendecilerin bir araya
gelerek oluşturdukları kâr amacı gütmeyen bir oluşum
olan EUREP, Avrupa Perakendecileri Ürün Çalışma
Grubu (Euro Retailer Produce Working Group), tarım ve
bahçe ürünleri sektöründeki uygulamalarının
sertifikasyonu için İyi Tarım Uygulamaları’nı (Good
Agricultural Practices, GAP) 2001 yılında bir üretim
standardı (EUREPGAP Protokolü) olarak yürürlüğe
sokmuştur. 2002 yılında iyi tarım uygulamaları, Dünya
Gıda Teşkilatı FAO tarafından Dünya Sürdürülebilir
Kalkınma Zirvesinde Tarım ve Kırsal Kalkınma prensibi
olarak benimsenmiş, ardından Dünya Ticaret Örgütü,
Eurep-GAP standartlarını tüm üyesi olan ülkeler için
referans ilke olarak ortaya koymuştur. 2007 yılında
EurepGAP protokolünün adı GlobalGAP olarak
değiştirilmiştir. AB ülkeleri iyi tarım uygulamalarını
içeren EurepGAP/GlobalGAP protokolü çerçevesinde,
dışalımını yaptıkları sebzelerin kontrollü ve sertifikalı
olarak üretilmesi şartını getirmiştir. GlobalGAP
uluslararası ticarette aranan bir belge iken, İyi Tarım
Uygulamaları (İTU) iç pazarda sağlanması gereken bir
belge olarak karşımıza çıkmaktadır. İTU ve
GLOBALGAP belgelendirme faaliyetleri birbirlerine
paralel olarak gerçekleştirilebilir. İTU ve/veya
GLOBALGAP sertifikası talep eden bir üretici, Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından
yetkilendirilmiş bir sertifikasyon kuruluşuna başvuruda
bulunur. Bunun dışında özellikle büyük market
zincirlerinin geliştirdikleri kendilerine özel standartlar da
bulunmaktadır.

İyi Tarım Uygulamaları (İTU) “tarımsal üretimde
sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilir işlemleri esas
alan ve kaliteli ve güvenilir ürün elde edilmesini sağlayan
uygulamalardır” (FAO, 2003). İTU, çevre, insan ve
hayvan sağlığına zarar vermeyen bir tarımsal üretimin
yapılmasını, doğal kaynakların korunmasını, tarımda
izlenebilirliği ve sürdürülebilirliği ve gıda güvenliğinin
sağlanmasını amaçlar.

Ürününün tercih nedeni olması, rekabet şansını
artırması, perakendeci/tüccarla daha iyi anlaşma olanağı
sağlaması ve kârlılığını artırma şansı vermesidir. İTU,
ürünlerdeki riskleri azaltarak, kaliteli ve güvenilir gıda
talebini karşılayarak ve izlenebilirliği sağlayarak tüketici
açısından da fayda sağlar. Tarımın çevreye olan olumsuz
etkilerinin azaltılması, doğal yaşamın ve biyolojik
çeşitliliğin korunması da İTÜ’nün çevreye olan etkileridir.

Sera topraklarının organik madde içeriğinin
%5’in üzerinde olması önerilmektedir; oysa ılıman iklim
kuşağı seralarının hemen hemen %75’inde organik madde
içeriği düşüktür (%1.7-3.4). Yüksek sıcaklığın neden
olduğu hızlı mineralizasyon organik madde kaybını
arttırır. Örneğin serada domates yetiştiriciliğinden sonra
toprağın organik maddesi yaklaşık %3 oranında
azalmaktadır. Bu nedenle her yıl toprağa organik madde
ilavesi gereklidir. Organik madde kaynağı olarak yanmış
gübre(C/N:20/1), yeşil gübre bitkileri veya kompost (1.5
t/da) kullanılabilir.

Yeşil gübreleme, toprakta gerekli organik maddeyi
sağlamak amacıyla yetiştirilen, bol vegetatif aksam meydana
getiren bitkilerin, gelişmelerinin belli bir devresinde (toprak
üstü organlarının tam oluştuğu devrede, baklagillerde
çiçeklerin 1/10 açıldığında) toprak altına gömülmesidir. Yeşil
gübreleme toprağı organik madde yönünden zenginleştirir.
Ayrıca toprak mikroorganizmalarına besin kaynağı sağlaması
nedeniyle, toprakta mikroorganizmaların nicelik ve işlevleri
üzerine de olumlu etki yapar. Bu amaçla yeşil gübre bitkileri;
baklagil ve baklagil olmayanlar olmak üzere iki gruba ayrılır.
Seralarda yazlık yeşil gübreleme için mısır ve soya fasulyesi,
kışlık yeşil gübrelemede bezelye ve adi fiğ önerilebilir.

Yoğun gübre kullanımı, drenaj sisteminin
yetersizliği, sahil şeridinde yer altı suyuna aşırı yüklenme,
sulama suyu kalitesinin düşük olması ve deniz suyunun
yer altsuyuna nüfuz etmesi gibi nedenlerle sera
topraklarında tuzluluk sorunu ortaya çıkar. Ayrıca, sera
topraklarının yağışlarla yıkanamaması ve seralarda yüksek
sera sıcaklıkları nedeniyle toprak yüzeyinden buharlaşma
ile su kaybının fazla olması da sera topraklarında tuz
konsantrasyonunun artışına neden olan diğer faktörlerdir.

Kişisel bilgisayarların metin düzenleme, sözcük
işleme ve masaüstü yayıncılık amacıyla kullanımı şeklindeki
gelişim sadece bilgisayarlardaki gelişimle değil aynı zamanda
yazıcılarda sağlanan gelişimle de desteklenmiştir. İlk
yazıcılar nokta vuruşlu yazıcılardı. Oldukça yavaş çalışan bu
yazıcılardan sonra izleyen dönemlerde mürekkep püskürtmeli
yazıcılar ve lazer yazıcılar ortaya çıkarak dakikada basılan
satır ve sayfa sayısında büyük artışlar yaşanmasını
sağlayarak, nokta vuruşlu yazıcıların yerini almışlardır.

5.5-7.0 pH dereceleri arasında iyi gelişmektedir.
Toprağın pH’sı bu sınırlarda değil ise toprak pH’sını
yükseltmek için kireç, düşürmek için kükürt ilave
edilebilir.

Toprak dezenfeksiyonu fiziksel veya kimyasal
yolla yapılabilir. Kimyasal dezenfeksiyondan
olabildiğince kaçınılmalıdır. Fiziksel dezenfeksiyon,
toprak sıcaklığının yükseltilmesi esasına dayanır. Sera
topraklarının fiziksel dezenfeksiyonu buharla veya güneş
enerjisi ile (solarizasyon) ya da biofumigasyon şeklinde
gerçekleştirilmektedir. Buharla toprak dezenfeksiyonunun,
masraflı olması ve özel düzenler gerektirmesi nedeniyle,
kullanımı sınırlıdır. Biofumigasyon, toprağa uygulanan
organik maddenin, toprakta parçalanması sırasında toprak
sıcaklığını yükseltmesi ve ayrışma esnasında gaz haline
geçerek toprak patojenlerine toksik etki yapması işlemidir.
Bu amaçla genelde yanmamış sığır gübresi (5-7ton/da),
tavuk gübresi (2 ton/da) veya bitkisel atıklar (6-8 ton/da)
kullanılır.

• Bir önceki üretim döneminin hastalıklı ve/veya
zararlı bulaşmış bitkileri bir sonraki döneme
yetiştirilen fideler için önemli bir enfeksiyon
kaynağı olacağından, fide üretimi ayrı seralarda
yapılmalıdır.
• Fide harcı olarak torf kullanılmalıdır. Fide
yetiştirme kabı olarak kolay taşınabilmesi ve az
miktarda harç kullanılması nedeniyle çok gözlü
plastik saksılar tercih edilmelidir. Tohum ekimi çok
gözlü saksıların her bir gözüne bir tohum gelecek
şekilde yapılır, şaşırtma yapılması önerilmez.
• Fide kapları serada 1m yükseklikteki tezgâhlara
veya yoksa zemine serilen temiz polietilen
örtülerin üzerine yerleştirilmelidir.
• Fide gelişim döneminde aşırı sulamalardan
kaçınılmalı, kök bölgesinde fazla suyun birikimi
mutlaka engellenmelidir.
• Fide yetiştirilen seranın havalandırma açıklıkları,
zararlıların girişini engellemek üzere böcek neti
(50 mesh) ile kapatılmalı veya fidelerin üzeri
Agryl ile örtülmelidir.

• İklim koşullarının kontrol edilebilmesi,
• Hastalık ve zararlılardan ari, temiz fide elde
edilmesi,
• Homojen bitki gelişimi sağlanması,
Alan, enerji ve işçilik tasarrufu,
Aşılı fide üretilmesi

Hazır fide üretimi, iklim kontrollü seralarda
yapılır; zararlı bulaşmalarını önlemek amacıyla tüm
açıklıklar böcek neti ile kapatılır ve hijyenin sağlanması
ve korunması özel önem taşır. Tohum ekimi (harcın doldurulması,
ekim, kapak atma sulama) el değmeden özel
makinelerle yapılır ve fide viyolleri çimlenme
başlangıcına kadar çimlenme odalarında tutulur.
Çimlenmeyi takiben seraya alınarak gelişmeleri
tamamlanır. Üreticiye teslim edilen fidelere yapılan
uygulamaların kaydı tutulur.

• Bitkilerin ışık gören yüzeyini artırmak,
• Bitkiler arasında hava hareketi sağlamak,
• Bitkileri ayakta tutmak,
• Birim alandaki bitki sayısını artırmak,
• Bitki bakım işlemlerini kolaylaştırmak,
• Hastalık ve zararlı kontrolünü kolaylaştırmak,
• Verim ve kaliteyi yükseltmek.

Arı kullanılan seralarda pestisit kullanımında
dikkatli olunmalıdır. Bu açıdan pestisitler; kullanımında
sakınca bulunmayanlar, koşullu olarak kullanılanlar,
kullanılması sakıncalı olanlar olmak üzere üç gruba
ayrılmaktadır. Arıların temin edildiği firmadan pestisit
kullanımı ile ilgili bilgi talep edilmelidir.

Yaprak analizi yapılarak bitkilerin yeterli
beslenip beslenmediğine karar verilebilir. Analizde
kullanılacak yaprakların büyüme ucuna yakın olgun
yapraklar olması gerekir. Domateste büyüme ucundan
itibaren 4.-5. hıyarda 3. yapraklar (yaklaşık 10 cm çaptaki
yapraklar) örnek olarak kullanılabilir.

Sera sebze yetiştiriciliğinde damla sulama
yöntemi tercih edilmelidir. Bu yöntemde bitki gelişimi
için gerekli olan sulama suyu bitki kök bölgesine diğer
yöntemlere göre daha kontrollü ve homojen uygulanır,
başta su olmak üzere işgücü ve enerji tasarrufu sağlanır.
Ayrıca, isteğe bağlı olarak kolaylıkla ve az bir yatırımla
otomasyonu da yapılabilir.

Toprak yüzeyinin organik (sap, saman gibi) ya da
inorganik (plastik örtüler gibi) materyallerle örtülmesidir.
Başlıca önemli avantajları toprağın fiziksel özelliklerini
iyileştirmesi, toprak sıcaklığını artırması, toprak nemini
muhafaza etmesi, yabancı ot kontrolü, erkencilik, verim ve
kalite artışı, meyvelerin toprağa temasını önlemesi olarak
sayılabilir. Bu etkiler kullanılan materyale bağlı olarak
değişiklik gösterir.

Cevap:
• Drenaj,
• Sera yapısının iyileştirilmesi,
• Sıcaklığın ve oransal nemin kontrolü,
• Solarizasyon,
• Toprak kaynaklı hastalıklara karşı topraksız tarım
tekniklerini kullanma,
• Hastalıklara dayanıklı veya toleranslı çeşitlerin
kullanılması,
• Üretime sağlıklı üretim materyali ile başlanması,
• Aşılı fide kullanımı,

Entegre zararlı yönetimi, zararlı popülasyonunu
azaltmak amacı ile uygun teknikleri kullanan ve zararlı
popülasyonunu ekonomik zarar eşiğinin altında tutan bir
sistem olarak tanımlanmıştır. IPM programlarında
kullanılabilecek değişik yöntemler bulunmaktadır.

• Örtü malzemesi olarak zararlıların görme
yeteneğini bozan anti-virüs katkılı PE örtü
kullanılabilir,
• Sera girişine kabin yapılır,
• Havalandırma açıklıkları böcek teli ile kapatılır,
• Sera çevresinde, zararlılara konukçuluk
edebilecek yabancı otlar yok edilir, ikinci
aşamada ise,
• Sera içinde, zararlılara konukçuluk edebilecek
yabancı otların gelişmesine izin verilmez.

Hastalıklara ve zararlılara karşı yukarıda
özetlenen tedbirler yeterli olmamış ise, iyi Tarım
Uygulamalarının genel ilkeleri doğrultusunda seçilecek
kimyasal ilaçlar kullanılabilir. Bütün pestisit
uygulamalarının kayıtlarda yer alması zorunludur. İlaç
uygulaması yapıldıktan sonra önerilen bekleme
zamanından önce ürünler hasat edilmemelidir.

• Kültürel uygulamalar (rotasyon)
• Dayanıklı ya da tolerant çeşit seçimi
• Aşağıdaki kontrol yöntemlerinden birini ya da
birden fazlasını uygulamak:
• Solarizasyon
• Mekanik kontrol (zararlıların mekanik olarak
yok edilmesi),
• Tuzaklar,
• Biyolojik kontrol,
• Uygun kimyasal kontrol.

• Seraların hastalık ve zararlılar açısından yüksek
risk taşıyan yerlerde kurulmasından kaçınmak,
• Serayı kapalı bir ortam olarak tutmak (böcek tülü
kullanımı gibi),
• Karantina ve kontrollerde yeni zararlı girişini
engellemek, temiz tohum ve bitki materyali ile
üretime başlamak,
• Çevredeki ürünlerden bulaşmaları engellemek.

Seralar, bitkilerin mevsimleri dışında yetiştirilmesine olanak sağlayan yapılardır; seracılık seralarda yapılan tarımsal üretim faaliyetleridir.

Pestisit tarım ilacıdır. 

Ülkemizin içinde bulunduğu ılıman iklim kuşağı ülkelerinde bitkisel üretim basit yapılar altında, iklim koşullarına bağımlı olarak ve düşük teknoloji kullanımı ile yaygınlaşmıştır. Bu nedenle üretim planlaması yapılamaz.

Türkiye, Akdeniz Havzasında sera alanı bakımından İspanya ve İtalya’dan sonra 3. sırada yer almakta, sebze yetiştirilen sera alanı bakımından ise İspanya’dan sonra 2. sırada bulunmaktadır.

Bitkisel üretim metaryali ile ilgili olarak hibrit tohumluk temininde dışa bağımlılığımız sürmektedir.

Yoğun ve bilinçsiz girdi kullanımı ürünlerde kalıntı sorunu, toprağın fiziksel yapısının bozulması, tuzlanma, çoraklaşma gibi önemli çevre sorunlarını da beraberinde getirmektedir.

Vücut ağırlığının her bir kg’ı için 20 mg nitrit azotu bünyede zehir etkisi göstermektedir. Bu nedenle bitkilerin nitrat dolayısıyla nitrit kapsamının yüksek oluşu sonucu bazı ülkelerde hayvanlarda nitrit zehirlenmesinden sık sık söz edilmektedir. İnsanlarda görülen ve methemoglobinemia adı verilen hastalığın da nitritin kandaki hemoglobin ile birleşmesi sonucu meydana geldiği bildirilmektedir.

İyi Tarım Uygulamaları (İTU) “tarımsal üretimde sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilir işlemleri esas alan ve kaliteli ve güvenilir ürün elde edilmesini sağlayan uygulamalardır.

Mineralizasyon organik birleşiklerin ayrışarak salıverilmesidir. 

Sera sebzeleri 5.5-7.0 dereceleri arasında iyi gelişmektedir.

Bitki etrafında mikroklima yaratmak ve bitkileri zararlı saldırısından korumak amacıyla doğrudan bitki üzerine serilen, kimyasal kullanımını azaltarak çevreye duyarlı; geri dönüşümlü, hafif, %100 polipropilenden üretilen örtülerdir.

Hazır fide üretiminin başlıca avantajları:

• İklim koşullarının kontrol edilebilmesi,
• Hastalık ve zararlardan ari, temiz fide elde edilmesi,
• Homojen bitki gelişimi sağlanması,
• Alan, enerji ve işçilik tasarrufu,
• Aşılı fide üretilmesi.

Viyol çok gözlü fide yetiştirme tepsisidir. 

Aşılı fide üretimi domates, karpuz, hıyar, patlıcan, biber ve kavun türlerinde gerçekleştirilmektedir.

Aşılı fide kullanımıyla, dezenfeksiyonu ve bitki korumada kullanılan kimyasalların azalması, bitki besin maddelerinin daha iyi alınması sonucu gübre kullanımının azalması ile çevreye verilebilecek zarar da azaltılmaktadır.

Askıya almanın nedenleri şöyle özetlenebilir:

• Bitkilerin ışık gören yüzeyini arttırmak
• Bitkiler arasında hava hareketi sağlamak,
• Bitkileri ayakta tutmak,
• Birim alandaki bitki sayısını arttırmak,
• Bitki bakım işlemlerini kolaylaştırmak,
• Hastalık ve zararlı kontrolünü kolaylaştırmak,
• Verim ve kaliteyi yükseltmek.

Bombus arılarının bal arılarına kıyasla en önemli üstünlükleri şöyle özetlenebilir: 4-5 °C gibi düşük sıcaklıklarda aktiftir, düşük ışık yoğunluğunda çalışabilir, gelişmiş iletişim sistemleri yoktur, UV ışınımına ihtiyaçları yoktur, bütün bir yıl boyunca aktiftir, daha ağırdır, dilleri daha uzundur, daha fazla sayıda çiçeği düzenli olarak ziyaret eder, tozlanma açısından daha iyidir, verim ve kalite artışı sağlar.

Entegre mücadele: Kültür bitkilerinde zarar oluşturan etmenlerin popülasyon dinamikleri ve çevre ile ilgili ilişkilerini dikkate alarak uygun tüm savaşım yöntemlerini ve tekniklerini uyumlu bir şekilde kullanarak, bunların popülasyonlarını ekonomik zarar eşiğinin altında tutmayı amaçlayan bir hastalık – zararlı yönetim sistemidir.

Entegre zararlı yönetimi, zararlı popülasyonunu azaltmak amacı ile uygun teknikleri kullanan ve zararlı popülasyonunu ekonomik zarar eşiğinin altında tutan bir sistem olarak tanımlanmıştır.

• Örtü malzemesi olarak zararlıların görme yeteneğini bozan anti-virüs katkılı PE örtü kullanılabilir,
• Sera girişine kabin yapılır,
• Havalandırma açıklıkları böcek teli ile kapatılır,
• Sera çevresinde, zararlılara konukçuluk edebilecek yabancı otlar yok edilir,

İkinci aşamada ise,

• Sera içinde, zararlılara konukçuluk edebilecek yabancı otların gelişmesine izin verilmez.
• Zararlılar ile bulaş alt yapraklar toplanarak yok edilir.
• Sera içerisine 10 m²’ ye 1 adet olmak üzere sarı yapışkan tuzaklar asılır. Sarı yapışkan tuzaklar bitki büyüme ucuna yakın asılmalı, bitki büyüdükçe tuzaklar da yukarı kaldırılmalı ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilmelidir.
• Biyolojik savaş etmenleri kullanılır 

Nematodların kontrolünde ise

• Solarizasyon uygulamaları,
• Aşılı fide kullanmak,
• Dayanıklı veya toleranslı çeşitlerin kullanılması,

• Topraksız tarım, etkili olabilir.